B.B. [ Danas ]

Koliko zapravo imamo godina? Naučnici otkrivaju jaz između hronološke i biološke starosti

Kada upoznajemo novu osobu, nesvjesno obraćamo pažnju na njen fizički izgled kako bismo procijenili njene godine. Iako su te procjene često vrlo precizne, naučnici nastoje da razviju sličan mehanizam koji bi im omogućio da izračunaju nečiju starost – ne onu kalendarsku, već biološku.

U novom radu objavljenom u časopisu Nature Medicine, Toni Vis-Korej, profesor neurologije na Univerzitetu Stanford i direktor Inicijative Fila i Peni Najt za zdravlje mozga, i njegove kolege iznose rezultate testa krvi koji su razvili, a koji može da odredi „biološku starost“ osobe: broj zasnovan na unutrašnjem stanju zdravlja koji bi mogao preciznije da zabilježi koliko dobro starimo u odnosu na hronološki uzrast, prenosi RTS.rs.

Test traži skupove proteina jedinstvenih za 11 organskih sistema, i svaka od ovih grupa proteina pruža uvid u to koliko je zdrav odgovarajući organ. Zajedno, oni mogu pomoći u predviđanju koji ljudi imaju više sklonosti da razviju određene bolesti u narednoj deceniji ili nešto duže.

Na osnovu dobijenih analiza, mozak izgleda kao posebno jak prediktor ne samo Alchajmerove bolesti, već i dugovječnosti uopšte. Istraživači su otkrili da je kod ljudi sa mozgom koji je bio stariji od njihove hronološke starosti veća vjerovatnoća da će ranije umrijeti od onih sa mozgom koji je bio mlađi od svoje stvarne starosti.

Izgradnja biološkog sata

Naučnici su odavno zainteresovani za proučavanje jaza između hronološke starosti osobe i njene biološke starosti, jer razlika odražava koliko brzo neko može da stari – proces na koji utiču faktori poput bolesti, izloženosti životnoj sredini, pušenja, ishrane i drugih faktora načina života. Različiti proračuni poput onog koji se koristi u trenutnoj studiji – takozvani „biološki satovi“ – postoje za određivanje biološke starosti osobe, ali dokazivanje njihove pouzdanosti i tačnosti je bio veliki izazov.

Da bi stvorio jaču naučnu osnovu za biološki sat, Vis-Korej je krenuo od činjenice da organi u tijelu proizvode specifične proteine koji su jedinstveni za njih. Njegova hipoteza je bila da praćenje kako se ovi proteini mijenjaju tokom vremena može ukazati na to koliko je organ zdrav i koliko dobro funkcioniše.

To je isto ono što dobijamo iz analiza krvi na ljekarskom pregledu: one pružaju uvid u stanje srca, jetre i drugih organa kako bi ljekari imali uvid u to koliko dobro funkcionišu i da li se mijenjaju tokom vremena.

Vis-Korej je tu ideju podigao na viši nivo proučavajući 3.000 proteina kod 45.000 ljudi, starosti od 40 do 70 godina, koji su dali uzorke krvi Britanskoj biobanci. Ovi proteini su identifikovani kao jedinstveni za jedan od 11 različitih organa: masno tkivo, arterije, mozak, srce, imuno tkivo, crijeva, bubrege, jetru, pluća, mišiće i pankreas. Takođe je razvio model mašinskog učenja koji je bilježio nivoe ovih proteina i kod zdravih ljudi i kod onih sa bolestima. Pošto su uzorci bili povezani sa godinama ljudi, Vis-Korej je takođe mogao da mapira koji su nivoi proteina povezani sa kojim godinama.

Kada je to uradio, došao je do biološke starosti bilo kog datog organa kod bilo koje osobe, koju je zatim mogao da uporedi sa njihovom hronološkom starošću kako bi stekao utisak o tome koji ljudi brže stare. Dvadeset proteina povezanih sa mozgom pokazali su se kao dobri pokazatelji za izračunavanje ukupne biološke starosti osobe.

„Ako imam mjere moždanih proteina od bilo koje slučajne osobe, mogu pokušati da ga uklopim i kažem: ‘Ova osoba mora da ima oko ovoliko godina’“, objašnjava profesor. „To daje procjenu koliko ta osoba ima godina, ili koliko je star njen mozak.“

Novi pogled na starenje

Vis-Korej nije siguran zašto je mozak tako snažna zamjena za ostale organske sisteme, ali je moguće da ili mozak nekako odražava cjelokupno stanje bolesti ili oštećenja tijela i drugih organskih sistema, ili da je mozak centralni orkestrator različitih organa i nadgleda njihovu funkciju i dugovječnost.

Pošto je studija pratila ljude koji su dali uzorke tokom 15 do 17 godina, Vis-Korej je takođe mogao da ispita kako je biološka starost bila u korelaciji sa smrtnošću. Oni čija je biološka starost mozga bila mlađa od njihove hronološke starosti imali su 40 odsto manji rizik od smrti tokom studije u poređenju sa osobama normalnog uzrasta.

Ljudi sa starijim mozgom nisu samo imali veću vjerovatnoću da će imati kraći život, već su imali i tri puta veću vjerovatnoću da razviju Alchajmerovu bolest – nivo sličan posjedovanju jedne kopije genetskog faktora rizika ApoE4 – nego osobe normalnog uzrasta.

Što su organi osobe „stariji“, to je veći rizik od smrti; posjedovanje dva do četiri starija organa povećalo je rizik od smrti tokom studije za više od dva puta, a osam ili više starijih organa povećalo je rizik za osam puta.

„Postoji postepeno povećanje rizika od smrti. To je prilično zapanjujuće", kaže Vis-Korej. 

Iako veoma otrježnjujući, rezultati takođe pružaju i dosta ohrabrenja, navodi profesor. Za razliku od gena, proteini se mogu modifikovati, a zdravlje organa može se promijeniti ljekovima, načinom života ili jednim i drugim. Ljudi u studiji koji su uzimali jedan od šest ljekova ili suplemenata – ulje jetre bakalara, glukozamin, ibuprofen, multivitamine, hormonski tretman Premarin ili vitamin C – većinom su imali najmanje dva sistema organa koja su biološki mlađa od njihove hronološke starosti. Ljudi koji nijesu pretjerano pušili ili pili i koji su redovno dobro spavali takođe su imali mlađe organe.

„U budućnosti – i, donekle, čak i sada – nadamo se da postoje načini da se interveniše“, naglašava prof. Vis-Korej.

„Slično je kao da jednom godišnje dovezete automobil u garažu, kada koriste kompjutersku dijagnostiku da pokažu da li su svi različiti djelovi vašeg automobila u redu. Ono što je ovde lijepo je to što ovo potencijalno daje ljudima nešto konkretno što mogu da promijene.“