N1 [ R.B. ]

BROJNE MANJKAVOSTI

Astronauti traže promjenu definicije planeta

Aktuelnu definiciju planeta treba promijeniti jer, uz brojne manjkavosti, ne uključuje i egzoplanete, tvrdi grupa astronoma koji će svoj predlog promjene opisa tih nebeskih tijela predložiti Generalnoj skupštini Međunarodnog astronomskog saveza (IAU) koji zasjeda polovinom avgusta u Kejp Taunu, javlja žurnal Planetari sajens (Planetary Science journal).

Naučnici sa univerziteta u Kaliforniji i Britanskoj Kolumbiji, smatraju da se – prema sadašnjem opisu, koji je prihvaćen u astronomskoj zajednici – planete isključivio smatraju nebeskim tijelima koja kruže oko Sunca, te da je potrebno u opis unijeti i činjenicu da se planete mogu kretati u orbiti drugih zvijezda pa čak i oko dvije ili više u isto vrijeme.

Takođe, planete mogu da se kreću i oko takozvanih patuljastih braon zvijezda, zvjezdanih ostataka nakon velike svemirske eksplozije kao, pa je potrebno odrediti granice mase tijela koje se mogu svrstati u planete.

Sadašnja definicija, kaže jedan od inicijatora predloga planetolog dr Žan-Luk Margo, „pominje Sunce kao specifičnu lokaciju oko koje se kreću planete, iako odavno znamo da takvih tijela ima svuda u svemiru“.

Novopredožena definicija, dodaje on, sugeriše da planete mogu da budu zarobljene gravitacijom mnogih i različitih vrsta zvijezda širom svemirskih prostranstava.

Predloženo je da se planetom mogu označiti samo tijela čija je mase veća od neshvatljivih 10 na 23, odnosno 10 (sa 17 nula) kilotona, ali i da tijelo, da bi se smatralo planetom, mora da ima limit u masi koji je manji od ukupone mase 13 Jupitera.

Tu granicu je neophodno definisati jer je ustanovljeno da se na nekim gasovitim gigantima, zbog njihove enormne veličine, odigravaju termonuklearle fuzije deuterijuma i da ih takvi procesi stavljaju u kategoriju podzvijezda, odnosno, takzvanih zvijezda braon patuljaka.

Takvi termonuklearni procesi, ustanovljeno je, dešavaju se na objektima koji su 13 ili više puta veći od gasovitog džina Jupitera i ovakva tijela se ne mogu smatrati planetama.

Istovremeno, novi predlog podrazumijeva da nebesko tijelo mora da ima dovoljno jaku gravitacijonu moći kojom, tokom svoga kretanja kroz prostor, privlači ili izbacuje sa putanje druga, manja svemirska tijela.

Žan-Luk Margo ističe da planete moraju imati ovakvu gravitacionu ‘dinamičku dominantnost’, kao i da sve planete u našem solarnom sistemu pokazuju tu osobinu.

Manja tijela, poput asterioda, satelita ili patuljaste planete Pluton, nemaju takva svojstva, dodaje on.

Sadašnja definicija planete takođe podrazumijeva da tijelo mora da bude sferično. Predlagači izmjena napominju da, iako je većina poznatih planeta okrugla, to ne mora uvijek da bude slučaj, kao i da je zahtjev da planeta mora da bude određenog oblika – problematičan i nepotreban.