M.M.Lj.

Bečanović: Interpretacija Hičkoka nije samo pitanje tumačenja nego i zadovoljstva

„Hitchcock i Marnie – fragment jedne analize”, najnovije djelo crnogorskog pisca, filmskog kritičara i scenariste Aleksandra Bečanovića, sinoć je promovisano na platou Doma kulture, u okviru književnog programa 38. „Barskog ljetopisa“.

Veče je moderirala nagrađena filmska kritičarka Maja Hamel Bogojević, koja je istakla da se radi o posebnoj prilici ne samo zbog nove knjige, već i zato što se o Hičkoku razgovara baš na njegov rođendan. Knjiga „Hitchcock i Marnie“ donosi kadar po kadar analizu istoimenog filma iz 1964. godine, jednog od najsloženijih u Hičkokovom opusu u kojem, na više od 250 ilustracija, Bečanović razlaže film i smješta ga u kontekst rediteljeve estetike i starog Holivuda.

Hamel Bogojević je podsjetila da je Bečanović autor pet zbirki poezije, zbirki kratkih priča i romana, među kojima se izdvaja „Arcueil“, nagrađen Evropskom nagradom za književnost. Pisao je i teorijske knjige o filmu te priredio obimni „Leksikon filmskih režisera“ od preko 900 stranica. Njegovi romani su prevođeni na više jezika, a roman „Arcueil“ naišao je na odličan prijem i kod francuske kritike i publike. Privilegovana je, kazala je, što sjedi pored Bečanovića, u njegovom gradu, povodom njegove nove knjige. „Mogu ga nazvati ’Lakanini’ što je, inače, naš neologizam, pošto je inspirisan Lakanom, francuskim psihoanalitičarem. Aleksandar Bečanović nije samo crnogorski Ramon Belor, već je i više od toga“, istakla je moderatorka.

Govoreći o svom dugogodišnjem bavljenju Hičkokom, Bečanović je rekao da je njegova opsesija Hičkokom proizvod režiserove magije da stvara tekstove koji traže da se iznova čitaju. „Možda je to iluzija, ali je produktivna iluzija. Svaki novi pogled može otkriti nešto što prije niste vidjeli. Nije važna priča, važan je način na koji je ispričana, metod kojim je oblikovan mizanscen“, naglasio je autor.

Tokom razgovora su se dotakli i kritičara novog talasa, Trifoa, Godara, Šabrola, Riveta i Rohmera, koji su afirmisali Hičkoka kao velikog autora. „Oni su pomjerili fokus sa kolektivne prirode filmskog stvaranja na centralnu ulogu reditelja, analogno slikarima ili piscima. Takav pristup omogućava dublja čitanja i otkriva poveznice među filmovima koje bi inače ostale neprimijećene. Interpretacija Hičkoka nije samo pitanje tumačenja već je i pitanje zadovoljstva“, pojasnio je Bečanović.

Poseban dio večeri bio je posvećen Hičkokovom shvatanju saspensa (posebne vrste filmske napetosti). „Saspens nije iznenađenje, nego produženo očekivanje onoga što će se dogoditi. Ako želite šokirati publiku, to traje nekoliko sekundi. Ali da bi film zaista djelovao, morate gledaoce držati emocionalno uključenima mnogo duže“, kazao je Bečanović dodajući da je distribucija informacija ključna za tu tehniku. „Hičkok je volio da publika zna više od likova, a ta napetost stvara želju da gledaoci junake na ekranu upozoravaju na opasnost“, ističe Aleksandar Bečanović.

Kad je riječ o Hičkokovom navodnom sadizmu prema publici, Bečanović smatra da upravo princip saspensa ima u sebi nešto sadističko, jer se publika potčinjava volji filma. „Ali, čuveni reditelj je imao i veliku empatiju, posebno prema svojim junakinjama. Zato se njegov odnos prema publici može vidjeti i kao mazohistički, slično kao kod velikih melodramatičara.“

U razgovoru je posebno mjesto zauzela Hičkokova opsesija „idealizovanom plavušom“, koja je, prema Bečanoviću, i u filmu „Marnie“ ključna za razumijevanje režiserovog vizuelnog koda. „U romanu koji je adaptirao, glavna junakinja bila je švedska plavuša (‘marvellous hair, pale, very pale, yellow with gold lights’). Kada je producent Dejvid Selznik predložio brinetu Alidu Vali, Hičkok je odbio da je ofarba i izgubio interes za film“, prisjetio se autor, naglašavajući da plavuša kod Hičkoka nikada nije samo estetski izbor. „Postoji razlika između ’nedostižne’ plavuše, hladne, gotovo fetišističke projekcije i ’svakodnevne’ plavuše, dostupne i ukotvljene u realnost. U ’Marnie’ je upravo taj kontrast snažan narativni alat pri čemu idealizovani izgled junakinje stoji naspram njene duboko problematične psihologije“, pojašnjava Bečanović.

Ključni period Hičkokove kinematografije, prema riječima autora, počinje filmom čiji je naziv „Rebeka“, a završava filmom koji se zove „Marnie“. „Žensko ime, ženski označitelj i ženske figure su nešto što opsjeda Hičkoka i u tom smislu možemo reći da on nije samo najveći majstor saspensa i trilera već je i najveći režiser melodrama“, ustvrdio je Bečanović uz zaključak moderatorke Hamel Bogojević da je Hičkok kao Bog, „božanska figura iza kamere“.

JU Kulturni centar Bar obavještava publiku da se uslijed odluke Vlade Crne Gore o proglašenju 14. avgusta Danom žalosti najavljeni koncert Vasil Hadžimanov benda otkazuje.