Duško Kovačević

Robert de Niro – Zlatna palma za zlatnu karijeru

Prije više decenija njemačko-američki istoričar i teoretičar umjetnosti Erwin Panofsky napisao je: ,,Kada bi svi lirski pjesnici, kompozitori, slikari i vajari bili primorani da zaćute, toga bi bio svjestan mali dio javnosti , a još manji dio bi žalio za tim. Ako bi se to desilo filmu, društvene posljedice bile bi katastrofalne“.

Пише: Duško Kovačević Види све колумне

Da li je danas baš tako, u dobu interneta i popularnih aplikacija (kao što su Jutjub, Fejsbuk, Tiktok...), u vremenu robovanja kratkim video-formama? Da li bi danas važilo ovo lijepo zapažanje genijalnog Panofskog? Mislim da ne bi. Film je odavno u krizi, čak i bez „pomoći“ savremenih komunikacionih tehnologija. Ali nije ovo prvi put da film dospijeva u nevolju, doduše ne nevolju današnjih razmjera.

Sredinom šezdesetih godina dvadesetog vijeka upravo su tadašnje tehničke novotarije na jedan način ugrozile film. Nakon raspada studijskog sistema klasičnog Holivuda, a pogotovo zbog uspona televizije – komercijalni uspjeh filmova znatno je smanjen. I tada nastupa zlatno i metauticajno doba autorskog filma (i filma uopšte) u Sjedinjenim Državama. U teoriji filma, ali i u štampi taj fenomenalni i nedostižni period od petnaestak godina (1965–1980) poznat je kao novi Holivud, američki novi val, ili holivudska renesansa. Film izlazi iz montiranih pejzaža grandioznih kalifornijskih studija i bježi na prljavu ulicu, u grad, pogotovo u džunglu na asfaltu – u izdašni i razuzdani Njujork, i počinje kinematografsko ludilo koje će zapanjiti svijet.

Umijesto epske, ali i stereotipne naracije, sa obaveznim hepiendom u klasičnom Holivudu, filmovi novog Holivuda nude nam male ljudske priče, životne, radosne, tragične, dekadentne... Filmove više ne kreiraju i ne usmjeravaju veliki studiji, nego mladi i provakativni redatelji, koji u svojim ostvarenjima angažovano i bez ustezanja oštro kritikuju Vijetnamski rat, kulturu i politiku Sjedinjenih Država, i taj filmski talas nosio je enormno snažan subverzivni izraz. Međutim, zvaničnoj Americi to nije smetalo – ne kreće u cenzuru i bunkerisanje filmova, kao što se to radilo u SFRJ ili iza 'gvozdene zavjese'. Vašington će mekim i gotovo predusretljivim odnosom prema kritičkom filmu iz sedamdesetih pokazati krajnje demokratsko, liberalno i napredno lice. To je Amerika koju je volio i toliko hvalio sovjetski disident Solženjicin.

Dakle, epohu novog Holivuda u dobroj mjeri označiće i uzdići će tada mladi Robert de Niro kroz epohalne i toliko cijenjene uloge. Šta bi redatelj Martin Skorseze bio bez De Nirove glumačke interpretacije? Najbolje filmove iz najbolje dekade filma iznijeće nevjerovatni De Niro, poznat po fantomskom i delirijumskom uživljavanju u uloge. Pokazaće se jednako darovit i religiozno iniciran u glumu i kada je u pitanju evropski hermetični film – govorim o istorijskoj drami Bernarda Bertolučija – Dvadeseti vijek, iz 1976.

Što reče jedan moj prijatelj – sve je odigrao za desetku, sve moguće karaktere: gangstera, boksera, psihopatu, đavola, sveštenika, ljubavnika, komedijaša... S tim što su ipak sedamdesete i novi Holivud doba De Nirovog kreativnog vrhunca. Kada izgovorimo Robert de Niro – to ime jednako odzvanja kao ime Tolstoja ili Šekspira u književnosti. Robert de Niro je zaštitni znak za dobru filmsku glumu – svima osim mojim prijateljima na Fejsbuku, koji bi i Bogu našli manu.

Počasna Zlatna palma za životno djelo, koju je prije neku noć primio na otvaranju čuvenog filmskog festivala u Kanu – najopravdanija je filmska nagrada u povijesti kinematografije, usudiću se reći.

To veče, kada je De Niro dobio nagradu, koju mu je uručio emotivni i privrženi Leonardo Dikaprio, gledajući De Nira, već ostarjelog i po malo sjetnog, na granici suza, jer nagrade za životno djelo uvijek nose nostalgiju i žal, otvorio sam laptop i odgledao jedan od njegovih slabijih filmova (makar tako kritičari kažu) – Zaljubljivanje (Falling in love) iz 1985. U pitanju je ljubavna drama u predivnom Njujorku osamdesetih godina... Uloga De Nira nije zahtijevala karakternu udubljenost i glumački podvig. To je jedna površna i lepršava romantična priča sa bezbroj klišea... Ali i tu je bio fenomenalan. Svojom igrom, uz odličnu Meril Strip, donekle je izvukao tanko osmišljen film. Glumi porodičnog i skromnog čovjeka u vozu, koji se na putu do posla zaljubljuje u ženu. I on se njoj dopada... Slijedi približavanje i zavođenje, a gledalac osjeća magiju zaljubljivanja. Kao što reče Žan Bodrijar – zavođenje je posljednji preostali ritual zapadne civilizacije.