Nataša Novović

Ide Tito

I dalje bukti Drugi svjetski rat. Ne znamo šta ćemo sa Titom, sa četnicima i partizanima, a prilike u svijetu ne daju mnogo ohrabrenja da se imamo na koga ugledati.

Пише: Nataša Novović Види све колумне

Uz sve ostale, minulih dana otvorila se i čudna polemika oko toga kad je Dan pobjede. Dan Evrope se obilježava 9. maja, ali je to, po novome, različit dan od Dana pobjede u Evropi.

Dan Evrope je simboličan dan koji se od 1985. godine slavi u čast potpisivanja Šumanove deklaracije 9. maja 1950. godine, koja je označila početak evropske saradnje i stvaranje Evropske zajednice. Cilj je bio da se promoviše jedinstvo, mir i saradnja među evropskim nacijama.

Dan pobjede u Evropi, odnosno Dan pobjede nad nacističkom Njemačkom u Drugom svjetskom ratu, obilježava se 8. maja, jer je tog dana 1945. godine potpisana kapitulacija Njemačke.

U toj priči postoji i momenat da je Njemačka kapitulirala negdje pred ponoć 8. maja, a u Rusiji je tada već bio 9. maj.
Teško se oteti utisku da je taj rašomon nastao samo kako bi se uspostavila još jedna tačka razdvajanja sa omraženim evropskim istokom i svime što sa njim ima veze. Naravno da se u Crnoj Gori našlo onih koji su po automatizmu zazvali da se ima slaviti 8, a ne 9. maj kako se više ne bi "prilagođavali" Rusiji.

A možda ne bi morali da se prilagođavamo kad bi znali šta smo sami sa sobom radili. Kad se već sve odvaja, nijesu li crnogorski istoričari mogli da napišu kad je Drugi svjetski rat u Crnoj Gori počeo i kad se završio.

Ono što svakako jeste zapisano je da su se ljudi ovdje ozbiljno borili protiv fašizma. I stradali. Teško se Narodno oslobodilačka borba kod nas može odvojiti od socijalističke revolucije. A znamo kako ide sa revolucijama - nijedna nikad nije prošla bez krvi. Pretanka je linija između borbe protiv fašista i njihovih saradnika i borbe protiv kontrarevolucionara. Ukoliko u Crnoj Gori postoji.

Bilo kako, bivši gradonačelnik Cetinja Jovan Markuš i aktivista za zaštitu ljudskih prava Aleksandar Saša Zeković podnijeli su prijavu Specijalnom državnom tužilaštvu (SDT) Crne Gore protiv, kako su naveli, za sada nepoznatih starješina i pripadnika Desete (X) crnogorske udarne brigade zbog krivičnih djela protiv čovječnosti i drugih dobara zaštićenih međunarodnim pravom učinjenih na štetu 27 osoba.

“Nakon što su partizanske jedinice oslobodile Cetinje, 13. novembra 1944. godine, pripadnici X crnogorske brigade su, po unaprijed pripremljenom spisku, iz njihovih domova, odveli oštećene u nepoznatom pravcu, da bi svi, u dvije grupe, bez suđenja, bili strijeljani 14. i 15. novembra 1944. godine”, navode u saopštenju za javnost.

U ovom zločinu je, podsjećaju, ubijeno 28 osoba, među kojima i četiri žene.
 
“Iako su planirane i dalje likvidacije nevinih civila, one su srećom, čim se za njih saznalo u partijskom vrhu, spriječene, ali je do danas zločin ostao nerasvijetljen. Za jednog oštećenog, SDT Crne Gore prijavu su podnijeli, jula 2024. godine, njegovi bliski potomci”, ukazuju. 

Navode da su kao podnosioci krivične prijave i inicijativa prema Prijestonici Cetinje različitih političkih i nacionalnih uvjerenja i opredjeljenja i da su vođeni isključivo pomiriteljskim i ljudskopravaškim motivima, standardima ljudskih prava i tekovinama Savjeta Evrope.

“Podnijeta krivična prijava i ostale inicijative s tim u vezi nemaju nikakve veze sa bilo kojim i bilo kakvim revizionizmom ili nacionalizmom”, objasnili su podnosioci.

Problem je u tome što je u ovoj i ovakvoj zemlji, čak i kao teoriju, teško zamisliti da ovakva prijava može da ostane samo pitanje ljudkih prava. Jer se, eto, dešava u zemlji u kojoj sveštenstvo najbrojnije vjerske zajednice veliča iste ljude kao i, onomad, firer. Postoji li i đe je taj Gvozdeni krst Pavla Đurišića? Đe su, s kim su i zašto bili krenuli oni koje sad, valjda, treba zvanično da oplakujemo.

Naravno, jedno je svaka individualna priča, a drugo su tokovi istorije.

Premda se, usput, i oni mogu mijenjati. Evo je Tramp kazao da je Putin previše zauzet slavljenjem pobjede u Drugom svjetskom ratu — rata koji ne bi bio dobijen (niti približno!) bez Sjedinjenih Američkih Država. Ni približno nije onih 20 miliona poginulih građana SSSR-a u odnosu na oko četristo hiljada građana SAD-a, zaista. Ali, ako pitate vještačku inteligenciju reći će vam da su u Drugom svjetskom ratu, pobjednički saveznici bili Sjedinjene Američke Države, SSSR (Sovjetski Savez), Ujedinjeno Kraljevstvo, Kina. Tim redom.

Nijesu više sloge oko Drugog svjetskog rata pronašli ni u susjedstvu. U Srbiji su izjednačili partizane i četnike, promijenili imena silnim ulicama, još će se vidjeti koliko se to isplatilo i još se čeka da jave kako se zvala neka velika bitka između njemačke okupacione sile i Kraljeve vojske u otadžbini. Onoga kralja koji je na kraju pozvao sljedbenike da se pridruže Titovim partizanima.

U Hrvatskoj su i dalje glasni oni što se sjekiraju što im Austrijanci ne daju da se okupe u Blajburgu. Prema njihovim su tvrdnjama Austrijanci u velikoj zabludi o prirodi ustaškog režima.

Ako se vratimo na domaći teren ostaje nam da vidimo kako će se rasporediti spomenici drugu Titu. U Podgorici je bila inicijativa da se Titov spomenik makne, na Cetinju je odlučeno da bude podignut. Takav nam je svaki posao.
Zato jer ne vidimo da imamo preča posla. Nema svrhe od ožiljaka ponovo praviti otvorenu ranu. Jer boli.