Lidija Glišić

Evropa – razbaštinjena nasljednica hrišćanstva

U poslednjoj nedjelji pred Vaskrs, kada se iz dana u dan hrišćani sjećaju Hristovog stradanja boreći se protiv zaborava sopstvenog grijeha, pažnju privlače dva kalendarska fenomena.

Пише: Lidija Glišić Види све колумне

Prvo, najveći hrišćanski praznik stiže ove godine istog aprilskog dana i pravoslavcima i rimokatolicima, što nije čest slučaj. Drugo, ove godine se obilježava i sedamnaest vjekova od održavanja Prvog vaseljenskog sabora u Nikeji, značajnog ne samo zbog ustanovljenja Simvola vjere, već upravo zbog odluke da se Vaskrsenje slavi uvijek u nedjelju poslije proljećne ravnodnevice i jevrejske Pashe.

Pominjanje ovih vremenskih sinhroniciteta više je kuriozitet po kome ćemo pamtiti 2025. godinu, nego što je suštinski važno nama hrišćanima, jer mi ovih dana iščekujemo najvažniji događaj u istoriji hrišćanskog svijeta na kome je taj svijet utemeljen.

Da li ovu čežnju za životom, na pragu proljeća koje nikako da se otme zimi, ovako umorna i ispražnjena od smisla, osjeća savremena Evropa koja već odavno ne zna što će sa smrću, niti sa ovim proljećnim sjećanjem na nju? Tako zatočena u svojoj neprekidno ponavljajućoj sedmici stradanja bez Vaskrsenja, ujedinjena oko evra, tržišta, ljudskih prava, tehnologije, zabave koja pruža zaborav, „stara dama“ je smetnula s uma činjenicu da je oduvijek bila ujedinjena – identitetom hrišćanskih vrijednosti i hrišćanske kulture.

Evropske institucije danas, u duhu samoporicanja evropskog hrišćanskog nasljeđa, zaglavljene u radikalni sekularizam, ni u najvažnijim dokumentima Evropske unije ne žele bilo kakvo podsjećanje na činjenicu da je u korijenu savremene Evrope hrišćanski identitet.

„Evropa se odriče putovanja iz ovoga svijeta. Želi da ostane tu. Želi da joj ovo bude i grob i kolijevka. Ne zna za drugi svijet“, govorio je Ava Justin. Ovo promišljanje iz sredine prošlog vijeka djelovalo bi kao preovlađujuća namjera Evrope i danas, da nije političkih i društvenih pokreta i mislilaca koji se protive duhu radikalnog bogoboračkog sekularizma. Države članice nekadašnje Višegradske grupe jasno ističu hrišćanstvo kao dio svoje tradicije, gorljivo insistirajući na svom hrišćanskom nasljeđu. Poljska, Mađarska, Slovačka i možda uskoro ponovo Češka ne kriju svoj hrišćanski identitet, a ono što je mnogo važnije od zvaničnih stavova političara koji su trenutno na čelu pomenutih država jeste opredjeljenje naroda tih država.

Jedna od takvih inicijativa je i projekat Svetog Adalberta, nazvan po hrišćanskom misionaru koji je širio hrišćanstvo u Mađarskoj, Poljskoj i Češkoj. Budući da je u toj misiji postradao i bio proglašen svecem 999. godine, prije velikog crkvenog raskola, on jednako pripada nasljeđu obje hrišćanske Evrope. Sveti Adalbert, u narodu poznat i kao Sveti Vojteh, danas je inspiracija za inicijativu o objedinjavanju konfederativnog saveza srednjoevropskih naroda koji svoju integraciju žele da zasnuju baš na hrišćanskim korijenima i tradicijama kao garantima pravog vrijednosnog sistema evropskih integracija.

I da se ne udaljavamo previše evropskim prostranstvima, još su svježa sjećanja na litije koje su prije nekoliko godina premrežile Crnu Goru i pokazale da je i hrišćanski pravoslavni duh naroda imao potrebu da izađe iz boce sekularne dominacije u koju je godinama zatvaran.

Ovakva deprivatizacija vjere potpuno je suprotna duhu zemalja u kojima Notr Dam, Sikstinska kapela, katedrala u Kelnu svjedoče o hrišćanskim temeljima Evrope uprkos savremenim nastojanjima da se ova sakralna zdanja svedu na običan umjetnički sentiment.

Kada govorimo o Evropi kao viševjekovnom civilizacijskom središtu, ne treba zaobići ni činjenicu da je uz sva dostignuća i hrišćanska nastojanja u prošlosti, Evropa zagospodarila svijetom i zato što je bila ratnička. Danas, kada se Evropa ponovo naoružava pod izgovorom da se „naoružavanjem bori za mir“, sjećamo se da je baš Evropa bila mjesto gdje su izbila dva najveća svjetska rata, da je baš Evropa stvorila krstaše i konkvistadore, da je u Evropi bjesnilo mnoštvo ratova od kojih su upravo oni vjerski bili najstrašniji.

Između Evrope koja neoprezno klizi u novo naoružavanje budeći najstrašnije duhove prošlosti, i Evrope koja je dosegla najviše vrhove duhovne i civilizacijske vertikale, jasno je koja je potrebnija čovječanstvu.

Zaglavljena u radikalni sekularizam, Evropa je trenutno kao Buridanovo magare – ontološki gladna. Zato je tačna pronicljiva misao prof. dr Vladana Perišića, prezvitera i rođenog Podgoričanina, da „hrišćanstvo Evropi nije potrebno da bi znala KAKO da živi, već ZAŠTO da živi“.