dr Nikola Banićević

Buđenje Evrope

Na obje strane Atlantika odvijaju se žive diplomatske aktivnosti. Poslednji dan februara donio je sa sobom susret ukraijnskog i američkog predsjednika. Ovalni kabinet bio je mjesto brojnih susreta državnika i protokolarnih razgovora. Međutim pomenuti susret ušao je u istoriju kao duel dva državnika, koji je pokazao sa jedne strane moć i domaniciju SAD, a sa druge nemoć ukrajinske politike.

Пише: dr Nikola Banićević Види све колумне

Bez posebne protokolarne ceremonije predsjednik Ukraijne napustio je Bijelu kuću, svijestan da njegovi i napori EU saveznika da se očuva teritorijalni integritet države, ostaju zatvoreni u Ovalnom kabinetu. Sedmicu dana kasnije svijet je vidio drugu sliku. EU organizuje samit država voljnih za pomoć Ukraijni. Budi se EU iz sna, u kojem su je tako sigurno čuvale SAD. Počela je nova epoha, u kojoj EU nema pravo na nejedinstvo.

Brisel je mjesto samita državnika članica EU i njene administracije. Susret dvije strane, koje moraju naći kontaktnu tačku za budućnost EU odbrane. U izjavi francuskog predsjednika Makrona da se „kontinent nalazi na prekretnici“ ima istine. Promjena geoplitičkih odnosa uticala je da Francuska preuzima primat u pokušaju formiranja efikanse i funkcionalne odbrane EU.

Ona je otvorena za razgovore sa državama članicama o proširenju zaštite unije, putem njenog nuklearnog arsenala. Ursula von der Leyen predsjednica Europske komisije, najavila je novi odbrambeni paket i time novu strategiju odbrane EU nazvanu ReArm Europe. Program sadrži tri stavke. Države članice mogu povećati budžetske deficite u cilju veće potrošnje za odbranu. Drugo potrebno je izdvajanje od 150 milijadi eura kroz zajmove u cilju stvaranje konkretne EU odbrane kao cijeline.

Evropska investiociona banka treba da izdvoji 800 milijardi za zajedničku odbranu. Kako će države članice ući u budžetske deficite, čije finanasije trpe opterećenja, upravo zbog rata u Ukraijni? Budimpešta i Bratislava ne prihvataju ovakav predlog. Jedinstvo je opet na ispitu.

U cilju stvaranje efikasnog odbrambenog sistema, u najvećoj mjeri nezavisnog od SAD, EU bi u Strategiji odbrane trebala da definiše sledeće. Potrebno je razvoj zajedničke evropske vojne industrije, bez oslanjanja na američke ili druge spoljne proizvođače i dobavljače.

Nezavisnost garantuje da neće biti uslovljavanja od trećih strana za vođenje njene spoljne politike. Razvoj stalnih evropskih snaga, koje bi mogle samostalno da funkcionišu bez potrebe za intervencijom NATO. Formiranje Evropskog savijeta za odbranu, koji bi donosio odluke o upotrebi evropskih vojnih snaga. Jačanje Evropske odbrambene agencije. Definisanje uloge francuskog nuklearnog arsenala, kao stuba evropske odbrane. Razvoj evropskog raketnog štita, kako bi se smanjila zavisnost od američkih PVO sistema poput Patriota ili Aegis Ashore.

Postepeno povećanje zajedničkog odbrambenog budžeta EU do 2% BDP EU. Većina zemalja članica ulaže ispod tog nivoa. Svi navedeni elementi reforme zasigurno bi doveli do snažnije, operativnije i efikasnije odbrane EU. Međutim, nejedinstvo članica po ovom pitanju, pritisak od strane SAD i nedefinisani odnosa NATO – EU, ovu zamisao vode ka još jednom deklarativnom modelu, bez snage i moći.

Kuda ide EU? Da li će njeno buđenje dati konkretne rezultate? Odgovor na ova pitanja nije na relaciji SAD – EU, već isključivo u dvorištvu EU. Ovo je vrijeme promjena, koje EU treba da iskoristi da postane snažniji faktor međunarodne politike.