dr Nikola Banićević

STAV

Ruanda u dvije slike

Na prvoj slici vidi se general Roméo Dallaire, zapovjednik UN mirovne misije u Ruandi, koji užurbano 11. januara 1994. godine iz sjedišta svoje misije piše izvještaj, koji će u 20.45 časova poslati u sjedište UN u Njujorku. „Faks poruka”   glasila je: „Hutu ekstremisti planiraju genocid protiv Tutsija, a oružje za masovna ubistva se gomila”. Druga slika, prikazuje avion tipa Dassault Falcon 50 koji se nalazi se na letu iz Tanzanije i u 20.19 časova je u vazdušnom prostoru Ruande, spreman za sletanje na aerodrom u glavnom gradu Kigali.

Пише: dr Nikola Banićević Види све колумне

Pilot je dugogodišnji kapetan avijacije Jean-Pierre Minaberry, u 20.20 časova krenuo u spuštanje, kada je na avion ispaljena raketa tipa zemlja-vazduh. Među putnicima nalazili su se predsjednici Ruande, Juvénal Habyarimana i Burundija, Cyprien Ntaryamira, koji su izgubili život. Ovaj događaj će dovesti do političkih i etničkih tenzija, koje će dodatno destabilizovati Ruandu.

Pad aviona označio je početak tragičnog događaja, koji će zauvijek izmjeniti živote i društvenu zajednicu Ruande. Smrt predsjednika Habyarimanina bila je okidač za genocide 1994. godine. Ekstremističke snage Hutu, koje su bile protiv mirovnih sporazuma i političkog kompromisa sa Tutsijima, iskoristile su obaranje aviona, kao izgovor da pokrenu masovna ubistva Tutsija i umjerenih Hutua.

Genocid je odnio blizu 800 000 života. Etnički sukobi između Hutua i Tutsija stari su više od jednog vijeka. Oni su splet istorijskih, političkih i društvenih faktora. Kolonijalne politike su dodatno podstakle etničke razlike i favorizovale Tutsije, dok je postkolonijalna era donijela pobunu Hutua i uspostavu njihove političke dominacije. Razlike između dvije etničke grupe vidljive su u svim segmentima života, pa tako i u poljoprivredi, jer su Hutu ratari, dok su Tutsi stočari, što će takođe biti izvor sukoba.

Genocid je poseban vid bezbjednosnog problema. Prema Konvenciji o sprečavanju i kažnjavanju genocida u članu 2 se kaže da se on sastoji od dva elementa.  Mentalni element znači „namjera da se potpuno ili djelimično uništi nacionalna, etnička, rasna ili religiozna grupa kao takva. Fizički se odnosi na „ubijanje pripadnika grupe (određenog narod), uzrokovanje teških tjelesnih i mentalnih povreda pripadnicima grupa, namjerno podvrgavanje grupe takvim životnim uslovima, koji prouzrokuju njeno potpuno ili djelimično uništenje. Posledice genocida po ljudsku bezbjednost su izuzetno teške i složene.

Podrazumjevaju upotrebu nasilja putem kroz, zločine protiv čovječnosti i ratne zločine. Neminovno dolazi do raseljavanja i izbijegličke krize, koja je praćena humanitarnom. Ugrožena je zdravstvena bezbjednost uslijed paralisanja zdravstvenog sistema. Uticaj na nacionalnu bezbjednost vidljiv je kroz političku destabilizaciju i pojavu unutrašnjeg terorizma. Genocid u konačnom, dovodi do trajnih i neriješivih podjela, uzimajući različitosti kao temelj za sukob.

Međunarodna zajednica kao odgovor na genocid formirala je Međunarodni krivični sud za Ruandu, koji je podigao optužnice protiv 93 osobe i donio brojne presude. Danas postavljamo pitanje učinkovitosti međunarodnih mehanizama i odgovornosti država i pojedinaca za stradanje ljudskih života.

Dva aktuelna rata ponovo će dovesti međunarodnu zajednicu na ispit primjene prava i pravde. Tada će odgovorni zagledani u budućnost napraviti grešku, ukoliko ne pogledaju u dvije slike iz Ruande i izvuku pouke za buduća vremena.