Nikola Banićević

osvrt

Sjeverna kapija

Bio je poslednji dan novembra 1939. godine. Hladnoća i ledena zima nijesu bili smetnja Simo Häyhäu, snajperisti finske vojske da na Karelijskoj prevlaci brani teritorijalni integritet svoje zemlje u Zimskom ratu, protiv imperijalističkih namjera SSSR. Nazvan „Zmiska smrt” , koristeći standardnu finsku pušku M/28-30 bez teleskopa, lišio je života oko 500 ruskih vojnika.

Пише: Nikola Banićević Види све колумне

Rat će ipak dovesti do gubitka finske nezavisnosti. Švedski kralj Gustav V potezom iskusnog državnika, proglasio je neutralnost svoje kraljevine u Zimskom ratu, a taj status zadržala je i tokom Drugog svjetskog rata i Hladnog rata. Vizionarski potez monarha, zaštitiće Švedsku od realizacije imperijalnih namjera ruske države. Norveški premijer Gerhardsen 1949. godine koristio je toplije aprilske dane da donese ključnu odluku u modernoj istoriji ove države za njenu bezbjednost, čime je ona postala članica NATO. Sjeverna Evropa i Baltik bili su i ostali interesna sfera velikih država. Posebno interesovanje za ove regione tokom svoje istorije, pokazivala je ruska država.

Hladne dubine Sjevernog i Baltičkog mora, te ledena prostranstva na krajnjem sjeveru regiona, od posebnog su geostrateškog značaja. Navedeno region čini strateški važnim djelom svijeta i tačkom na kojoj se sudaraju interesi zapadnih sila i Ruske Federacije. Sjeverna Evropa je važan geostrateški region zbog svoje blizine prema ruskim teritorijama i Arktiku. Region je bogat naftom, gasom i željezom. Baltičko more ključno je za trgovinu i transport između evropskih zemalja.

Sjeverna Evropa obuhvata djelom i arktičke teritorije, koje postaju sve važnije zbog promjena u klimi i otvaranja novih pomorskih puteva. Ključna geostrateška tačka Ruske Federacije u ovom regionu je Kaljingrad, ruska teritorija smještena između Poljske i Litvanije. Na ovoj teritoriji nalazi se značajan vojni arsenal od pomorskih do vazduhoplovnih snaga, kao i balističke rakete kratkog i srednjeg dometa. On je matična luka ruske Baltičke flote. Na ovaj način Ruska Federacije ima učešće u kontroli plovidbe i sprovodi strategiju odvraćanja, te pokazuje svoje vojno i ekonomsko prisustvo u regionu.

Rat u Ukrajni bio je crveni alarm za Finsku i Švedsku, koje su postale članice NATO u cilju ostvarivanje sopstvene sigurnosti od moguće relaizacije slične ruske strategije. Ova činjenica promijenila je geostratešku sliku regiona. Nakon ove odluke Gotland postaje ključna geostrateška tačka regiona. Ovo švedsko ostrvo koje se nalazi usred Baltičkog mora, oko 60 milja udaljen od švedskog kopna, 81 milju od baltičkih država i 186 milja od Kaljingrada. Nalazi se u regionu koji je čvorište trgovačkih puteva, posebno za ruske isporuke nafte. Sada je ovo ostrvo postalo dio NATO kolektivnog sistema odbrane.

Stoga su ruski vojni manevri i pristup Kaljingradu morskim putem suženi i otežani. Na Gotlandu je primijećeno povećanje prisustva vojnih snaga, a vojska SAD zajedno sa švedskom i vojskama drugih zemljama regiona, izvele su veliku vojnu vježbu. Kontrola Gotlanda je i dominacija nad Baltičkim morem, uz mogućnost kontrole pomorskih i vazdušnih puteva. Zato ovo ostrvo predstavlja strateški važnu tačku za sistem kolektivne obrane, regionalnu i nacionalnu bezbjednost Švedske.

Prelamanje geostrateških interesa velikih država, NATO i Ruske Federacije u ovom regionu će se nastaviti. Posebno će dobiti na dinamici kako Arktički krug bude dobijao na značaju. Pojačavanje vojnih snaga u regionu Sjeverne Evrope i Baltika nekada miran i stabilan region, prijeti da pretvori u nestabilan. Sjeverna kapija je otvorena, ostaje pitanje ko je gost, a ko domaćin?