Nikola Banićević

STAV

Dezinformacija kao oružje

Građani New Delhija u junskom izdanju časopisa „Patriot“ iz 1983. godine, mogli su da pročitaju informaciju da su virus AIDS stvorili naučnici u SAD u Fort Detriku i da će ga američka vojska koristiti kao biološko oružje. Stanovnici afričkog kontinenta nisu bili pošteđeni ove vijesti kroz tamošnju štampu. Ova dezinformacija bila je proizvod rada Odjeljena A u KGB, obavještajne službe SSSR. Priču je trebalo učiniti vjerodostojnom i plasirati je američkoj javnosti, putem tamošnjih medija. Hladni rat dobio je novi mehanizam ratovanja - širenje lažnih vijesti, a obavještajni rad novu dimenziju sa direktnim uticajem na ljudsku bezbjednost.

Пише: Nikola Banićević Види све колумне

Tri godine strpljivog rada agenata KGB bile su potrebne da se jedna lažna vijest saopšti kao istina, te da kao takva preplavi američke medije. U udarnom terminu novinar Dan Rather 1986. godine uživo je saopštio američkoj javnosti da obavještajni podaci iz SSSR govore da je virus AIDS izašao iz vojne laboratorije vojske SAD i da se može koristiti kao biološko oružje. Jedna lažna vijest prikazana je kao istinita.

Odgovor od strane SAD u vidu demantija bio je toliko snažan, da se predsjednik SSSR Gorbačov tokom zvanične posjete predsjedniku SAD Karteru izvinio i garantovao da će širenja lažnih vijesti na ovu temu prestati. Koliko su lažne vijesti bile značajno sredstvo ratovanja, najbolje govore podaci da je 15 000 ljudi zaposlenih u KGB 25 % svog radnog vremena provodili u ovim aktivnosti, od kojih se većina odnosila na SAD. Radilo se o ideološkoj subverziji, koji su tada u Moskvi zvali „aktivne mjere“. Njihov zadatak je bio promjeniti percepciju ljudi o stvarnosti i u društvenu zajednicu uvući osjećaje straha, nesigurnosti i defetizma.

Stvaranje i širenja lažnih vijesti, aktivnost je koju u eri informatičkog društva sprovode razni subjekti kroz ilegalne aktivnosti u sajber prostoru. Pored njihovog širenja putem različitih vrsta medija, mogu poslužiti i za modifikovanje i distribuciju različitih vrsta dokumenata. Ovo je oružje koje može biti u rukama organizovanih kriminalnih grupa, terorista ali i moćno sredstvo u rukama obavještajnih službi kojim se utiče na javno mjenje i izborne procese u državi, kroz kontraobavještajni rad i subverzivno djelovanje.

Postoje indicije da su lažne vijesti za ugrožavanje nacionalne bezbjednosti korišćenje od strane Ruske Federacije kroz različite tehnološke platforme. Aktivnosti su bile vezane za oblast Baltika do Centralne Evrope, Francuske i Sjedinjenih Američkih Država. Pitanje uticaja ruskih obavještajnih službi putem lažnih vijesti na američko društvo bila je predmet ispitivanja Senata u oktobru i novembru 2017. godine. Tada su predmet ispitivanja bile internet platforme kao što su Facebook, Twitter i Google. Rat u Ukrajini pokrenuo je talas lažnih vijesti od kojih je najupečatljivija ona da se u američkim laboratorijama u Ukrajini proizvode posebno zarazni komarci, koji će se koristiti u ratu protiv Ruske Federacije, za prenošenje bolesti kao što su malarija ili bolest Zapadnog Nila, kako je to saopšteno u zvaničnom saopštenju njihovog Ministarstva odbrane.

Lažne vijesti opterećuju društveni život i rizik su i prijetnja po ljudski život. Globalizacija i novi vidovi medija te brzina putovanja informacije, idu na ruku njihovom širenju i pojačavaju negativan uticaj. Način borbe protiv lažnih vijesti mora biti višedimenzionalan i multisektorski. Ukoliko se njihov negativni uticaj ne smanji, postoji opasnost da čovječanstvo ostane zarobljeno u rubikonu Gebelsove rečenice da više puta saopštena laž postaje istina.