Tufik Softić

STAV

Prijateljstvo sa Titovim fotografom

Kada sam prvi put napisao tekst o ličnom fotografu Josipa Broza, Berancu Stevanu Labudoviću, poznatijem pod nadimkom Šćepo, i o tome kako mu je Tito pripremio i servirao espreso, jedan od komentara ispod teksta je bio - “kakva mašta”. Nije u tome bilo ništa čudno. Današnje generacije ne znaju skoro ništa o SFRJ, a ne da znaju za Stevana. Šćepo je bio poznatiji u svijetu, nego kod nas, a tek dokumentarni filmovi Mile Turajlić koji su nedavno u okviru programa „Ponovo radi bioskop“ prikazivani širom Crne Gore, doprinijeli su da njegovo ime ne bude zaboravljeno.　　

Пише: Tufik Softić Види све колумне

Ne bih želio da ispadne kako se hvalim, ali sa Stevanom Labudovićem sam se veoma dobro poznavao iz prostog razloga jer je bio najbliskiji rodjak moje supruge. Nikada ne bi došao u Berane, a dolazio je često dok nije zagazio u duboku starost, a da nas ne posjeti, da vidi naši djecu. Da nas „uslika“. Sjedjeli bi tako, i ja bih uspio samo sa dva, tri pitanja da ga navedem da mi satima prepričava sve ono sto sada gledamo u Milinim filmovima. Šćepan je volio da priča, ja sam volio da slušam i skoro da sam sve naučio napamet. Jednom prilikom sam, onako skromnog, uspio da ga nagovorim da djelić toga stavimo na papir i objavimo. I onda sam ja njega fotograisao, amaterski u njegovoj porodičnoj kući u Beranama. 　

Stevan je samo dva puta iz nekih razloga izostao sa putovanja Josipa Broza, na kojima je pravio fotografije i filmske zapise za ondašnje „Filmske novosti“. Po nekom prećutnom dogovoru Tita je fotografisao on, a njegovu suprugu Jovanku Dragan Mitrović. Bio je to čuveni dvojac, a Šćepo nije znao da objasni kako su se tako podijelili.　　　　

Prisjetio se i kako je Jovanka Broz „izgladila situaciju“ nekom prilikom kada su bili u Burmi. Putovali su Galebom i stali u nekoj luci. Sunce je pržilo, a zatim kiša, nepodnošljiva vlaga, Stevan premoren i pod teretom opreme ušao na brod mimo protokola, i naravno pretrpio kritiku od admirala, ali to došlo do Jovanke, i admiral na kraju nije smio da pogleda Šćepa u oči.　　　　

Drugom prilikom sa Kočom Popovićem u posjeti Indiji, Stevan je Tita spašavao od naroda koji je hrlio kao u stampedu, nije pomagalo što je Nehru molio, svi su htjeli da se sa njim rukuju, da ga dodirnu. On i Koča stali ispred auta kao živi štit, a policija bambusom bije po narodu, ali „puca“ i Stevanu i Koči po leđima. 　　　　

To sa espresom se dogodilo nakon nekog uspješnog snimanja. U pauzi, Tito pozove Stevana i ekipu kod njega. Vidi Stevan aparat za kafu i poluglasno pita otkuda Tito zna da on voli espreso, a Tito čuje i odgovara – „sve se zna“.　　　　

Osim što je bio Titov sinametelj, Beranac Stevan Labudović ostao je poznat kao hroničar Alžirske revolucije. Kapetan, kako su ga zvali njegovi saborci sa kojima se rame uz rame pune tri i po godine borio za nezavisnost Alžira, snimatelj koji je istinu o alžirskoj revoluciji  bilježio i slao u svijet i bio prijatelj sa dva predsjednika, „dva njegova komandanta“,  u toj zemlji do kraja su doživljavali kao „njihovog“.　　　　

Pričao je da je ono što je najdragocijenije, a što je iz Alžira ponio za cio život upravo prijateljstvo sa Huari Bumedijenom, predsjednikom Alžirske Republike i Šadlijem Bendžedidom, koji ga je na tom mjestu naslijedio. Prijateljstvo sa Bumedijenom krunisano je kumstvom, a sa Bendžedidom je trajalo više od 50 godina, do njegove smrti.　　　　

Plan je bio i da se prvo Stevanovo dijete rodi u Alžiru, ali se njegova supruga porodila prije vremena u Beogradu, a Bumedijen je naredio pratnji da se za svako slovo njegove kćerke donese po stotinu ruža. 　　　　

Prisjetio se i kako mu je Šadli Bendžedid, u čijem je bataljonu proveo dva puta po tri mjeseca, jednom prilikom spasio život. Stevan se do detalja sjećao i tog događaja, a za Bedžedita je govorio da je bio genije kao ratnik, sposoban da predosjeti opasnost. Tako je u poslednjem trenutku spriječio Stevana da priđe nekoj školi i da snima, jer samo koju sekundu kasnije dva aviona su školu sravnila sa zemljom.　　　　 

Nekom prilikom Bendžeditit je došao da posjeti njega i njegovu porodicu inkognito u Beograd. Došao je sa rumunske strane, noću. Kako je prošao, da li je imao falsifikovana dokumenta, kako je uspio da sa porodicom uđe nezapaženo u zemlju, ostalo je nepoznato. Znao je da u zvaničnoj posjeti SFRJ neće imati priliku da se druži sa Stevanom, pa su taj jedan dan ilegalno i sa porodicama obišli čitav Beograd.　　　　

Sjutradan, kada se digla „frka“, Bendžeditit je jednostavno novinarima objasnio da je bio kod svog saborca, i samo rekao – „kakvo je to pitanje“. U Alžiru je Stevan boravio od maja 1959. godine pa sve do oslobođenja 1962.  i učestvovao kao snimatelj i borac u čitavom gerilskom ratu. Pamtio je i kada mu je nekom prilikom Bumedijen rekao da muđu njima dvojicom nikada neće biti protokola, i tako je i bilo.　　　　

I kada je u Berane 2016. godine došao da primi najviše opštinsko priznanje, nagradu „21. juli“ i prisustvuje otvaranju izložbe, opet je izložbu, mimo zvaničnog protokola, otvorio tadašnji ambasador Alžira. Bio je to poslednji Stevanov dolazak i vjerovatno su mnogi tada prvi put čuli za ovog velikog čovjeka koji je proslavio ne Berane i Crnu Goru, nego ondašnju SFRJ. Umro je u dubokoj starosti, samo godinu kasnije.　　　　

Prva dekada maja uvijek prolazi u znaku praznika, medju kojima je Dan pobjede nad fašizmom sigurno najznačajniji. Ali, malo ko će se sjetiti da je 4. maja preminuo  Stevanov prijatelj, Josip Broz.　　　　

Stevan Labudovic se nikada nije odvajao od svog običnog fotoaparata, ko zna koliko starog. Tada nisam shvatao značaj kada bi on zabilježio neke naše porodične trenutke, jer je to bilo normalno. Ali danas, kada ga više nema i kako vrijeme prolazi, ljubomorno čuvam te privatne fotografije u crno bijeloj tehnici koje je napravio Titov lični fotograf.