Nikola Banićević

OSVRT

Formula straha

Oružje za masovno uništenje ima posebno razarajuću moć. Njegovo korišćenje podrazumijeva upotrebu biološkog, hemijskog i nuklearnog naoružanja. Njegovom upotrebom izaziva se smrt i patnja za ljudski život.

Пише: Nikola Banićević Види све колумне

Proizvod njegove upotrebe nevidljiv je i nečujan, bilo da se radi o biloškim ili hemijskim agensima ili radioaktivnim česticama. Upotreba hemijskog oružja počela je tokom Prvog svjetskog rata. Kao najčešći otrovi korišćeni su gušeći agensi hlor i fosgen, gasni sumpor, koji je izazivač teških opekotina, naplam i herbicid. Bez obzira da li je njihova doza smrtonosna ili ne, oni ostavljaju trajne i teške posljedice po ljudski organizam, u vidu oštećenja nervnog sistema i disajnih puteva.

Razorna moć hemijskog oružja na ratištima širom Evrope usmrtila je oko 100.000 ljudi. Njemačka vojska je u aprilu 1915. godine izvršila prvu masovnu upotrebu hemijskog oružja kod Ipera u Belgiji, kada je stradalo 1.100 ljudi, a 7.000 je povrijeđeno. Britanska vojska, iste godine koristila je prvi put hlorni gas protiv njemačke vojske, dok je njemačka vojska 1917. godine izvršila najsmrtonosniji hemijski napad mustard gasom, koji je usmrtio 2.100 ljudi. Tokom Drugog svjetskog rata, hemijsko oružje manje je korišćeno na ratištima nego u prethodnom ratu. Međutim, svoju smrtonosnu ulogu odigralo je u njemačkim koncentracinim logorima širom Evrope. U periodu Hladnog rata, u Vijetnamu, američka vojska koristila je hemijsko oružje u vidu naplama i herbicida.

Nakon 12 godina pregovora, UN su 1992. godine uspjele da izdejstvuju usvajanje Konvenencije o hemijskom oružju, na Konferenciji o ražoružanju u Ženevi. Konvencija ima za cilj zabranu upotrebe hemijskog oružja, njegov razvoj, proizvodnju, nabavku, skladištenje, zadržavanje i transfer. Da je ovo bio bezuspješan pokušaj UN, dokaz je napad sirijske vojske nevrnim agensom sarin na grada Ghouta 2013. godine, koji je bio pod vlašću opozicionih snaga. Žrtve napada pokazivale su simptome gušenja, nevoljnog grčenja mišića i vrtoglavicu. Broj žrtava do danas je nepoznat, zbog haotičnog stanja, koje je vladalo nakon napada i nemogućnosti prikupljanja podataka. Sirijski režim je prema procijenama EU, SAD i Velike Britanije izveo hemijski napad 2018. godine na grad Douma. Prema informacijma Sirijsko američkog medicinskog udruženja, od posledica napada kombinovanim agensima stradalo 49 ljudi.

Hemijski napadi, mogu biti izvedeni ciljino na pojedinice. Primjer su napadi u Salisberiju na Sergeja i Juliju Skripalj 2018. godine, za koji je istragom britanske policije utvrđeno da su ga sproveli tri operativca ruske vojno - obavještajne službe. Dva hemijska napada izvedena od strane ruskih bezbjednosno - obavještajnih službi preživio je Aleksej Navaljni. Posebno je po život bio opasan drugi, izveden 2020. godine. Tokom kasnijeg liječenja, utvrđeno je da je otrovan nervnim agensom vojne klase iz porodice novičak. Svoj život okončao je u strogo čuvanom ruskom zatvoru “Harp” u oblasti Arktika 16.februara ove godine.

Neograničen je prostor za stvaranje novih hemijskih oružja, uz modifikovanu upotrebu već postojećih. Ovo je stalna prijetnja ljudskoj bezbjednosti, bilo da se radi o masovnim ili pojedinačnim napadima. Njegova snažna moć, brzo širenje i razvoja novih tehnologija, ostavlja svijet u strahu od razarajućih dejstava novih hemijskih formula.

Piše: mr Nikola Banićević
(predavač i doktorand na Humanističkim studijama, UDG na smjeru Međunarodna bezbjednost