FENOMEN

N.Šofranac: Hej, Slovenci...

Ni balkanski privjezak, ni “austrijski konjušari”...Kako im je pošlo za rukom?

Пише: Види све колумне

Prije tačno 4 godine u završnici Eurobasketa u Sloveniji naša priča imala je naslov “Hej Sloveni,još'te živi..”, iz više jasnih razloga.

Prije svega maratonsko takmičenje je održano u Sloveniji, baš kao i legendarno SP 1970, po želji Staneta Dolanca, kad je Jugoslavija prvi put osvojila zlato a igrači medalje darovali Titu. Dalje, svih 6 zemalja iz bivše SFRJ su učestvovale sa velikim ambicijama, igrale medjusobno, ali samo Hrvatska stigla do polufinala.

Četiri godine kasnije imamo puno više razloga da damo isti naslov i kažemo da slovenski duh živi vjekovima,jer su Evropa i svijet prvi put bili svjedoci jednog Ju finala, ali mora se istaći upravo senzacionalni pobjednik, mala država iz podnožja Alpa. Kad je prvenstvo na njihovom tlu prohujalo s jednim četvrtfinalom i nemoći braće Dragić i Maljkovića da se suprotstave silnoj Francuskoj, izgledalo je da su zlatne prilike otišle za Sloveniju. Uz bolno sjećanje na sjajnu ekipu iz 2009, sa Dragićem, Lakovićem, Smodišom, Nahbarom, Udrihom, Slokarom, dvojicom Lorbeka, Jagodnikom, Brezecom,i odricanjem Nesterovića i Vujačića, koja je mogla do zlata, ali su zla sreća, povrede i sudije po ko zna koji put umiješali prste.

Realno, toliko dobrih igrača u isto vrijeme teško će opet imati. Ali,nisu dugo čekali da se popnu na tron Evrope, i ovaj uspjeh ima enormne dimenzije, u globalnom sportu gdje je hijerarhija snažno postavljena, gdje su se na prijestolu smjenjivale Španija, Francuska, Litvanija, Rusija i naravno Jugoslavija, prije više od 30 godina i veliki SSSR, dakle same velesile.

Trijumf Slovenije je bum tipa Grčke 1987, tada smatran čudom van domena i logike sporta, a zapravo bio je to početak jedne nove sile koja će odmah 1989. biti opet u finalu,i od tada stalno u vrhu, na tronu još i 2005, godinu kasnije srušiti američke zvijezde, osvojiti mnogo i na klupskom nivou i dati ogroman broj asova za pamćenje. Ostaje senzacija Njemačke iz 1993, takodje kod kuće, ali na stranu što su došli do finala i 2005, i uložili mnogo u košarku, tada je Pešićeva ekipa iskoristila sankcije Jugoslaviji i tragediju apsolutnog favorita Hrvatske, samo 15 dana pred šampionat poginuo je najveći as Dražen Petrović nakon sjajne sezone u NBA, a ostali igrači bili utučeni. Ovo je uspjeh tih proporcija,a vjerovatno i veći.

Avgusta prošle godine naša reprezentacija je pobjedila Sloveniju u Ljubljani,i čak nije bio utisak da su napravili nekakvo čudo. A igrala su oba brata Dragić,i svi ostali osim Dončića i Rendolfa. Mučili su se i u kvalifikacijama,i ovog avgusta izgubivši brojne test mečeve. Ali, Kokoškov je napravio nevjerovatan sistem,u prvom meču s Poljskom nisu stajali, tempo iz NBA, davali su i Poljaci puno poena i vraćali se možda i previše u meč, ali bilo je jasno da ćemo gledati jednu potpuno novu Sloveniju,u duploj brzini. Prateći sve njihove mečeve snažan utisak je bio da gledamo novu dimenziju košarke, jasan pečat NBA trenera, podsjetilo je to na Majka D' Antonija i njegov “run and gun” koji su jednako igrali Beneton i Feniks, košarku koja te diže na noge, cijepa šablone, pravi zabavu. Radi se o tome da se ipak više pričalo o Španiji koja je za sve bila van kategorije, ali i o Letoniji sa sličnim sistemom Slovenije, samo još više naoružanih šutera u rotaciji, jednako brzom tranzicijom, ali i sedmoglavom aždajom Porzingisom, djelovalo je da ta ekipa može da sruši hijerarhiju.

Morao se desiti taj medjusobni duel u četvrtfinalu da pokaže da su ipak Slovenci i brži i pametniji, i bolje vodjeni, iako je Letonija bila djavolski moćna. Desila se i rapsodija protiv Španije kad su objektivno bili na vrhuncu, i desilo se finale sa Srbijom gdje se znalo da će biti gusto, kao svaki derbi i svako finale.

Sinoć je zaista bio pakao, velika utakmica. Jak utisak je bio da su Slovenci u prednosti, da su izbacili jače rivale, da im je ostalo više svježine i aduta za kraj, da je cijela njihova zemlja u zanosu i da će 6.000 navijača u “Carigradu” da im da još veću snagu, da neće odustati. Ali, s druge strane je bila Srbije i čak u ovom sastavu ozbiljno je prijetila, znalo se da će nakon niza srebrnih medalja dati sve za zlato,da će i oni biti nošeni i da imaju pobjednički karakter, da kao rijetko ko znaju da se adaptiraju na svakog rivala i uzvrate košarkom 5 na 5, koju imaju u venama. I da znaju da dobijaju dramatične završnice, više od Slovenije. Znali smo takodje da će se igrati kako kaže Slovenija, dakle na velik broj poena i u visokom ritmu, ali da Srbija i tu zna da odgovori, i takve utakmice da dobije. I desio se nedjeljni vatromet, nakon “bockanja pulsa” u prvoj dionici, sva silina i raskoš Slovenije u drugoj, 36:25, čak 61 poen, odnosno 103 na poluvremenu, Dragić već na 26, energija koja bi oduvala s parketa svakog rivala. Ne i Srbiju koja je ostala u meču sa 56:47, puno više u meču nego Španija koja je gubila 49:45 na pola ali bilo je jasno da nema oružja da odgovori na slovenački uragan.

Srbija se treska na minus 12,  jer tada su Prepelič i Dragić promašili otvorene trojke za razbijanje, pa i na 63:53, kad je Dragić već imao nestvarnih 33, ali uz grčeve koji su počeli njega da hvataju i uskraćuju mu one ulaze “ala Kobi”, pa povredu uz suze Dončića i malo panike u napadu, sve se zaista otvorilo. Vratili su se i to debelo, iz minuta u minut, iz poena u poen. Kod vodjstva Srbije 78:77 Prepelič je pronašao trojku sa 8 metara preko ruke, iako u prethodna dva šuta ni obruč nije pogodio, a kod 82:80 za Srbiju, osim njega na scenu su stupili i odlični Rendolf ali i Dragićev zamjenik “Ali” Nikolić, uz rampe Vidmara i brzopletost Bogdanovića.

Takodje i sudije, teško je reći za tri bacanja Prepeliča, ali sudili su dva “flopinga” uz tehničku grešku Srbiji, kao i olako dvie nesportske greške, pogotovo Guduriću kao i u polufinalu, dok nijesu očiglednu Dragiću kad je Micić bacao usamljenom Lučiću za lake poene. Malo se kompas izgubio. Ali,i Srbija je izgubila momenat kod 82:80, a Slovenija se i bez ključnih igrača opet digla kad bi svi pali. Kakva priča.

Dešava se često u sportu da najveći uspjeh ostvari ne najbolja generacija nego neka druga, sad je jasno da Zdovc nije izvukao sve iz one fantastične ekipe,a Kokoškov jeste i puno više od normalnog iz ove, jer san svih je da igrači igraju na 120% svojih kapaciteta, da tim ima sistem, bude fizički i taktički naoružan, kao mašina. Ovo je trijumf za sva vremena. A Srbija opet srebro, iako je baš ovo remek djelo, bez 8 igrača koji bi ovu ekipu napravili nikad jačom, kompletnom. Ovo je veći uspjeh i od svjetskog srebra u Madridu 2014, i Olimpijskog srebra u Riju 2016, uz taj jedini Djordjevićev kiks protiv Litvanije na prošlom EP, kad je mirisalo na zlato a ispalo je četvrto mjesto.

I Ivković je stigao najviše do srebra 2009, prejaka tada Španija, prije njega debakl Slavnića. Uz niz velikih kikseva pod imenom Srbija i Crna Gora, šesto mjesto s Duletom Vujoševićem 2003. u Švedskoj, zaprepašćujuće 11. mjesto na Olimpijadi u Atini i još veći fijasko u Novom Sadu 2005 sa slavnim Obradovićem i ekipom punom velikih zvijezda(Bodiroga, Stojaković, Gurović, Jarić, Radmanović, Rakočević, Šćepanović, Krstić..), a da ne pominjemo Šakotin sastav iz 2006. Posljednje evropsko zlato je ono Jugoslavije iz baš Istanbula 2001, a posljednje uopšte ono iz Indijanapolisa 2002, oba sa Pešićem. Davno.

S obzirom na ambicije, tradiciju, kvalitet, stručni kadar, školu i veliki niz zlata u juniorskim kategorijama za sve ove godine. I porazi od Amerikanaca su jedno, bili su i vrlo ubjedljivi,ali od Slovenije nešto drugo, to je bila iskreno sporedna basket republika u bivšoj državi, ostao je bol, suze i ogorčenje. Večeras u 18.45 Slovenci će sletjeti u Ljubljanu,a u 20 sati počinje ludnica na Kongresnom trgu, i ako bude kiša očekuje se rekord svih rekorda,puno ludje nego u januaru kad su dočekali Vuju i rukometne junake. Biće svečani doček i vodeni luk na aerodromu u Beogradu, s najvećim počastima. Ovaj tim je bio na domaku jednog zlata koje bi mnogi opisali kao zlato B tima,ali nije baš istina. Od ovih 12 igrača njih 6 su imali svakako svoje mjesto, to su Bogdanović, Mačvan, Marjanović, Kuzmić, Jović i Štimac, a vrlo blizu bio je i Lučić, a jasno je da su sa Marjanovićem i Kuzmićem bili još jači u centarskoj liniji nega sa Raduljicom i to su obilato koristili. Raduljica je imao katastofalnu sezonu i dobio je otkaz u Milanu, tu su samo profitirali Kuzmić je čak nagradjen prelaskom u Real.

Isto tako je jasno da je falio nenormalno Teodosić, kao mozak i realizator jer je jedinstven,a u rotaciji Marković i Nedović mada tu nije izgubljeno previše s Milosavljevićem i Gudurićem, dok je Kalinić progredirao puno i jasno da bi dao više od Lučića, koji možda ne bi ni išao zbog Simonovića. A posebna je priča Bjelica, koji je morao propustiti i Rio, a s kim bi tek bili raznovrsni, puno jači. Umalo je i ovaj tim ispisao istoriju, cementirao se kao izuzetno kompaktan. Magija sporta je u tome što niko ne može da garantuje da bi onaj prvi tim osvojio zlato,iako mnoge stvari na to upućuju. Medjutim, odigran je prvi derbi ovog tipa,i to je trijumf stare Ju škole.

Rusija i Litvanija su bile na tronu 2007,odnosno 2003, ali sve što su odigrali međusobno je polufinale 2007. u Madridu i četvrtfinale 1995. u Atini. Čast za finale pripala je Slovencima i Srbima. Prvo se mora reći da je cijelo ovo prvenstvo donijelo tu brzinu, moć napada, rušenje starih šema, i nije nikako slučajno što smo i posljednjeg dana u bitkama za medalje vidjeli dva identična rezultata, 93:85 i za bronzu i za zlato,po 178 poena. To je nekad bilo nezamislivo,uzmimo finale 1997 Jugoslavija-Italija 61:49, ali i mnoga druga,sve ovo je proces koji jedino može da približi Evropu toj galaksiji NBA, kao što je izgledalo da se približavamo u doba Dražena,Divca,Kukoča,da bi se oni opet svemirski udaljili,jer idu stalno naprijed.

Ovo će biti ugaoni kamen,a treneri poput Mesine, Kokoškova i ostalih koji rade u NBA mogu da budu katalizatori. Isti je trend u vrhu Eurolige sa ekipama poput CSKA, Reala, Baskonije, Fenerbahčea, Valensije, Bamberga, Himkija, Makabija koji uveliko igraju u toj brzini i sa 60 posjeda u prosjeku, čak je i čelični Olimpijakos počeo da se mijenja posljednje sezone. Čini se da je temelj postavljen i da nema povratka nazad. Osvajali su Maljković, Obradović, Ivković i ostali titule odbranom i kontrolom, ali ovaj sport je ubrzan radi publike i točak se okreće u tom smjeru. Mora se na kraju reći nešto i o fenomenu Slovenije, male zemlje od dva miliona stanovnika koja postaje ekspresno sportska velesila. Poredio sam je ovih dana puno sa Argentinom iz 2002, sve same pobjede, 8/8 do finala, igra rapsodija, onda ta povreda Djinobilija, i ispušten trijumf u finalu s Jugoslavijom koja je imala dva poraza od Španije i Portorika, ali ogroman individualan kvalitet.

Ali, Argentina je beskrajno veća od Slovenije, koja je i izbjegla sinoć tu sudbinu i dotakla zvjezdano nebo. Slovenija je u Jugoslaviji imala Olimpiju na osrednjem nivou,i vrlo malo igrača kandidata za državni tim. Bio je tu veliki Daneu, junak srebra 1967. i zlata 1970. u Ljubljani, u generaciji Skansija, Ćosića, Kapičića, Djerdje i ostalih, pa legenda Olimpije Vinko Jelovac koji je inače iz Osijeka ali biran za Slovenačkog sportistu godine 1973. i 1974, onda je stigao sjajni plej Peter Vilfan koji je pored Olimpije blistao u Jugoplastici i Partizanu,za Jugoslaviju od Manile 1978 pa do 1983, sada političar i komentator, kćerka Anja udata je za makedonskog asa Ilijevskog. I onda Jure Zdovc, ali vidite koliko je to malo, monopol su držali Hrvati i Srbi, tek u jednom periodu bilo je Bosanaca. A Zdovc je posebna priča-kad je pozvan za EP u Zagrebu 1989. nastao je skandal, mediji iz Beograda su se obrušili na Ivkovića zašto nije zvao upravo Djordjevića i ko je taj Zdovc?

Nakon mjeseci kampanje,i jednog intervjua Djordjevića u “Tempu” s naslovom “Cigani su super ljudi” gdje razočaran objavljuje odlazak u vojsku, Zdovc je bio skoro razapet medijski, kao optužen i osudjen zbog nečeg. Potom je na tom prvenstvu gdje je Jugoslavija igrala kao drim tim pokazao i on da je kvalitetan,i Ivković ga je vodio i na SP u Argentini 1990, kao i u Rim 1991. Poslije je blistao i u Kinder Bolonji i osvojio Evropu sa Limožom 1993. Naravno,poenta je bila druga, Djordjević je već bio odličan 1987, a te 1989. je osvojio Kup SFRJ i Kup Koraća s Partizanom gdje je uz Divca i Paspalja nosio igru, i zaslužio mjesto. Ali, Dražen mu je nakon jedne svadje u derbiju “obećao” da dok je on živ neće igrati za reprezentaciju,i tako je bilo.

Istina, Dražen je imao loš odnos i sa Zvezdinim bekom Zoranom Radovićem koji ga je čuvao u finalu 1985, i vodili su žestoke duele, ali Radović je pozivan igrao je čak i u Zagrabu i koristio kao i svi Draženove magične asistencije. Ali, ostaje da se pamti kako je isprva šikaniran Zdovc, misleći da se radi o nacionalnom ključu u već osjetljivim vremenima 1989. godine, i kako se sumnjalo u kvalitet Slovenaca u loptaškim sportovima. Smatralo se da su to skijaši, netalentovani kao pravi Balkanci, sa drugačijim genima, potcijenjeni u smislu čistog talenta i genija. Tako je bilo i u fudbalu, najvažnijem sportu, i u rukometu,odbojci..

Kako se sve brzo preokrene i promjeni istorija. Kad je održan “ozloglašeni” samit u Cankarjevom domu februara 1989, gdje se tražio politički zaokret, europeizacija, reforme i tek pomenula konfederacija, osudjeni su ali još više ismijani, uz pitanje kuda bi oni, gdje su to krenuli. Predsjednik Jugoslavije tada je bio baš Slovenac Janez Drnovšek, redovno prisutan u Zagrebu tokom prvenstva, kad se razbuktao taj poriv prema Zdovcu, a upravo je sudbina htjela da Vlada Slovenije naredi Zdovcu da napusti selekciju dan pred osvajanje zlata u Rimu 1991, jer bi nakon invazije JNA to bilo “sramoćenje države i naroda Slovenije” kako je pisalo u naredbi.

Tada ni oni ni on nijesu mogli slutiti da će se ta mala i sportski zapostavljena država naći jednog dana na krovu Evrope, a sinoć se zaista desilo. I ne samo u košarci- u najkraćem ovo je velika godina slovenačke renesanse, rukometaši su osvojili svjetsku bronzu pobjedivši moćnu ekipu Hrvatske nakon minus 9, što je bilo čudo, odbojkaši su nedavno bili peti izbacivši u osmini domaćina Poljsku a prije dvije godine čak nevjerovatno srebrni, u rukometu ih vodi naš Vujović i u januaru ćemo se sresti u Zagrebu s njima, a u odbojci prvo Italijan Đani a sad Slobodan Kovač iz Srbije, poput Kokoškova.

Tu je i fudbal gdje su još 2000. i 2002. osjetili velika prvenstva,sad se bore kao i mi, a Maribor je isto kao prije tri godine jedini tim s ovih prostora u Ligi šampiona i već je osvojio bod. Imaju i tu dosta asova,gledajući juče “tehnološki” remi Kjeva i Atalante najbolji upravo Slovenci, na jednoj strani Birsa i Cesar a na drugoj Iličić i Kurtić. Onda stoni tenis, upravo ovog vikenda i tu su napravili čudo, ekipna evropska bronza u Luksemburgu, izbacili gigante Rusiju, Austriju i pogotovo Švedsku, zaustavila ih tek u polufinalu Njemačka s legendom Timom Bolom koji je pobjedio njihovog asa Tokića.

Takođe sinoć i svjetsko srebro odbojkašica do 23 godine, u finalu u Stožicama s Turskom, prva medalja njihovog ženskog sporta! Nevjerovatan uspon imaju u biciklizmu gdje se tako teško umješati, a vozači poput Primoža Rogliča, Mateja Mohorića i Tadeja Valjaveca već dobijaju planinske etape na Djiru i Vuelti, poput Etne ili Pandere u Španiji, Mohorić je sa 22 godine mega talenat,upravo je juče počelo SP u Norveškoj i očekuju medalju na hronometru, nekad nezamislivo u SFRJ.

Da ne pričamo da su zimski sportovi kod njih najpopularniji, da su u Sočiju osvojili čak 8 medalja,a za Jugoslaviju prvu tek u Sarajevu 1984(Jure Franko) i još tri u Kalgariju 1988(Mateja Svet,Janez Debelak i skakači ekipno Ulaga,Tepeš,Debelak i Zupan). Nakon velike Tine Maze i sad imaju puno aduta za Pjongčang u februaru, a tek braća Prevc koja čuda rade uskokovima, Fak u biatlonu, na Planici, Pokljuki, Kranjskoj Gori i Pohorju redovno prolazi Svjetski kup. I tu su jači nego ikad,ali to je bar njihova drevna tradicija. Jakom državom i ulaganjima se može objasniti uspon u skupim i pojedinačnim sportovima, ali ovakva rapsodija u loptaškim ne baš lako, i jasno se iščuđavaju i Hrvati i Srbi. Očigledno da su oni iskoristili najbolje od svih taj jaki sistem SFRJ iako su u njemu bili potcijenjeni, uz novac i takodje naturalizovanje talenata iz Bosne i Hrvatske koji su prebjegli kod njih tokom rata i u periodu tranzicije, a Bosanci su preplavili Sloveniju još od 60-ih godina iako ih tada nisu baš simpatisali.

Uz angažovanje vrhunskih stručnjaka sa strane, njihovu urodjenu disciplinu napravio se stravičan miks, opasan za bilo koga na svijetu. Zato i njihove reprezentacije djeluju kao Jugoslavija u malom, Handanović, Begić, Dončić, Golemac, Gajić, pa i heroj “Gogi” Dragić. Ne može se niko tješiti time,to su Slovenci i tačka. Mogu samo poslužiti kao primjer mnogima,pa i nama koji smo ih pobjedili prije 13 mjeseci na njihovom terenu. Ko bi rekao tada da će baš oni bit danas na krovu Evrope,a kamoli ko bi to rekao u Cankarjevom domu 1989. I što nam još spremaju?