Miodrag Lekić

Zašto apel za diplomatske inicijative nije prihvaćen?

O jednoj epizodi prije 3 godine. Neposredna tema je rat u Ukrajini. Sve se dešava u crnogorskoj Skupštini. Međutim tema smo dobrim dijelom mi, kako funkcionišemo, koliko smo dorasli ozbiljnim pitanjima. Video snimak je vjerovatno dovoljan za određeni utisak i sud o svemu. Ipak, objavljujem opširniji osvrt, za one koje eventualno bude zanimala ova tema.

Dakle, nakon trećeg diplomatskog pregovaranja delegacija Ukrajne i Rusije prije dvije nedelje u Istanbulu s ciljem traženja mirovnog rješenja i okončanja rata – postavlja se jedno pitanje koje se tiče Crne Gore. Zašto je jula 2022. jedna ad hoc parlamenrarna većina sastavljena od dijela nove većine poslije 30. avgusta 2020. godine i one stare poražene na tim izborima - uporno odbijala amandmane na Rezoluciju povodom agresije Ruske Federacije na Ukrajnu među kojima je bio najvažniji sledeći predlog: da se u tekst crnogorske Rezolucije unese i naš apel da svi akteri u konfliktu započnu i diplomatske aktivnosti koje bi u mogućoj mjeri dovele do okončanja rata i pravednog mira.
 
Da se, dakle, tako zaustavi dalje prolivanje krvi dva istorijom i kulturom bliska naroda.
 
Uostalom bilo je i poželjno, kada se već bavimo tako ozbiljnom temom - i određeno poznavanje komleksnosti ukrajnsko-ruskih odnosa, kao i što se sve događalo prije tog rata.
 
Sigurno ne zbog sujete što su amandmani koje sam formulisao odbijeni, već iz, činim mi se, vrlo ozbiljih razloga, smatrao sam, to tada i rekao, da protivnici diplomatskih inicijativa i pregovora se nažalost mogu vidijeti i kao ratni huškači. Jer su za trajanje ratnog konflikta, po visoku cjenu novih žrtava i, moguće vremenom, sve težeg položaja Ukrajine u tom ratu.
 
U svakom slučaju apel za diplomatske inicijative nije prihvaćen. Svjesni da naša rezolucija nema bitan uticaj na tok ratnog konflikta, ipak smo izgubili šansu - tako mi se bar činilo - da se bolje predstavimo pred ozbiljnom domaćom i međunarodnom javnošću.
 
Ne smatram da mi je satisfakcija da su nakon svega pokrenute diplomatske inicijative i da se sada i te kako diplomatski pregovara. Ostaje i činjenica – i to je dominantna ocjena u većini relevantnih analiza - da je Ukrajina danas u daleko težem položaju po mnogim pitanjima nego što je bila prije tri godine.
 
Ostajem i pri ocjeni da se oni koji su podsticali taj rat, zatim bili za njegovo nastavljanje mogli vidjeti i kao ratni huškači. Mislim primarno na one s međunarodne scene. Američki mediji, zatim i oni evropski, su dvije godine poslije otkrili da se tajno pregovaralo u Istanbulu čak aprila 2022. u organizaciji turskog predsjednika Erdogana, da su mnoga sporna pitanja bila usaglašena, da je tada bio na pomolu sporazum dvije strane.
 
Zatim se pisalo dosta u medijima, sada već i u knjigama o svemu tome, posebno o bizarnoj ulozi britanskog premijera Džonsona koji je, po mnogim navodima, uz odedjene američke sagovornike, uticao na ukrajnsku stranu da odbije sporazum, ohrabrujući Ukrajince da nastave da ratuju.
Ko je čitao međunarodnu štampu, primarno zapadnu, mogao je upravo tamo sresti ironične formulacije da postoji ne mali broj onih u inostranstvu koji se “bore do poslednjeg Ukrajinca” , pojačavajući sarkazam i s onom “o dobrovoljnim davaocima tuđe krvi”.
 
Vraćajući se domaćim prilikama, ovdje je, po svemu sudeći, radilo o nastavaku i realizaciji dobijene linije.
 
I tada, sada još vise, sticao se utisak da se radilo o kombinaciji uticaja nekih medjunarodnih linija i dobrovoljnog uspona poslušnosti i kolonijalne svijesti dijela ovdašnje političke elite. Tako je tema postajala najprije "delikatna". A onda išlo ključno pitanje – što misle naši partenri i ventralni propagandni punktovi. Partner je mogao biti tu, nije se moralo ići po svijetu da se tamo ozbiljno razgovara, već sve u lokalu, ambasade nisu daleko, neko dežurni bi trebalo uvjek da je tamo…
 
Očigledno, nije prevladavao ozbiljan i bazičan stav da spoljna politika treba da je vođena načelima pravila, pravde, sticanja ugleda zemlje, kod ozbiljnih partnera ali i šire na međunarodnom planu, sve podređeno cilju interesa države i njenih građana.
Umjesto toga gotovo tragikomično je prevladavala ukazana šansa da se opet neko (ovdje) nekome (vani) dopadne, zatim dobije neka nagrada i podršku za dalje na unutrašnjoj sceni. I nekome podvali, ako je moguće, na unutrašnjem planu. U najkraćem, poslušnost bez pokušaj samopoštovanja, racionalnog stava, poštovanja raspoloženja građana. Shvatanje spoljne politike kao mogućnost za domaće obračune.

I onda, kada je inercija mistifikacije uzela svoj tok, sa zvanicnih mjesta je "objašnjavano" i da je i nova 42. vlada formirana zbog potreba "rata u Ukrajini".
 
Jedan od eklatantnih rezultata ove operacije je bio povratak poraženih na poslednjim izborima, dakle političkih struktura za koje se vezuje vrijeme korupcije i kriminalizacije crnogorskog društva i države.
 
Kako su oni bili potrebni za rat u Ukrajini nije dovoljno razjašnjeno. U svakom slucaju formiranjem 42. vlade opet iza kulisa, kao uostalom i one prethodne, istina sa drugim sastavljačima, i povratkom poraženih na izborima naša zemlja se sve više udaljajvala od ideala i obećanja na izborima 30. avgusta 2020.
 

Da kompletiram epizodu na koju podsjećam navodeći tri amandmana koja sam predložio kao dopunu Rezolucije:
 
Amandman 1. "Osuđujući sve vojne agresije koje ugrožavaju teritorijelni integritet suverenih država i koje su van legalnosti međunarodnog prava, a imajući u vidu krupne posljedice ruske invazije i ratnog konflikta u Ukrajini na geopolitickom, humanitarnom i ekonomskom planu Skupština Crne Gore poziva sve involvirane strane u konfliktu posebno UN, OEBS, NATO kao i njihove države članice da podstaknu diplomatske inicijative kojima bi se zaustavila ratna dejstva i postiglo pravedno I održivo mirovno rješenje."
 
2. "Imajući u vidu krupne posljedice ruske invazije na Ukrajinu i ratnog konflikta na teritoriji evropskog kontinenta Skupština Crne Gore se snažno zalaže za očuvanje evropskog bezbjednosnog poretka koji se zasniva na temeljnim dokumentima Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju uključujući i završni Helšinški akt, kao i na jačem sistemu evropske odbrane na bazi odluka Evropske unije."
 
3. "Skupština Crne Gore zahtijeva da crnogorska vlada koja vodi politiku i usvaja mjere u vezi sa ratnim zbivanjima u Ukraijni javno djeluje na osnovama međunarodnog prava, savezničkih dogovora u kojima ravnopravno učestvuje, vodeći računa o crnogorskim državnim interesima, i o svemu tome izvještava crnogorsku Skupštinu i informiše domaću javnost."
 
Predlozi iz amandmani, kao što rekosmo, nisu bili prihvaćeni. Najprije na Odboru, zatim na plenarnoj sjednici. Što mi je preostalo nego da ostavim ratobornoj paralmentarnoj većini koja neće diplomatska rješenja, već pobjedu, Total victory, da u slozi i ekskluzivno izglasa Rezoluciju. Nije mi sada satisfakcija ni to što se nakon odbijanja drugog predloženg amandmana prije 3 godine o izgrađivanju evropskog bezbednosnog prostora danas o tome naveliko govori i radi u Evropi, kako u Evropskoj uniji, tako i u drugim evropskim formatima. Ispustili smo priliku i da jednoglasno glasamo Rezoluciju, jer sam od dijela poslanika dobio čvrsta uvjeravanja da bi glasali Rezoluciju ukoliko ona bude dopunjena pomenutim amandmanima.
 
Čitav ishod me nije sprečavao da u javnosti nastavim iznošenje kritickog odnos prema tom ratu, mnogim propaganda i međunarodnim igrama koje su ga pratile. Tema ukrajnsko-ruskog rata se nastavlja, sa starim i novim propagandama, sada u novim realnostima duboko promijenjenog svijeta.
 
Možda neka iskustva i moguće pouke iz navedene epizode prije tri godine eventualno pomognu tokom novih iskušenja, a biće ih mnogo na međunarodnom planu u vremenu koje dolazi.