Tufik Softić

mhe u beranama

Uz državnu pomoć do milionske zarade

Radomir Tatko Raičević danas je jedan od rijetkih stanovnika sela Praćevac, u beranskom podbjelasičkom mjesnom centru Lubnice. Selo ima čak pedeset kuća, na svega sedam-osam kilometara od grada.

"Od tih pedeset kuća, svega pet je naseljenih. Ljeti malo živne, ali ima kuća koje godinama nijesu otvorene. Sve je zamrlo“, kaže Tatko.

Od njegove kuće do novog regionalnog puta Berane-Lubnice -Kolašin, svega je kilometar. Pogled od Tatkove kuće, sa visine, skoro da doseže dolje do raskrsnice, i mjesta gdje je jedna od malih hidrolektrana na rijeci Bistrici.

Iz te perspektive, u ovoj divljini, hidrolektrana djeluje potpuno nestvarno. Kao vasionski brod.

Nizvodno je još jedna, i uzvodno četiri. "Bemaks“ državnim novcem gradio put preko Lubnica do Kolašina, odmah pored malih hidrolektrana, koje su većinski u njihovom vlasništvu.

"Ne vrijedi ni put, ni hidroletrane. Sve je manje života ovdje. Ko jednom ode u grad, više se ne vraća na selo“ – kaže Tatko rezignirano.

I njegova porodica je u gradu. On siđe ponekad, ali bez sela ne može. Tu je njegova nova kuća i mala, stara radionica za izradu šindre, tog skoro zaboravljenog zanata.

Put Berane-Kolašin preko Jelovice i kroz tunel Klisura, terba pošteno reći, donio je veliku korist stanovnicima ovog dijela Crne Gore i skratio im putovanje do Podgovorice.

Ipak, utisak je, veliku korist od puta imala je i kompanija "Hidroenergija Montenegro“, posebno što im ga je finasirala država, a predstavlja im najkraći put do hidrocentrala na slivu rijeke Bistrice, na teritoriji opštine Berane.

Karte su u tom pravcu počele da se naslažu onog trenutka kada je saopšteno da je „Bemaks“ dobio saglasnost za puštanje u rad prve od predviđenih malih hidroeletrana na prostoru Bjelasice.

Posljednjeg avgustovskog dana te 2013. godine zaključen je, naime, prvi Ugovor o definisanju uslova za zaključenje ugovora o otkupu električne energije između crnogorskog Operatora tržišta električne energije i preduzeća Hidroenergija Montenegro d.o.o. Berane, koji se odnosio na MHE "Jezerštica".

Tadašnji direktor “Hidroenergije Montenegro” doo Berane Ranko Radović izjavio je da je puštanje u rad novih malih izvora energije bila nepoznanica za domaće investitore, kao i da je zbog toga za glavnog projektanta “Jezerštice" bio angažovan stručnjak za male elektrane inženjer Duško Rakočević.

Iz “Hidroenergije” su saopštili i da su veoma zadovoljni saradnjom sa Vladom, tadašnjom lokalnom samoupravom, nadležnim institucijama i mještanima beranske opštine.

Zašto ne bi bili zadovoljni? Vlada je napravila put i dala sve dozvole bez ikakvih prepreka, a deset odsto akcija, koje su u preduzeću Hidroenergija trebalo da imaju opštine Berane, Andrijevica i Plav, više se nigdje ne pominju.

Država je u to vrijeme priskočila “Bemaksu” u pomoć i kada je u pitanju izgradnja dalekovoda i vezivanja novih izvora energija na elektro mrežu. Vlada i stručnjaci su, naime, iste godine jednodušno ocijenili da je potrebno pristupiti izgradnji mreže 35 kV dalekovoda na sjeveru Crne Gore.

Prema Studiji o priključivanju i radu distribuiranih izvora energije u elektroenergetskom sistemu Crne Gore, za izgradnju tih dalekovoda bilo je potrebno u to vrijeme 20 miliona eura.

Dvanaest godina nakon toga, mediji su otkrile da će vlasnicima beranske kompanije “Hidroenergija Montenegro” samo u prvih 13 godina rada njenih prvih pet malih hidroelektrana (MHE), ostati preko 14 miliona eura čiste dobiti.

Razmjere štete koju su pretrpjele i koju će i dalje trpiti tri sjeverne opštine, do sada najviše Berane, nije teško sabrati i izmjeriti.

Preduzeće "Hidoenergija Montenegro“, već je ispričana priča, osnovano je upravo u Beranama u jesen 2007. godine. Tada je biznismen Oleg Obradović došao u svoj rodni grad i preko kompanije "Hamera Capital“ napravio dogovor sa tri opštine na sjeveroistoku Crne Gore o davanju koncesija za izgradnju malih hidrolektrana na njihovim teritorijama, ponudivši im za uzvrat dio akcija u zajedničkoj firmi.

Opštine na sjeveru su ostale bez svojih akcija, a nakon dvadesetak promjena u Centralnom registru, vlasnici "Bemaksa“ Ranko Ubović i Aleksandar Mijajlović su svojih 60 odsto vlasništva prodali Ranku Radoviću za svega 300 hiljada eura, kojeg su imenovali za direktora kada je “Bemax” 2011. ušao u vlasništvo “Hidroenergije”.

Građani, odnosno potrošači električne energije su “Hidroenergiji Montenegro” kroz račune za struju platili već oko deset miliona eura.

Trenutni bilans stanja je da je do sada izgrađeno deset malih elektrana na području beranske opštine i izračunata je čista dobit “Hidroenergije Montenegro”.

A do tih malih hidroelktarana na beranskoj Bistrici najbrže i najlakše se stiže putem Berane-Kolašin. Ili obrnuto, Kolašin-Berane. Od kada je probijen tunel ispod Bjelasice, iz pravca Podgorice vlasnicima MHE, put do elektrana je maksimalno skraćen.

Ne treba zaboraviti i da je “Bemaks” je, gradeći ga državnim novcem, u trup puta ugradio cijevi, oko 13 kilometara, kojima je sproveo vodu od centrale do centrale. I devastirao prirodu. Uništio riblji fond. Takođe se ne smije zaboraviti kako je "Bemaks" postavljajući svoje cijevi, oštetio cijevi gradskog vodovoda i otrovao pet hiljada Beranaca, zbog čega niko nije kažnjen.

Visoka je bila cijena izgradnje puta Berane-Kolašin, ali on je, za sada najviše tranzitni.

“Bilo je velikih obećanja i velikih riječi. Svega je bilo kada je počinjao da se gradi ovaj put. Sada se postavlja pitanje, kome? Svako selo u ovom mjesnom centru, sa ove strane Bjelasice, isto je kao i Praćevac. Pusto i prazno”, kaže Radomir Tatko Raičević iz beranskog sela Praćevac.