Tufik Softić

Rijeke porobljene, tri opštine prevarene

Pridodni resursi sjevera maksimalno su “tajkunizovani” o čemu najbolje svjedoči činjenica da su od tri najveće pritoke Lima na teritoriji opštine Berane, dvije ili potpuno ili najvećim dijelom devastirane izgradnjom malih hidrelektrana, a sličnu sudbinu je jedva izbjegla treća.  

Na rijekama Šekularska i Bistrica, kompanije “Hidroenergija Montenegro” do sada je izgradila makar deset malih elektrana, a ista družina okupljena oko Olega Obradovića i Bemaksa, još sedam koncesija ima na Kaludarskoj rijeci u ovoj sjevernoj opštini, ali nije realizoval ani jednu zahvaljujući promjeni državnih vlasti i otporu lokalnog stanovništva.

Više sagovornika Portala RTCG ukazalo je na činjenicu da je neko u proteklim godina pravio katastrfalne greške izdajući konecije za izgradnju tih malih elektrana, i da su te greške nerijetko bile u zoni krivične odgovornosti, ali da, uprkos tome, do danas niko nije zbog toga, osim u medijima, zvanično ni pomenut.

I dok se druge posljedice devastacija rijeka, gdje je takođe ljudski faktor u pitanju, kao što su zagađenja komunalnim otpadom na njihovim obalama i prekomjerna i nekontrolisana eksploatacija rječnog materijala, mogu popraviti, u slučaju malih elektrana posljedice su nepopravljive.

U Mjesnoj zajednici Šekular podsjećaju da je istoimena rijeka, koja je proticala kroz to selo, odavno sva u cijevima.

“U cijevi cu najprije stavljene dvije manje planinske ljepotice, Rmuška i Spalevićka rijeka, i na tom mjestu gdje su se nekada spajale i pravile Šekularsku, napravljena je hidrocentrala.  Zatim je, od tog mjesta pa nizvodno, Šekularska rijeka stavljena u cijevi u dužini od šest kilometara i izgrađene još tri male hidroelektrane” – kažu u Šekularu.

Mještani ovog sela ističu da to što oni zovu biološki minimum, da bi se u rijekama održao biljni i životinjski svijet, sada nije dovoljno ni za punoglavca.

“Rijeke jednostavno nema. Ona ne postoji. To je u vrijeme najboljih vodostaja, samo obični potok. Toliko je ostalo od te nekada najljepše rijeke u ovom kraju, a da se niko, osim nas nije pobunio, niti nam je priskočio u pomoć kada su se suprotstavljali izgradnji” – pričaju oni.

Na pitanje da li je moguće nešto da se popravi, mještani su kategorični da to predstavlja u sadašnjem stanju - nemoguću misiju.

“Kako? Da se zatvore sve četiri hidroelektrane i da se rijeka izvadi iz cijevi. To sigurno niko neće uraditi, a opet bi trebalo ko zna koliko vremena da se u nju vrati život” – konstatuju u MZ Šekular.

Na prvi pogled se čini da u slučaju rijeke Bistrice, koja sa padina Bjelasice stiže do Lima, šteta nije velika, ali predsjednik i u toj beranskoj MZ kaže za naš portal da su male hidrocentrale i na tom području ostavile nesagledive posljedice.

“To je posebno evidetno u ljetnjem periodu. Vlasnici malih elektrana tada svu vodu pokupe u akomulaciona jezera, i korito rijeke ostane suvo. Kada neko prijavi isnpekciji, oni na čudne načine to istog trenutka doznaju, i puste vodu iz jezera. Isnpektor konstatuje da nema ništa nezakonito, a oni, čim inspektor ode, opet zatvore akomulacije. To je očigledna sprega. Mještani od toga nemaju baš ništa” – pričaju u ovoj mjesnoj zajednici.

Na Bistrici je sedam malih hidrolektrana, ako se računa i ona koja je izgrađena na njenoj pritoci Jezerštici, na najvisočijoj nadmorskoj visini, i koja je bila prva.

“Svašta su obećavali prije gradnje, brda i doline. Nova radna mjesta za omladinu. U tim malim centralama rade samo čuvari, nema potrebe za drugom random snagom” – objašnjavaju u MZ Lubnice.

Upravo toga su svjesni stanovnici velikog seoskog područja pod imenom Kaludra, na čijoj

istoimenoj rijeci je ista kompanija i ista družina dobila koncesije za još sedam malih elektrana.

Oni nisu popustili obećanjima da će im izgraditi put, napraviti elektro mrežu, i šta sve još drugo.

Kao i u prethodnim slučajevima, za Šekularsku i Bistricu, i za Kaludarsku rijeku sve koncesije za male elektrane država je izdala prije avgusta 2020. godine, u mandatima premijera Mila Djukanovica i Duška Markovića.

Dokle se u bahatosti i bezvlašću išlo daleko, govori činjenica da su za Kaludarsku rijeku koncesije produžene samo deset dana prije predaje vlasti, na šta Opština Berane nije mogla uticati.

Prema posljednjim informacijama koje su se mogle čuti, kompanija Hidroenergija Montenegro je odustala od izgradnje malih hidroelktrana na Kaludarskoj rijeci u Beranama, i tražila raskid ugovora sa aktuelnom Vladom Crne Gore, ali uz obeštećenje.

Ako bi neko aktuelizovao pitanje kako je kompanija Hidroenergija Montenegro ostavila bez akcija i dobiti Opštinu Berane, to bi za družinu okupljenu oko nje mogao postati ozbiljan problem. Ne bi trebalo mnogo da se to dogodi. Potrebna bi bila samo jedna krivična prijava od strane Opštine, pa neka pravosudni organi rade svoj posao.

Dio priče o tome da je preduzeće Hidroenergija Montenegro formirano u Beranama, dobro je poznat. Prvobitno je trebalo da Oleg Obradović ustupi deset odsto akcija i dobiti Beranama, Andrijevici i Plavu, na čijim terotorijama bi gradio male hidroelktrane. Ove tri opštine bi potom dih deset odsto akcija i dobiti dijelile u zavisnosti od broja MHE na svojoj terotoriji.

Kako su sve dosadašnje hidroelektrane ove kompanije izgrađene na području i na vodama u Beranama, to znači da je Opština Berane svih ovih godina trebalo da ima deset odsto dobiti na godišnjem nivou. Ostalo je, međutim, neobjašnjeno kako je došlo do toga da nijedna o ove tri opštine nije nikad upisana u centralni registar.

U tom registru je u međuvremeno bilo toliko promjena, da bi trebalo još ovoliko prostora da se sve samo pomenu, ali je važno podsjetiti da su na kraju kao vlasnici ostali kompanija Bemaks sa šezdeset odsto i Oleg Obradović sa četrdeset odsto.

Zatim su neformalni vlasnici kompanije Bemaks, Ranko Ubović i Aleksandar Mijajlović prepisali akcije najprije na sebe, a onda ih prebacili na svog čovjeka od povjerenja, Ranka Radovića.

Opštini Berane je tako napravljena dvostruka šteta - uništene dvije rijeke, zamalo i treća, i i ostavljeni  bez ikakve dobiti. Ta činjenica tek sada kao da dolazi do ušiju običnih građana, kada isplivavaju i sve druge afere bivših vlasti.