Tufik Softić

Da se ne zaboravi: Beranselci traže odgovornost zbog Vasovih voda

Mještani beranskog prigardskog naselja Beranselo zatražili su da se utvrdi individualna odgovornost za štetu koja je nastala projektovanjem regionalne deponije na Vasovim vodama, i kasnijom sanacijom koja se mjeri milionima eura.

Oni na petnaestogodišnjicu početka velikih građanskih protesta koji su se završili pobjedom nad tadašnjim režimom, upozoravaju da ne treba zaboraviti na one koji su potrošili veliki novac na projektovanje, odlaganje, i na kraju sanaciju u tom trenutku najcrnje ekološke tačke na sjeveru Crne Gore.

Predsjednik Mjesne zajednice Beranselo Slobo Lončar kazao je Portalu RTCG da se ne smije zaboraviti na ukupnu štetu koja je pričinjena.

“Ogroman novac je potrošen i to se ne smije tek tako zaboraviti. Dok smo mi dugo godina vodili bitku za zdravu sredinu, neko se gostio po restoranima i rasipao. Iz svoga džepa nije, nego od novaca poreskih obveznika, i mi mislimo da to ne bi trebalo tek tako da se prepusti zaboravu”, priča Lončar.

On smatra da nesaglediva ekološka i veoma velika ekonomska šteta koju dodatno povećavaju sredstva bačena za neupotrebljivu projektnu dokumentaciju, revizije i druga prateća dokumenta, poput kontraverznog elaborata ekspetize, obavezuju da svi oni koji su dopinijeli tome snose odgovornost.

„Iako je od samog početka projekat bio potpuno neizvjestan, aktivnosti na realizaciji priprema za izgradnju regionalne sanitarne deponije u Beranama, počevši od 2007. godine, kada je napravljena prva studija prema kojoj se, kako se kasnije ispostavilo, falsifikovanjem dokumenata i činjenica došlo do lokacije na Vasovim vodama kao drugorangirane, lokalnu upravu u ovom gradu, ili poreske obveznike, koštalo je najmanje milion eura“, kaže Lončar.

Prema raspoloživim podacima samo za pravljenje elaborata desetoočlanom ekspertskom timu je plaćeno trideset i pet hiljada eura.

Tako je, na primjer, koordinator ekpertskog tima, profesor dr Mihailo Burić u to vrijeme dobio tri hiljade eura, dok su ostali članovi dobili po dvije hiljade eura. Honorara se odrekao jedino Aleksandr Perovia iz NVO „Ozon“, koji je predstavljao mještane Beransela i brzo podnio ostavku u tom tijelu.

„Pri tome treba znati da su od deset članova ekspertskog tima dvojica bila iz Slovenije i još dvojica iz Srbije. Podrazumijeva se da je njima plaćen svaki dolazak u Crnu Goru, kao i šetnje po Crnoj Gori“ – podsjeća Lončar.

Za potrebe ekpertize urađena su i dva geodetska mjerenja, koja su koštala po dvije hiljade eura, najmanje. Tako se bez „relaksacije“ u elitnim restoranima, dolazi do grube cifre od 35 hiljada potrošenih na izradu elaborata o opravdanosti izgradnje reginalne sanirane deponije na Vasovim vodama, čije rezultate mještani Beransela od početka nijesu priznavali.

„Nešto manje, oko dvadeset hiljada, Opština Berane je, sada daleke 2007. godine, platila izradu studije izbora lokacije za izgradnju regionalne sanitarne deponije, koju je uradila firma Božidara Vučinića“ – kaže predsjednikm MZ Beranselo.

On objašnjava da je kasnija izrada projekta „Regionalna sanitarna deponija sa reciklažnim centrom Vasov do“, što je bio posao beogradskog instituta „Kirilo Savić“, koštala trista hiljada eura. Ovaj institut uradio je i reviziju projekta.

„Nema preciznog podatka o tome koliko je revizija koštala, ali se vjeruje da to nije moglo biti manje od sto drideset hiljada eura, niti više od sto osamdeset, što čini uobičajenih 1,2 do dva odsto od ukupne vrijednosti projekta, koji je procijenjen na 9,3 miliona eura“, kaže Lončar.

Da bi se prišlo izradi projekta, Opština je otkupila zemljište na kojem nalazilo divlje smetliše, i gdje je prema planovima trebalo da se gradi regionalna deponija i reciklažni centar. Precizne računice nema, ali se vjeruje da to nije bilo ispod sedamdeset do sto hiljada eura.

Uslov da se dobije saglasnost na elaborat o procjeni uticaja na životnu sredinu, bio je da se formira i desetočlana komisija, čiji rad opet nije bio besplatan i koštao je oko pet hiljada eura.

„Šta se još ne zna precizno, a da pri tome nije zanemarljivo? Nije, recimo, poznato koliko je svoje usluge naplaćivala konsultantska kuća „ICF“, koja je za potrebe tadašnje lokalne uprave obavljala konsultantske poslove za pronalaženje partnera za realizaciju projekta izgradnje regionalne sanitarne deponije i reciklažnog centra „Vasov do“. Takođe se ne zna ni koliko su koštala studijska putovanja opštinskih činovnika, menadžera projekta i tadašnjih odbornika lokalnog parlamenta, koji su obilazili deponije po Austriji, Norveškoj i vascijelom bijelom svijetu. Očigledno je da se nije pitalo pošto, kada narod plaća“, kaže Lončar.

On podsjeća i na to da su sudski sporovi zbog blokada deponije, koje je Opština vodila i izgubila protiv Mjesne zajednice Beranselo i mještana ovog prigradskog naselja, koštali preko trideset hiljada eura.

„Plaćeno iz budžeta Opštine. Ove novce, naravno, nijesu dobili mještani, već advokat koji nas je branio“, kaže Lončar.

Uprkos tim bačenim novcima, poslije dugogodišnjeg građanskog bunta, 2014. godine odsutalo se od izgradnje regionalne deponije na Vasovim vodama u Berasnelu, a dvije godine kasnije pristupilo sanaciji tog mjesta gdje je napravljen ekocid.

„Ta sanacija je državu Crnu Goru koštala još dodatnih miliona eura. Da li se to sve može i smije tako lako zaboraviti. Mi mislimo da ne smije, i da bi tadašnji glavni akteri te priče morali biti krivično procesuirani. S jedne strane su napravili veliku ekološku štetu, a sa druge strane je bačeno makar dva miliona eura poreskih obveznika“, kaže Lončar.

Mještani beranskog prigradskog naselja Beranselo poručuju da bi nečija krivična odgovornost za sve to, mogla biti djelimična satisfakcija za svu njihovu golgotu, hapšenja i policijaska maltretiranja koja su prošli kroz višegodišnju građansku borbu koja je započeta prije tačno deceniju i po.

Protesti su počeli 2010. godine zbog skidanja bilborda koji je u centru Berana zakupio američki državljanin porijeklom iz ovog naselja, Jovan Lončar, na kojem je bila fotografija deponije sa samo jednom riječju – dokle. Lončar je protiv tadašnjih lokalnih vlasti poveo i dobio sudski spor, pa je na kraju bilbord vraćen.

To je bila inicijalna kapisla za to tada najveću građansku pobunu kojoj su se pridružili svi ekološki aktivisti iz Crne Gore, da bi pred presudne lokalne izbore u Beranama 2014. godine bilo saopšteno da se odustaje od gradnje regionalne deponije na Vasovim vodama i da će dotadašnje divlje smetlište, ili kako se to popularno kaže „privremeno odlagalište“, biti sanirano, što je i učinjeno 2016. godine.