Jacek Lepjarc  [ DW ]

18. 10. 2025. 10:54

Poljska pustila na slobodu Ukrajinca osumnjičenog za napad na Sjeverni tok

Četrdesetšestogodišnji Ukrajinac tražen je međunarodnom potjernicom i uhapšen je 30. septembra 2025. u Poljskoj. Savezno tužilaštvo u Karlsrueu sumnjiči ga za umiješanost u napad na gasovod Sjeverni tok u septembru 2022. godine.

„Njemački zahtjev za izručenje ‘ne zaslužuje da se razmatra’“, rekao je Lubovski kao obrazloženje. „Tako i treba. Slučaj je zatvoren“, komentarisao je na platformi Iks (X) poljski premijer Donald Tusk, koji se od samog početka zalagao za oslobađanje pritvorenog.

Sud, kako je istakao sudija, nije razmatrao da li je osumnjičeni zaista počinio djelo koje mu njemačka strana stavlja na teret, već isključivo da li to djelo predstavlja osnov za sprovođenje evropskog naloga za hapšenje.

Lubovski je iskoristio priliku da oštro kritikuje Njemačku

„Poljski sud u ovom slučaju ne raspolaže primarnim dokazima, jer je njemačka strana poslala samo vrlo opšte informacije“, rekao je sudija. Iako je njemački zahtjev za izručenje „formalno ispravno sastavljen“, „sve informacije koje se direktno odnose na djelo nalaze se na jednoj A4 stranici“, zamjerio je on.

Lubovski je naglasio da se napad na Sjeverni tok dogodio tokom „krvave agresije Rusije na Ukrajinu koja traje od 2014. godine“ – agresije „koja ima karakter genocida“. Rat Ukrajine nazvao je „pravednim ratom“. Ukrajinske vojnike, po njegovim riječima, ne treba klasifikovati kao teroriste ili diverzante jer oni brane otadžbinu i slabe neprijatelja.

Razaranje kritične infrastrukture agresora u pravednom ratu, prema njegovim riječima, ne predstavlja sabotažu, već „vojnu akciju“ i „diverziju“ koja se ne može smatrati zločinom. Ako je Ukrajina organizovala uništenje neprijateljskih gasovoda, to nije bilo protivzakonito, već „opravdano, racionalno i pravedno“, smatra sudija. Za to eventualno može da odgovara ukrajinska država, ali ne i pojedinac Volodimir Ž.

Politizacija njemačkog pravosuđa?

Sudija je takođe izrazio sumnju u mogućnost primjene njemačkog prava na diverziju na gasovodu Sjeverni, s obzirom na to da se incident dogodio u međunarodnim vodama. Lubovski je kritikovao i samu Njemačku, optužujući Berlin da „kupuje gas od Rusije i time prebacuje milijarde eura ruskoj strani“, čime faktički finansira rusku agresiju.

Gasovode je nazvao ruskom imovinom, čime je, po njegovom mišljenju, dovedeno u pitanje pravo njemačkog pravosuđa da uopšte procesuira slučaj diverzije na Sjevernom toku. „Da li Ukrajina treba, kada sada napada kritičnu infrastrukturu Rusije, da prethodno analizira vlasničku strukturu mete i da bira samo one objekte u kojima Njemačka nema ni manjinski udio?“ – zapitao je sudija ironično.

U svojoj presudi, Lubovski je izuzetno detaljno iznio argumente odbrane protiv izručenja. Branilac Volodimira Ž. optužio je njemačko pravosuđe za „politizaciju sudova i potpunu zavisnost sudija od izvršne vlasti“. „Sudije imenuju i unapređuju političari“, citirao je sudija odbranu. Njemački sudovi, naročito savezni, prema toj tvrdnji, popunjeni su partijskim kadrovima, nemaju „materijalni imunitet“ i mogu biti krivično gonjeni zbog svojih presuda.

Sudija već bio u žiži javnosti

Sudija Lubovski nije prvi put u centru pažnje. U januaru 2022. odbio je da izruči bjeloruskog blogera Stjepana Puzilu režimu u Minsku. Tada je protiv njega bjelorusko tužilaštvo pokrenulo krivični postupak.

U septembru 2020. odbio je da izruči holandskim vlastima dvoje roditelja autističnog djeteta, ocijenivši da djetetu u Holandiji „prijeti eutanazija“. Tada je uz to uputio oštru kritiku holandskom pravosuđu i doveo u pitanje njegovu nezavisnost.

Odbrana u ovom slučaju takođe je optužila njemačke političare da ih Rusija „potkopava i korumpira". To bi, kako tvrde, moglo dovesti do izručenja progonjenog Ukrajinca Rusiji i njegovog eventualnog stradanja.

Njemačka može da uloži žalbu

Savezno tužilaštvo u Karlsrueu sumnjiči Volodimira Ž. za učešće u napadu na Sjeverni tok u septembru 2022. Okružni sud u Varšavi je prošle nedjelje produžio mu pritvor za još 40 dana – do 9. novembra. Advokat osumnjičenog Timoteuš Paprocki, izjavio je nakon presude da je riječ o „jednoj od najvažnijih presuda u istoriji poljskog pravosuđa“. Presuda, prema njegovim riječima, pokazuje da građani Ukrajine ne mogu biti gonjeni za svoju borbu protiv agresora – Rusije. „To je i poruka Njemačkoj – pravo bi trebalo da štiti žrtve, a ne da bude instrumentalizovano.“

Presuda još nije pravosnažna. Obje strane mogu da uloži žalbu u roku od tri dana. „Nadam se da će njemačko pravosuđe, savezni tužilac, temeljno razmisliti o značenju današnje presude“, rekao je advokat. Prema njegovim riječima, Ž. planira da ostane u Poljskoj sa porodicom. Ukrajinac već tri godine živi u blizini Varšave i vodi građevinsku firmu.

Sjeverni tok – trn u oku Poljskoj

Projekat Sjeverni tok, koji su 2005. politički pokrenuli njemački kancelar Gerhard Šreder i ruski predsjednik Vladimir Putin, bio je trn u oku poljskim vlastima od samog početka. U početku se Varšava žalila zbog gubitka tranzitnih taksi, jer je ruski gas dotad prolazio kroz Poljsku ka Zapadnoj Evropi. Kasnije su geopolitički razlozi došli u prvi plan.

Još 2006. tadašnji ministar odbrane Radoslav Sikorski uporedio je gasovod kroz Baltičko more sa Hitler-Staljin paktom iz 1939. godine. Od tada je poljska kritika njemačko-ruskog projekta bila stalna tema u bilateralnim odnosima, bez obzira ko je bio na vlasti u Varšavi.

Odbijanje njemačkog zahtjeva za izručenje, naročito uz oštru kritiku Njemačke u obrazloženju, moglo bi dodatno pogoršati odnose između Varšave i Berlina – koji su i inače trenutno zategnuti. Jer, granične kontrole koje su u maju uvele Njemačka, a potom i Poljska, narušile su uzajamne odnose. O tim i drugim sporovima razgovaraće se na njemačko-poljskim međuvladinim konsultacijama početkom decembra 2025. u Berlinu.