David El  [ DW ]

03. 06. 2025. 11:58

Kako se Rusija zapetljala u Paukovoj mreži?

Taj 1194. dan ruske agresije i Moskvi i Kijevu bi trebalo da ostane u posebnom sjećanju. U nedelju (1. jun 2025.) ukrajinska tajna služba je, nakon faze planiranja koja je trajala godinu i po, izvela operaciju Paukova mreža.

Ukrajinci sada slave što je u toj operaciji uništeno više od 40 ruskih borbenih aviona, a to je usmjerilo i pažnju javnosti na drugi krug direktnih pregovora održanih u Istanbulu.

Šta se zapravo dogodilo?

Ukrajinska tajna služba SBU u nedelju je potvrdila da je izvela napade na ruske vojne aerodrome u nekoliko ruskih regiona. Pritom su očigledno korišćeni dronovi koji su prije početka akcije bili smješteni u blizini aerodroma. Prema nekim izvještajima dronovi su se nalazili u kontejnerima na teretnim vozilima, čiji su krovovi daljinskim upravljačima bili otvoreni na dan operacije. Onda su iz unutrašnjosti tih kontejnera dronovi poletjeli prema svojim ciljevima.

Predsjednik Volodimir Zelenski govorio je o 117 dronova s „odgovarajućim“ brojem pilota koji su upravljali letelicama. Ukrajinski predsjednik je dodao da je tokom akcije Paukova mreža pogođeno 34 odsto strateških bombardera, odnosno aviona koji mogu da nose i krstareće rakete. SBU je štetu procenio na sedam milijardi američkih dolara, a objavio je i video-snimke na kojima se, kako tvrde, vide neki od napada.

It’s genuinely satisfying when something I authorized a year and six months ago comes to fruition and deprives Russians of over forty units of strategic aviation. We will continue this work.

— Volodymyr Zelenskyy / Володимир Зеленський (@ZelenskyyUa) June 1, 2025

Katerina Bondar iz Centra za strateške i međunarodne studije (CSIS) u Vašingtonu za DW kaže: „Vidimo da su ti dronovi vjerovatno bili opremljeni nekom vrstom vještačke inteligencije i autonomne navigacije. To je možda bio prvi put da smo bili svedoci korišćenja vještačke inteligencije u jednoj takvoj specijalnoj akciji izvedenoj s velike distance.“

Osim toga, ukrajinska akcija je, kako dodaje Bondar, razotkrila velike rupe u ruskoj protivvazdušnoj odbrani: „Vidimo niz aviona koji su parkirani jedan pored drugog, sasvim nezaštićeni, nema ni elektronske zaštite, a ni sistema za odbranu od dronova.“

Koliki su ruski gubici?

Ukrajinska strana govori o 41 pogođenom avionu, među kojima su navodno i bombarderi dugog dometa Tu-95 i Tu-22, kao i najmanje jedna dosta rijetka letelica, naime izviđački avion tipa A-50. Trinaest aviona je uništeno, a ostali su oštećeni, rekao je Andrij Kovalenko, predstavnik ukrajinskog Nacionalnog bezbjednosnog i odbrambenog savjeta. Rusko ministarstvo odbrane potvrdilo je da je u napadu dronovima u Murmanskom i Irkutskom regionu nekoliko aviona završilo u plamenu.

Gubitak bombardera tipa Tu-95, koji mogu da nose i atomsko oružje, de fakto je „znatan gubitak sposobnosti“ ruske vojske, smatra Karlo Masala sa Univerziteta Bundesvera u Minhenu. Rusija je ipak i dalje u stanju da nastavi s bombardovanjem ukrajinskih civilnih ciljeva, kaže Masala za DW.

Što se tiče Tu-95, tu bi valjalo dodati još jedan važan faktor: taj model se više uopšte ne proizvodi. Ekspertkinja CSIS-a Bondar zato dodaje da vjerovatna milijardska šteta do koje je došlo na ruskim aerodromima nije odlučujuća stvar: „Kako bi kompenzovala gubitke, Rusija će morati opet da podigne svoju avio-industriju. Biće dakle potrebno vrijeme, ali i resursi kako bi se ponovo uspostavile vojne sposobnosti.“

I nezavisni ruski vojni stručnjak Nikolaj Mitrohin smatra da ruska avio-industrija trenutno uopšte nije u stanju da nadoknadi izgubljene letelice. Doduše, i dalje postoji dovoljan broj funkcionalnih bombardera kojima može da se nastavi s masovnim gađanjem ciljeva u Ukrajini. „Ali sa svakim takvim udarom, a takvi se udari izvode sve dalje i dalje, broj tih aviona se smanjuje. A postoji opasnost da Rusija u jednom trenutku ostane bez tih letelica“, kaže Mitrohin u intervjuu za DW.

Ruski Perl Harbur?

Marina Miron sa Kraljevskog koledža u Londonu mišljenja je da su u ovom slučaju materijalni gubici manje važna stvar, odnosno da je mnogo važniji psihološki efekat: „Ukrajina ovim činom kaže: ’Možemo svuda da vas pogoditmo’“, ocjenjuje Miron za DW. „Veoma je važno da tu poruku dobiju i ruski stanovnici, ali i rukovodstvo Rusije. Taj simbol je mnogo važniji od stvarne štete.“

Na internetu se operacija Paukova mreža čak poredi s japanskim napadom u decembru 1941. na američku pacifičku flotu koja je bila stacionirana u havajskom Perl Harburu. „Ta akcija se može porediti s Perl Harburom, pogotovo zbog činjenice da je imala takav efekat iznenađenja“, kaže politikolog Masala. „Ali to ipak nije Perl Harbur u smislu da će dovesti do strateškog zaokreta u ratu. Nakon Perl Harbura Amerikanci su se uključili u Drugi svetski rat. Takav zaokret ne može da se dogodi. To je signal Rusiji, ali i signal Zapadu, o tome za šta su Ukrajinci sposobni“, dodaje Masala. „Ukrajina sada opet pokazuje da je u stanju da izvede i one stvari koje u stvari niko od njih nije više očekivao.“

Kakve su posledice?

Trenutak u kojem je akcija izvedena je, čini se, ciljano izabran – samo nekoliko sati prije početka drugog kruga direktnih pregovora dveju zaraćenih strana u turskom Istanbulu. Marina Miron procjenjuje da je Ukrajina tim činom ili htjela da isprovocira Rusiju da prekine razgovore ili je htela da ojača sopstvenu pregovaračku poziciju.

U načelu su se pozicije obje strane u Istanbulu poprilično razlikovale. Ukrajina zahtijeva primirje, tokom kojeg bi mogli da se dogovore preduslovi za okončavanje rata. Rusija je pak u poslednje vrijeme govorila samo o memorandumu koji je zatim stavila i na sto u Istanbulu. I Moskva ima čitav niz preduslova koje bi trebalo ostvariti prije početka primirja. Državni šef Vladimir Putin je tokom proljećnih mjeseci naredio dva kratkotrajna primirja, ali nije pristao na ukrajinski predlog o proglašavanju 30-dnevnog prekida ratnih operacija.