Birgit Mas  [ DW ]

10. 04. 2025. 10:23

Neočekivani partner: Velika Britanija se približava EU

Premijer Velike Britanije u centru zbivanja u Evropi – Britanci to dugo nisu vidjeli. Pored francuskog predsjednika Emanuela Makrona i predsjednice Evropske komisije Ursule fon der Lajen, Starmer se na raznim samitima ovog proljeća predstavio kao vođa takozvane „Koalicije voljnih“ koja je Ukrajini obećala vojnu podršku u slučaju primirja. Nalazimo se na „prekretnici u istoriji“, kako je to rekao Starmer.

Od Bregzita, odnosno od izlaska Velike Britanije iz Evropske unije prije više od pet godina, Velika Britanija bila je pomalo nesrećni autsajder u Evropi. Ali, pošto su Sjedinjene Američke Države privremeno povukle svoju podršku Ukrajini, čini se da je Kir Starmer taj koji bi mogao da ispravi stvari.

„Impresivna je odlučnost s kojom podržava Ukrajinu, bez da se zamjeri SAD“, kaže Bronvin Medoks, direktorka trusta mozgova Četam haus. „Ujedinjeno Kraljevstvo je, pored Francuske, jedina atomska sila u Evropi i“, kako navodi Medoks, „želi da učestvuje u obezbjeđivanju „evropske budućnosti“

„Trump je zbližio američke saveznike. EU i Velika Britanija imaju mnoge razloge da razmišljaju o zajedničkim interesima, i to ne samo na području zajedničke bezbjednosti“, kaže Medoks

Britanske firme žele da profitiraju

Nakon stupanja na dužnost prošlog ljeta Starmer je što se tiče EU, najavio „reset“ – ponovno vraćanje sistema na „fabrička podešavanja“. A to znači bližu saradnja prije svega da bi se smanjile trgovinske barijere. Na samitu krajem maja, EU i Velika Britanija namjeravaju i da formalizuju to svoje novo prijateljstvo, recimo kroz planirani sporazum koji bi mogao da doprinese smanjenju cijena prehrambenih proizvoda. To naravno ne bi bio veliki iskorak, jer je Bregzit Veliku Britaniju ekonomski snažno pogodio.

Ono što se čini interesantnijim jeste bliža saradnja u oblasti odbrane. Starmer želi da britanskim kompanijama obezbijedi pristup novom programu naoružanja EU, jer Velika Britanija za sada ne može da profitira od paketa od 150 milijardi evra iz fonda EU za naoružanje – to mogu samo članice Unije.

Fred Tomas, poslanik laburista u Donjem domu britanskog parlamenta i član Odbora za odbranu, nada se da će dogovor o tome postići na samitu u maju: „Moramo da sarađujemo, jer je Evropa zajedno veoma snažna.“

Tomas dodaje da Velika Britanija sa svojim vojnim iskustvom može da pomogne u pronalaženju efikasnih rešenja.

Međutim, iako je Velika Britanija vojno atraktivan partner, pristup tom paketu EU nije besplatan, pojašnjava za DW nemački ambasador u Londonu Miguel Berger. Iako se i on nada da će do dogovora doći prije samita, ipak naglašava: „Velika Britanija naravno mora da da svoj doprinos, kako je to uobičajeno u industrijskoj saradnji.“

SAD više nisu pouzdan partner

Pritom britanska preduzeća za proizvodnju naoružanje ionako već sarađuju s partnerima iz EU. A i laburistički poslanik Tomas, koji je i sam služio u mornarici, oduševljeno priča o jednom putovanju njegovog Odbora za odbranu u Estoniju i Finsku. Tamo su vodeći vojni zvaničnici, kako kaže, pokazali veliku zainteresovanost za bližu saradnju. A to što Velika Britanija više nije članica EU nije igralo nikakvu ulogu, kaže Tomas.

Predsjednik SAD Donald Tramp u čitavoj toj priči igra ključnu ulogu. Starmer se, doduše, trudi javno da se dodvori Trampu, ali otkako su Sjedinjene Američke Države kratkoročno otkazale podršku Ukrajini, stvari su ponovo drukčije postavljene.

„To je bio opasan trenutak za naše prijatelje u Ukrajini“, potvrđuje laburistički poslanik Tomas, dodajući da je to koštalo i ljudskih života.

Sjedinjene Države nisu više pouzdan partner, ocjenjuje Bronvin Madoks iz Četam hausa.

Povratak u Evropskoj uniji?

Britanci zvanično i dalje smatraju da su SAD njihov najvažniji saveznik, iako su sve veće sumnje u to. Pritom se kompletna britanska odbrambena strategija bazira na toj saradnji sa SAD – npr. rakete na britanskim atomskim podmornicama proizvode se u SAD. Bliskost Velike Britanije sa SAD bi se, dakle, u budućnosti mogla pokazati i kao slabost.

Zato i nije čudo što se Kir Starmer od izbacivanja Zelenskog iz Bele kuće sve više okreće Evropskoj uniji. Među stanovništvom u Britaniji to nailazi na odobravanje, njegov rejting u ispitivanjima javnog mnjenja se poboljšao. Ali vara se onaj ko misli da bi Velika Britanija u dogledno vrijeme mogla da se vrati u EU. Uprkos svom tom prijateljstvu koje iskazuje prema EU, Starmerov „reset“ ne predviđa ponovno članstvo u Evropskoj uniji.

*ovaj članak je najpre objavljen na njemačkom jeziku