Tufik Softić

Prokletije i Plavsko jezero još nedovoljno dostupni turistima

Iako je svojevremno promovisan kao velika turistička šansa za sjeveroistok Crne Gore, put iz Gusinja do Podgorice kroz Albaniju daleko je od toga zbog činjenice da je previše uzan, i da nije dozvoljen za saobraćaj za vozila preko tri i po tone. Turistički radnici u Gusinju i Plavu ističu da to znači da se sa juga Crne Gore ne mogu praviti autobuske turističke ture prema ovom kraju.

Putem kroz Albaniju od Gusinja do Podgorice je svega nešto više od šezdeset kilometara, a od Plava osamdeset. Za obične automobile i dijasporu koja stiže iz u najvećem broju iz Amerike otvaranje ovog puta je ostvaranje dugogodišnjeg sna, ali zato čak ni poljoprivrednici iz Gusinja i Plava ne mogu svoje proizvode, na svega sat vožnje, plasirati u Podgorici i vratiti se u jednom danu, ako žele sa robom ići vozliom većim od kombija.

Iz Opštine Gusinje je svojevremeno traženo da se dozvoli teretnim vozilima do sedam i po tona da mogu voziti putem upravo iz tih i turističkih razloga, alo do sada to nije moguće, kako je objašnjeno, iz tehničkih razloga.

"To je prvenstveno zbog toga što je na jednoj dionici od nekih trideset kilometara, od Vrmoše u Albaniji do mjesta Selce u toj državi, put veoma uzan i sa velikim brojem serpentina. Prije toga, od Gusinja do Vrmoše, i poslije toga, od Selca do Dinoše i Podgoorice put je veoma dobar“, objašnjava jedan stanovnik Gusinja koji je prirodom posla često na toj relaciji.

Gusinje, živopisna varoš koja je, poslije mnogo vremena, izvojevala bitku za status opštine, nalazilo se bukvalno u crnogorskom zapećku. Iz ovog planinskog gradića se, u nedostatku saobraćajnica, moglo samo nazad. Mještani i turistički radnici ukazuju da je za saobraćajno otvaranje ne samo Gusinja, već čitavog Gornjeg Polimlja, upravo put koji vodi dolinom Cijevne do Podgorice, bio od presudnog značaja. Oni podsjećaju da taj put predstavlja još karavansku trasu iz starih vremena.

Tuda je, u zlatno doba za Gusinje, bilo najbliže od Skoplja do Dubrovnika. Predanja čak kažu da je karavanska trasa počinjala u dalekoj Kini na istoku, a završavala se u Veneciji, na zapadu. Od 1926. godine, ostalo je zapisano, između tadašnje kraljevine Jugoslavije i kraljevine Albanije napravljen je međunarodni sporazum kojim je Gusinjanima bilo obezbijeđeno da tokom obdanice imaju bezbjedan i siguran prolaz kroz Albaniju ovim putem do Podgorice i Cetinja.

Taj ugovor je bio napravljen u prisustvu velikih sila i morao se poštovati. Naselje Gusinje nekada je imalo 600 domaćinstava i 200 trgovinskih i zanatskih radnji. Danas lagano odumire, a jedini put odavde je obično vodio za Sjedinjene Američke Države.  Ovo malo urbano mjesto postalo je saobraćajno slijepo crijevo Crne Gore u vrijeme Envera Hodže i staljinizma 1948. godine, kada su granice prema Albaniji za tadašnju Jugoslaviju postale neprobojni bedem. 

Osim što je to najkraća veza Plava i Gusinja sa Podgoricom, ovaj put ima u tu prednost što najvećim dijelom prolazi kroz mediteransku klimu. Gusinje je ispod Prokletija, na nadmorskoj visini od 900 metara, a sredozemna klima, vjerovali ili ne,  ovim  putem je u neposrednoj blizini.  Oni kažu da  je najveći prevoj na tom putu,  od hiljadu i dvjesta metara,  u Albaniji, na samo 12  kilometara od Gusinja, dok već poslije šesnaestog kilometra od ove planinske varoši u Crnoj Gori, u Albaniji počinje sredozemna klima i više ne pada snijeg, što znači da je taj put veoma lak za održavanje u zimskim uslovima. 

Ovim putem stanovnicima Gusinja i Plava je malim autom skraćen put i do Ulcinja, do kojeg je od Gusinja svega stotinu dvadeset kilometara, odnosno do Skadra je okruglo stotinu kilometara, a zatim iz Skadra do Ulcinja još svega dvadeset.  Manje je poznata činjenica da je put od Gusinja do Podgorice kroz Albaniju najbliža i najprirodnija veza jadranskog i crnomorskog sliva. Put od Gusinja i Plava kroz Albaniju je bio uslov da da ovaj kraj Crne Gore oživi.

Da benefita ima, nema nikave dilema za obične građane i vozače malih automobila, ali je taj put zbog tehničkih nedostataka još daleko od toga da bi se mogao koristiti u turističke i druge svrhe u cilju bolje valorizacije ovog sve atraktivnijeg kraja naše države sa neiscrpnim prirodnim i turističkim resursima. Mnogi smatraju da bi ovaj ozbiljan problem trebalo rješavati u pregovorima između vlada dvije države, i pokretanjem inicijative za proširenje atraktivnog puta na dionici od Vrmoše do Selca, kako bi bio omogućen prolazak makar manjim turističkim autobusima.

Do tada, na kranji sjeveoristok i za strance sve popularnije Plavsko jezero i Prokletije, autobusom se i dalje može stići samo iz pravca Berana.