P. R. [ Radio Tivat ]

Luković: Da može da govori, Jadran bi rekao da je njegov dom Tivat

Savjet NVO Boke Kotorske organizovao je javnu tribinu „Školski brod ‘Jadran’ – simbol Boke i Tivta“, koji je privukao veliki broj zainteresovanih u Multimedijalnu salu Opštine. Učestvovali su kontraadmiral Boško Antić, publicista i novinar Siniša Luković, istoričar Dražen Jovanović i predsjednik Savjeta NVO Boke Kotorske dr Mašan Ercegović.

U pitanju je prva od planirane tri tribine Savjeta NVO Boke kotorske, koje imaju za cilj podizanje javnog mnjenja Boke i Crne Gore, vezano za nedavni non-paper, koji je našoj državi stigao od Republike Hrvatske, a tiče se tema, uglavnom vezanih za Boku. Tribinu je otvorio najstariji član Savjeta Mato Brguljan, ističući da je njen moto, kao i onih koje će uslijediti, „Super omnia veritas – Istina iznad svega“. Organizovanje tribina treba da obezbijedi javnost, transparentnost i obavještenost javnog mnjenja o pitanjima o kojima se vode pregovori, budući da su od državnog značaja, da evidentira stav Bokelja o njima, budući da su sva vezana za Boku, kao i da obezbijedi participaciju Bokelja u timu za pregovore.

Goste je pozdravio potpredsjednik opštine Jovan Brinić, koji je kazao da Opština Tivat nema dileme i da je njen stav da “ŠB “Jadran” jeste bio, jeste i uvijek će biti simbol Boke i Tivta.”

Kontraadmiral Antić napomenuo je da na skupu učestvuje kao autor monografije “ŠB Jadran”. Govoreći o tome zašto nema dileme čiji je “Jadran”, podsjetio je da je brod izgrađen u Hamburgu i svečano porinut u more 25. juna 1931, a u Tivat uplovio 16. jula 1933.

“U sastav Mornarice Kraljevine Jugoslavije je ušao 19. avgusta 1933. godine, kada je njegov rođendan. Brod je kupljen na inicijativu Jadranske straže, koja je skupila milion i 145.665 dinara, a iz oblasnih odbora Jadranske straže Srbija je dala 54 posto, BiH 27, Hrvatska 11, Makedonija 4, Slovenija tri i Crna Gora jedan posto, s tim što treba voditi računa o veličini teritorije i mogućnostima. Najviše su dali oni iz unutrašnjosti, a ne sa primorja i iz Hrvatske…Ukupno je brodogradilištu Hamburg plaćeno 8 miliona 407 hiljada i 830 dinara, od čega je pored iznosa Jadranske straže, od lutrije, koju je inicirao Beograd, skupljeno 525 hiljada dinara, a ostatak je plaćen sredstvima reparacije, koju je Njemačka platila za razaranje Srbije u Prvom svjetskom ratu. Hrvatska je učestvovala na strani Austro-Ugarske. ŠB Jadran je kao ratni brod upisan u Flotnu listu, koja se nalazila u Ministarstvu Vojske i Mornarice Kraljevine Jugoslavije. Saznao sam da je tu flotnu listu odneo iz Beograda u Podgoricu viceadmiral Mihailo Žarković, što mi je potvrdilo nekoliko oficira i admirala i ona se sada nalazi u Ministarstvu odbrane Crne Gore. Ratni brodovi nemaju matičnu luku, kako tvrde Hrvati, i baziraju luke prema potrebama, ne upisuju se knjige lučkih kapetanija. Prema tome, zahtev Hrvatske da je Jadran njihov, jer je sedište Jadranske straže bio u Splitu, nema osnove. Na području Hrvatske je za brod skupljeno samo 130 hiljada dinara, od ukupnog troška, koji je plaćen za brod samo 1,5 posto,” kazao je Antić.

“Priča o brodu “Jadran” je u ovom trenutku politička, na nivou bilateralnih odnosa Hrvatske i Crne Gore i činjenica je da Hrvatska ima interes da dođe u posjed ŠB Jadran. U javnim nastupima njihovih političara pojavilo se nekoliko argumenata. Jedan od njih je da je brod konstruisao hrvatski inženjer, što je tačno, Josip–Jozo Škarica je bio etnički Hrvat, ali njegova ubjeđenja nisu išla samo u pojedinačnu afirmaciju Hrvatske, nego te jugoslovenske ideje o jugoslovenskom školskom brodu”, obrazložio je Siniša Luković.

“Njihova teza da je ideju za izgradnju broda pokrenula hrvatska organizacija Jadranska straža je tačna jer je ona imala sjedište u Splitu, ali je to bila panjugoslovenska organizacija, sa osnovnom misijom da širenjem svijestiu o moru i pomorstvu kod cijelog stanovništva tadašnje države probudi dovoljno energije, kako bi se stvprio politički jak stav da treba da brani istočnu obalu Jadrana od Italije, koja je pretendovala na nju. Dva pokretača Jadranske straže su bili etnički Italijani. Čitava priča da li je Jadran hrvatski srpski, ili crnogorski je deplasirana. Jadran je po svom karakteru i načinu na koji je napravljen, po svom istorijatu i DNK, jugoslovenski. U njega su nagrađeni napori i ljubav ljudi nekadašnje zajedničke države, od Triglava do Djevdjelije.”, kazao je Luković.

Sedam osmina novca potrebnog za njegovu izgradnju izdvojeno je iz državnog budžeta Kraljevine Jugoslavije, a dobar dio je došao preko ratnih reparacija, naglasio je.

“Što se tiče veze sa Tivtom, potpuno novi brod sa mješovitom jugoslovensko.njemačkom posadom doplovio je iz Hamburga u Tivat 16. jula 1933, a dočekale su ga vojna muzika i tivatska gradska muzika i vojni i civilni prvaci opštine Tivat. Zvanični zapis predaje između brodogradilišta “H.C. Stülcken &Sohn” u Hamburgu i Kraljevske ratne mornarice Jugoslavije, koja je bila zvanični naručilac broda, a ne Jadranska straža, potpisao je kontraadmiral Marijan Polić, uz prisustvo komandanta pomorskog Arsenala. Na dan kada je upisan u flotnu listu, 19.08.1933, brod se nalazio u Tivtu.“, istakao je. Luković je dodao da je prije izbijanja građanskog rata u Jugoslaviji, 15. oktobra 1990, po redovnom planu održavanja, iz baze ratne luke Lora u Splitu, stigao u Tivat, tako da tada nije otet. Na dan odluke Sabora Hrvatske o razdruživanju 25. juna 1991. je bio i dalje tu, kao i kad je Hrvatska, 8. oktobra zvanično proglasila nezavisnost, što je bitno zbog sporazuma o sukcesiji SFRJ, potpisanog 29.06. 2001. u Beču, po kome pokretna materijalna imovina SFRJ prelazi na državu sukcesora na čijoj se teritoriji ta imovina nalazila na dan, kada je ona proglasila nezavisnost. On je podsjetio i da se po Bečkom sporazumu rješavanje imovinsko-pravnih odnosa pregovorima ne odnosi na imovinu, koja je korišćena u civilne svrhe i naveo niz primjera za to, navodeći da je “Jadran” čak bio i glumac u filmu “Dobar vjetar, Plava ptico”.

“Taj brod bi sam, da on može da govori, rekao da je njegov dom Tivat, Boka. On je ovdje proveo i najljepše i neke od najtežih trenutaka, jer su ga ovdje vraćali u život tivatski meštri”, naglasio je Luković.

Istoričar i kustos Dražen Jovanović rekao je da je jedrenjak Jadran prije svega značajan za pomorsku tradiciju i kulturu, jer se malo zemalja može pohvaliti da imaju takav brod u svojoj mornarici. Jadran je takođe jedan od 10 najstarijih brodova u aktivnoj mornaričkoj službi, te jedan od pet najstarijih školskih brodova u svijetu, a po dužini služenja za obuku zauzima treće mjesto, što sve ljudi, koji će pregovarati o njemu, možda ne znaju.

“Treba da se uvede poseban stepen zaštite za njega, što su tri najveće pomorske sile, SAD, Velika Britanija i Rusija uradile (u sličnim situacijama – prim. aut.) Pored toga što je spomenik maritivno-tehničke kulture u svakom smislu, on je i spomenik tradiciji obrazovanja pomorskog kadra. Ja sam za to da se ŠB Jadran proglasi pokretnim kulturnim dobrom Crne Gore”, poentirao je Jovanović, ističući da je jedrenjak neraskidivo vezan za Tivat, koji je teško zamisliti bez njega u vizuri.

Predsjednik Savjeta NVO Boke Kotorske dr Ercegović izložio je referat “Boka kotorska – pregovori koji nas zabrinjavaju”, ističući da su svi u Crnoj Gori saglasni o njenom ulasku u članstvo Evropske Unije, čiji su uslovi definisani Kopenhaškim sporazumom iz 1993, ali da se pojavio i novi problem, koji je uspostavila Hrvatska u vidu seta neriješenih pitanja.

“Sporazum iz Kopenhagena nigdje kao kriterijum pristupanja ne pominje pravo pojedinih država članica da se bilateralna pitanja mogu isticati kao jedan od kriterijuma pristupanja, naprotiv. Ova pitanja vezana su za disoluciju bivše zajedničke države i sva su direktno vezana za Boku“, rekao je dr Ercegović i predložio da se pitanja podjele na ona koja su predmet međunarodnog pravnog poretka i ona koja to ne mogu biti, te pitanja koja su predmet sukcesije i koja to nisu.

“Pitanja vezana za brod “Jadran” i status i razgraničenje na Prevlaci premašuju prosti bilateralni odnos naše države i Hrvatske i njima se mora posvetiti posebna pažnja. To je kompatibilna problematika, pa ih treba tretirati zajedno”, dodao je.

Skupu su prisustvovali i komandant Mornarice Crne Gore, kapetan fregate Milan Jevtović i komandant Školskog broda Jadran, kapetan korvete Ivan Laković, a moderator je bio novinar Perica Đaković. Građani su bili i u prilici da potpišu peticiju, odnosno inicijativu Ministarstvu kulture i Zavodu za zaštitu kulturnih dobara za uspostavljanje zaštite ŠB broda “Jadran” kao kulturnog dobra.