[ Svetlana Vlahović, TVCG ]

OPREČNI STAVOVI

Da li otvoriti tajne dosijee?

I dok neki sagovornici TVCG zagovaraju otvaranje tajnih dosijea, koje su pisale službe državne bezbjednosti, drugi se plaše da bi to donijelo više štete nego koristi.

Uprava državne bezbjednosti odnosno UDBA formirana je odmah nakon Drugog svjetskog rata reorganizacijom OZNE. Međutim, 1967. svaka republika dobija svoju službu pa tako u Crnoj Gori nastaje Agencija za nacionalnu bezbjednost.

''Od kad postoje države postoje tajne službe. Od kada postoje tajne službe, postoje tajni dosijei. Bez tajnih dosijea nema tajnih službi”, kaže za TVCG Vladimir Keković, dugogodišnji šef Državne bezbjednosti Crne Gore.

Zadatak nekadašnje UDBE bila je borba protiv unutrašnjeg i spoljašnjeg neprijatelja.  

“Oni su svi željeli da tačno znaju šta podanici misle”, kaže za TVCG Nebojša Vučinić, profesor međunarodnog prava.

Od kada se koriste mjere tajnog nadzora postojale su i zloupotrebe, tvrdi Zoran Vujičić iz Građanske alijanse.

Ne postoji slučaj, kaže, da je neko obaviješten da je bio pod mjerama tajnog nadzora iako protiv njega nije pokrenut krivični postupak.  

“Ni jedno lice nije informisano, a sve pod obrazloženjem ukoliko bi se ta lica informisala došlo bi do ugrožavanja nekih budućih istraga”, kaže Vujičić.

Mjere su čak korištene za lične sukobe, tvrde sagovornici TVCG. 

“Imali smo situaciju da je recimo prije neku godinu i Glavni specijalni tužilac koristio podatke koje je na osnovu mjera tajnog nadzora, u odnosu na jednu političku partiju, koristio materijal u odnosu na ta lica da bi mogao da ih kompromituje”, navodi Vujučić.

“Glavni problem je to što se obavještajna agencija instrumentalizuje za potrebe političkih partija umjesto da služi nacionalnim interesima”, smatra Dina Bajramspahić, građanska aktivistkinja.

Nedavnim izmjenama Zakonika o krivičnom postupku odluku o mjerama tajnog nadzora sada donosi sudija za istragu. O otvaranju tajnih dosijea govorilo se i u Evropskom parlamentu sredinom decembra kada se razmatrao izvještaj o saradnji u suzbijanju organizovanog kriminala na Zapadnom Balkanu. 

“U izvještaju se navodi da bi trebalo otvoriti arhive bivše Jugoslavije i to posebno akte koji govore o nekadašnjoj tajnoj službi Jugoslavije – UDBI kao i KOS-u, vojnoj obavještajnoj službi, a i onim njihovim prethodnim službama”, kaže Mihael Galer, (Demohišćanska stranka Njemačke).

I dok kod nas jedni zagovaraju otvaranje tajnih dosijea koje su pisale službe državne bezbjednosti, drugi se plaše da bi to donijelo više štete nego koristi.   

“Da bismo krenuli naprijed mi moramo da znamo šta je u nekom prethodnom periodu država radila uslovno rečeno protiv nas samih da bismo mogli da vidimo i prosto krenemo dalje”, navodi Vujičić iz Građanske alijanse.

Nebojša Vučinić, profesor međunarodnog prava kaže kako se plaši da smo sa tom pričom malom zakasnili.

“Jer to je bilo aktuelno devedesetih kada je došlo do pada realnog socijalizma”, navodi Vučinić.

“Bilo je nekoliko puta tokom prethodnih 20-tak, 30-tak godina informacija da su neke stvari uništavane. Takvu informaciju smo imali i prošlog ljeta”, navodi Dina Bajramspahić, građanska aktivistkinja.

Da li je društvo zakasnilo sa lustracijom, utvrdiće Parlament, smatraju naši sagovornici, koji bi trebalo da donese Zakon o otvaranju tajnih dosijea, ali dogovorom svih.