Mi.M. [ euronews.rs ]

Geopolitička "igranka" na Bliskom istoku ne staje

Početkom decembra, kada su islamski pobunjenici stigli do predgrađa Damaska, a pad Bašara al Asada bio je samo pitanje sata, Izrael je pokrenuo jednu od najvećih vazdušnih operacija u svojoj istoriji i bombardovao najmanje 320 ciljeva u Siriji u roku od nekoliko sati.

Prema izraelskom Generalštabu, ta epizoda bombardovanja uništila je otprilike 80 odsto kapaciteta sirijske vojske, uključujući protivvazdušne sisteme, aerodrome, ratne brodove i fabrike za proizvodnju oružja u gradovima kao što su Damask, Homs, Tartus, Latahija i Palmira.

Poslije sedam mjeseci, kada su nekadašnji islamisti uveliko postali nova vlast u Siriji, novi talas izraelskih vazdušnih udara na ministarstvo odbrane u centru Damaska, kao i na druge lokacije, pokreće pitanja o ciljevima i namjerama Izraela. U narednom periodu, sporadični udari u Siriji su se nastavili, doprinoseći vojnom slabljenju nove vlade, koja održava bliske odnose sa geopolitičkim rivalima Izraela u širem regionu, poput Turske i nekih država Zaliva.

Izraelski vazdušni udari dolaze u jeku ozbiljne eskalacije nasilja između sirijske vojske i boraca zajednice Druza u južnoj Siriji, prvenstveno u gradu Suvajda. Od pada Asada, Druzi pregovaraju sa islamističkim vlastima u pokušaju da postignu neku vrstu autonomije, ali bezuspješno. Predstavnik izraelske vojske je izjavio da je napad na ministarstvo odbrane "poruka sirskom predsjedniku Al Šari da su događaji u Suvajdi zabrinjavajući”.

Prema analitičarima, posljednjih mjeseci Izrael koristi strategiju autonomije Druza u južnoj Siriji kako bi se vojne snage vlade u Damasku držale podalje od njihovih granica. S obzirom na jačanje turskog uticaja u Siriji nakon pada Asada, Izrael teži da što više udalji vojne snage koje podržavaju protivničke sile od svojih granica. Nije slučajno da je izraelska vojska, u suprotnosti sa sporazumom o primirju iz 1974. godine sa Damaskom u vezi sa Golanskom visoravni, još od decembra okupirala tzv. "mrtvu zonu" na granici sa Sirijom, područje koje je do tada bilo pod zaštitom UN-a. Izrael je optužen za ekspanzionizam, ali njegova vlada koristi “bezbjednosne razloge” kao opravdanje.

U pokušaju da se ojača povjerenje zajednice Druza u Siriji prema Izraelu, vlada je prije nekoliko mjeseci najavila da planira da potroši više od milijardu dolara na podršku Druzima koji žive na njenoj teritoriji. Ovaj potez su analitičari bezbjednosti protumačili kao pokušaj Izraela da ubedi Druze u Siriji da ne priznaju u potpunosti novu vladu.

Paralelno, izvještaji Reutersa, kao i Wall Street Journala, otkrili su da Izrael sprovodi lobiranje u inostranstvu, prvenstveno u Sjedinjenim Državama, kako bi se stvorila nova vrsta sirijskog državnog entiteta, kojom bi upravljala federacija i koja bi uključivala autonomne etničke regione.

“Izrael vrši pritisak na Sjedinjene Države da održe Siriju slabom i decentralizovanom, ostavljajući Rusiju da održi svoje vojne baze tamo kako bi se suprotstavila rastućem uticaju Turske u zemlji”, naveo je Reuters u martu, pozivajući se na četiri različita izvora. “Glavni cilj Izraela je da podeli i oslabi Siriju, da okrene manjine, bilo da su Druzi, Kurdi ili Alaviti, protiv centralne vlasti u Damasku”, izjavio je juče politički analitičar Al Jazeere, Marguan Bisara.

O Siriji kao federaciji takođe je govorio i šef izraelske diplomatije Gideon Sar.

“Stabilna Sirija može biti samo ona koja je federativna, koja uključuje različite oblike autonomije i poštuje različite načine života”.

Izrael bi takođe želio demilitarizaciju južne Sirije. Međutim, ovaj scenario je jasno odbijen od strane vlasti u Damasku jer bi takav razvoj događaja značio i smanjenje suvereniteta nad tim područjem. Sam Netanjahu je, s druge strane, javno zatražio demilitarizaciju tog područja, davno prije nove eskalacije, ističući da Izrael “neće dozvoliti da nova radikalno islamska vlast u Siriji naudi Druzima“.

Strah od šire destabilizacije

Moguće autonomizovanje područja Druza moglo bi naterati snage Damaska da se povuku dalje od zone Golanske visoravni, gdje je već prebačen dio izraelskih snaga. Ipak, sukobi u posljednjim danima južno od zemlje, između većinskih sunitskih vladajućih snaga i Druza, izazvali su strahove od šire destabilizacije zemlje. Podsjetimo da je u martu više od 1.500 ljudi stradalo u sukobima sa vladinim snagama, pri čemu su većina bili pripadnici manjinske zajednice Alavita.

Eskalacija nasilja je, međutim, dovela do većeg prisustva sirijske vojske na jugu, s glavnim ciljem uspostavljanja kontrole nad tim područjem. Sa svoje strane, Stejt department je u saopštenju pozvao Damask da povuče svoje trupe iz Suvajde u južnoj Siriji, u cilju smanjenja tenzija što je Damask potom i učinio.

Usred navoda o primirju između vladinih snaga i Druza, koje se brže-bolje demantuju, post-Asadova Sirija već sedam mjeseci ostaje haotično bojno polje sukoba “važnih igrača” unutar i izvan njenih granica.