Tufik Softić

Crnogorske šume i pogled iz svemira

Poslednja Svemirska snimanja šuma u Crnoj Gori, koja je za potrebe Državne revizorske institucije uradila Evropska svemirska agencija, potvrđuju da se godišnje u našoj državi posječe tri puta više drveta nego što se prikaže u zvaničnim institucijama koje se bave gazdovanjem šumama.

Državna revizorska institucija (DRI) objavila je, naime, izvještaj o reviziji sprovođenja politike zaštite životne sredine, s fokusom na bespravnu sječu šuma, a nalazi pokazuju da je sistem borbe protiv bespravne sječe u Crnoj Gori neefikasan, fragmentiran i bez adekvatne kontrole.

Oni tvrde da je analizom zvaničnih podataka o sječama šuma u Crnoj Gori za period samo tri do četiri godine, odnosno od 2021 do 2024. godine, koji su dostavljeni od strane Uprave za gazdovanje šumama i lovištima, utvrđeno je da se ti podaci ne mogu uzeti kao tačni jer nedostaje pouzdan i nezavisan nadzor, pa se zvanični podaci o količini sječe šume ne mogu uzeti kao pouzdani.

Smatraju takođe da Uprava za gazdovanje šumama i lovištima nema odgovarajući monitoring i digitalne alate za praćenje, pa je stoga teško potvrditi da je trenutni nivo iskorišćenja stvarno održiv.

Za one koji ne prate ovu obalast zvuči nevjerovatno toliko neslaganje između zvaničnih podataka Uprave za šume i satelitskih snimanja najrenomiranije evropske institucije.
Prema satelitskoj analizi koju je za potrebe DRI uradila Evropska svemirska agencija, u periodu 2021–2024. šumske površine u Crnoj Gori smanjene su za 587,1 km², što odgovara količini od oko 9,4 miliona kubika drvne mase. Sa druge strane zvanični podaci Uprave za gazdovanje šumama bilježe tek 2,1 milion kubika, a razlika ukazuje na moguću bespravnu sječu, slabosti u nadzoru i netačne evidencije.

Iz DRI konstatuju da iako se podaci dobijeni procjenom ne mogu tretirati kao potpuno precizni i konačni, razlika između ovih procjena i zvanično prijavljenih podataka ukazuje na značajnu nepodudarnost.

Ovolika odstupanja, kažu, ukazuju na potrebu za detaljnijom analizom uzroka, uključujući mogućnost postojanja dodatno neregistrovanih sječa, metodološke razlike u prikupljanju podataka, prirodne poremećaje koji nijesu evidentirani kao sječe, kao i moguće nedostatke u sistemu evidentiranja i praćenja šumskih resursa.

DRI je ocijenila da institucije nijesu uspješno odgovorile na problem, te da nema dovoljno nadzora, koordinacije ni efikasnog sankcionisanja. Uočeni su ozbiljni propusti u sprovođenju akcionih planova, kao i nedostatak strateškog okvira nakon 2021. godine.

Revizija je rezultirala sa 20 preporuka, uključujući donošenje nove Nacionalne šumarske politike, jačanje inspekcija i digitalnog nadzora, osnivanje državnog preduzeća za gazdovanje šumama, pa čak i razmatranje moratorijuma na sječu u najugroženijim zonama.

Kada su u NVO Drvoprerađivači Plav još prije dvije godine ukazivali na činjenicu prekomjerne sječe, ili mnogostruko veće od one koja se prikazuje, bili su stavljeni na stub srama.

Oni su još tada javno govorili da se posječe godišnje i do milion kubika drveta, a onda su im zvanične institucije odgovorile da pretjeruju, da govore neistinu. Sada zvanični podaci DRI govore u prilog tome da je i to čak mnogostruko više nego što su drvoprerađivači iz Plava računali.

Prema njihovim računicama gašenjem nekadašnjih državnih šumskih preduzeća i prelaskom na koncesiono gazdovanje šumama, država je izgubila samo do 2020. godine oko dvadeset milijardi eura. To je istovremeno značilo da je toliku dobit ostvarilo nekoliko koncesionara koji su se mogli prebrojati na prstima jedne ruke za dvadeset godina, i taj novac je, uglavnom, izašao iz Crne Gore.

Crna Gora nije razvijala finalnu proizvodnju, ali su zato države iz okruženja svoju finalnu proizvodnju zasnivale na sirovini iz naše države i ostvarivale najveću dobit.
Plavski drvoprerađivači kažu da podržavaju mjere koje predlaže Državna revizorska institucija, ali da smatraju da prije toga treba hitno očistiti crnogorske šume od bolesnih stabala, bilo da su opožarena, kao što je to u Rožajama, ili napadnuta zaraznom bolesti koju prenosi parazit poznat pod nazivom potkornjak.

Vlada Crne Gore je najavila ranije da će krenuti u obračun protiv takozvane šumarske mafije i formirati jedno državno preduzeće koje će gazdovati šumama, ali se primjena uporno odlaže iz godine u godinu. Plavski droprerađivači su računicu izveli da bi, kako kažu, običnim građanima, koji nemaju predstavu o kakvim razmjerama štete se radi, predstavili sliku izgubljene vrijednosti za dvadeset godina, koja bi, pretvorena u autoput, iznosila oko 800 kilometara.

I danas poručuju – ako neko sumnja u njihove računice i dalje misli da griješe i obmanjuju javnost, neka samo dobro pročita i prouči izvještaj DRI i pogleda rezulrtate satelitskih snimaka za samo tri godine, od 2021. do 2024. godine.

Najslikovitije je to još prije mnogo godina kazao jedan drvoprerađivač kada je rekao da će naša djeca, ako se nastavi ovim tempom sa uništavanjem crnogorskih šuma na sjeveru, vrlo brzo drvnu građu za krovnu konstrukciju uvoziti iz inostranstva. Koje i dalje svoju finalnu proizvodnju razvija na račun sirovine iz Crne Gore, dok svoje šume strogo čuva.