B.Bu. [ Klix.ba ]

MITSKA PRIČA SA PRIMJESAMA HORORA

Pjesma „Gavran” Edgara Alana Poa slavi 180. rođendan

Na današnji dan, prije 180 godina, 29. januara 1845. godine, prvi put je objavljena narativna pjesma američkog književnika Edgara Alana Poa - „Gavran”. Pjesma je poznata po svojoj nadrealnoj atmosferi muzikalnosti i stilizovanom jeziku.

Pripovjeda o očajnom ljubavniku kojeg posjećuje tajanstveni gavran, koji uporno ponavlja jednu riječ. Ljubavnik, često tumačen kao student, tuguje zbog gubitka voljene Lenore.

Gavran, sjedeći na bisti boginje mudrosti Palade, dodatno provocira protagonistu ponavljanjem riječi „nevermore” (nikad više).

Pjesma je djelimično inspirisana gavranom koji govori iz romana „Barnaby Rudge: A Tale of the Riots of Eighty” (1841) Čarlsa Dikensa. Po je ritmičku i metričku složenost pjesme zasnovao na djelu „Udvaranje lejdi Džeraldini” Elizabet Beret Braunin, koristeći unutrašnje rime i aliteraciju, piše u analizi ovog djela.

Pjesma sadrži brojne reference na folklor, mitologiju, religiju i klasičnu književnost.

Po je tvrdio da je pjesmu sastavio metodičnim i logičnim pristupom, sa ciljem da stvori djelo koje će se dopasti i kritici i široj publici. O tome je detaljno pisao u svom eseju „Filozofija kompozicije” iz 1846. godine.

Gavran je prvi put objavljen pod Poovim imenom u listu New York Evening Mirror, donoseći mu veliku popularnost, ali ne i značajan finansijski uspjeh. Pjesma je brzo postala predmet ponovnih objava, parodija i ilustracija.

Kritička mišljenja o njenoj književnoj vrijednosti bila su podijeljena, ali je „Gavran” ostao jedno od najpoznatijih pjesničkih djela svih vremena.

Po nije pjesmu pisao sa ciljem da ona ima jasnu alegoriju ili moralnu pouku. Glavna tema pjesme je vječna odanost – pripovjedač se nalazi u unutrašnjem sukobu između želje da zaboravi i potrebe da se sjeća. On kao da uživa u svojoj patnji i obsesivnom fokusiranju na gubitak.

Iako pretpostavlja da je „nevermore” jedina riječ koju gavran zna, on nastavlja da mu postavlja pitanja, svjesno se kažnjavajući, jer zna kakav će odgovor dobiti. Pjesnik ostavlja nejasnim da li gavran zaista razumije šta govori ili mu je cilj samo da izazove reakciju kod pripovjedača.

Tokom pjesme, pripovjedač prolazi kroz emocionalnu transformaciju - od početne iscrpljenosti i tuge, preko uznemirenosti i očaja, sve do potpunog ludila.

Ko je bio Edgar Alan Po
Edgar Alan Po (1809–1849) bio je jedan od najpoznatijih američkih književnika, pjesnika i književnih kritičara. Njegov doprinos svjetskoj književnosti prepoznat je u žanrovima horora, misterije i detektivske priče. Njegova djela „Gavran” i „Anabel Li”, postala su klasici.

Po je rođen u Bostonu, u porodici putujućih glumaca Dejvida i Elizabet Po. Njegov otac ih je napustio, a majka je umrla od tuberkuloze kada je Edgar imao samo tri godine. Odhranio ga je imućni trgovac Džon Alan sa suprugom Fransis, ali ga nikada nisu formalno usvojili. Odrastao je u njihovom domu i školovao se u Engleskoj i Americi.

Imao je napet odnos sa posvojiteljem, što je rezultiralo finansijskim problemima tokom njegovih studija. Nakon kratkog boravka na Univerzitetu Virdžinija i neuspjele vojne karijere, Po se posvetio pisanju.

Najveći uspjeh postigao je pisanjem proze. Posebno su ga zanimale mračne teme, ljudska psiha i natprirodne pojave.

Po se smatra pionirom detektivskog žanra – njegov lik Ogist Dipen iz priče „Ubistva u Ulici Morg” prethodio je poznatim detektivima poput Šerloka Holmsa.

Poov život obilježile su tragedije i borbe. Oženio se svojom trinaestogodišnjom rođakom Virdžinijom Klem, koja je umrla od tuberkuloze 1847. godine. Ovaj gubitak ga je duboko potresao.

Preminuo je pod misterioznim okolnostima u Baltimoru.

Dana 3. oktobra 1849. pronađen je u nesvesnom stanju na ulici u Baltimoru, u odjeći koja nije bila njegova. Hitno je prebačen u bolnicu, gdje je preminuo četiri dana kasnije.

Po nikada nije postao dovoljno priseban da objasni šta mu se dogodilo. Tokom posljednjih sati života, navodno je više puta dozivao ime Rejnolds, ali nije poznato na koga je mislio. Novine su tada kao uzrok smrti navele „kongestiju mozga” ili „cerebralnu upalu”, što su uobičajeni eufemizmi za smrt od alkoholizma ili drugih nepovoljnih uzroka.

Svi medicinski zapisi i njegov smrtni list su izgubljeni. Među teorijama o njegovoj smrti spominju se delirijum tremens, srčana bolest, epilepsija, sifilis, meningitis, kolera, trovanje ugljen-monoksidom, pa čak i besnilo.