A.M.

Astronome dočekalo iznenađenje

Dinki i Selam, dva mjeseca koja kruže oko asteroida, „zavrtjela“ naučne teorije

Astronome je dočekalo iznenađenje kada je NASA-ina misija Lusi u novembru proletjela pored asteroida po imenu Dinkineš i uočila dvije manje svemirske stijene koje se dodiruju – kako kruže oko asteroida poput mjeseca.

To je bio prvi put da je otkrivena kontaktna binarna orbita oko asteroida.

Sada su istraživači imali priliku da prouče Lusina zapažanja, a nalazi, objavljeni u časopisu Nature, otkrivaju da su „Dinki“ i njegov „brat“, sada nazvan „Selam“, još složeniji nego što se očekivalo, piše CNN.

Složenost obje svemirske stene mogla bi da promeni način na koji astronomi razumeju kako su se asteroidi, pa čak i planete poput Zemlje, formirali tokom ranih dana našeg Sunčevog sistema.

„Želimo da razumijemo snagu malih tijela u našem solarnom sistemu jer je to ključno za razumijevanje kako su planete poput Zemlje dospjele ovdje“, rekao je glavni autor studije Hal Levison, istraživač Lusi na Institutu u Boulderu, u državi Kolorado.

„U suštini, planete su nastale kada su milioni manjih objekata koji kruže oko Sunca, poput asteroida, naletjeli jedni na druge. Kako se objekti ponašaju kada se udare, bilo da se raspadaju ili drže zajedno, ima mnogo veze sa njihovom snagom i unutrašnjom strukturom“, pojasnio je.

Dinkineš se nalazi u glavnom asteroidnom pojasu, koji postoji između Marsa i Jupitera.

Pored otkrića „Selama“, Lusina zapažanja su pokazala greben i korito na Dinkinešu. U nekom trenutku Dinkinešove istorije, jedna četvrtina asteroida se iznenada pomjerila i odlomila.

„Korito sugeriše da je bilo riječi o iznenadnoj promjeni, poput zemljotresa sa postepenim nagomilavanjem stresa, a zatim iznenadnim oslobađanjem, umjesto sporog procesa kao što je formiranje peščane dine“, rekao je koautor studije Kit Nol, naučnik Lusi projekta u NASA-inom centru za svemirske letove Godard, u Grinbeltu, država Merilend.

Korito i Dinkinešev odgovor sličan zemljotresu pomažu naučnicima da bolje razumeju unutrašnju strukturu asteroida.Dinkineš nije savršena sfera, tako da asteroid prima nejednaku količinu sunčeve svjetlosti na različitim stranama.

„Sunčevo zračenje vrši pritisak na njega i vremenom asteroid počinje da se okreće, a kada se dovoljno ubrza, materijal se osipa“, rekla je koautorka studije Džesika Sanšajn, profesorka astronomije i geologije na Univerzitetu Merilend.

Proces dug više miliona godina

Zagrijevanje i brže okretanje Dinkineša verovatno su se odvijali milionima godina, a centrifugalne sile na svemirskoj steni izazvale su da se dio asteroida pomjeri u izduženi oblik i izbaci ostatke. Zatim su krhotine ušle u blisku orbitu oko Dinkineša, pri čemu je dio materijala pao nazad na asteroid i formirao greben, dok je preostali materijal vjerovatno formirao „Selam“.

Da je Dinkineš napravljen od slabijeg, peskovitijeg materijala, čestice asteroida bi se pomjerile prema ekvatoru svemirske stijene i otpustile u svemir kako se brže rotirao. Ali Lusine slike pokazuju da se Dinkineševo stenovito tijelo držalo zajedno mnogo duže i jače, da bi se na kraju rasparčalo u velike komade.

„Ove karakteristike nam govore da Dinkinesh ima neku snagu i dozvoljavaju nam da uradimo malu istorijsku rekonstrukciju da vidimo kako je ovaj asteroid evoluirao“, rekao je Levison.

„Polomio se, djelovi su se razdvojili i formirali disk materijala tokom te promjene, od kojih su neki ponovo padali na površinu da bi napravili greben.

Ali „Selam“ i tačan proces koji stoji iza njegovog formiranja i dalje zbunjuje astronome.

Nijedna trenutna teorija ne objašnjava kako su dva komada praktično jednake veličine odletjela sa Dinkineša i zatim se na kraju spojila kao binarni kontakt, rekla je Sanšajn. Ali otkrivanje kako se „Selam“ formirao je „zabavni dio“, rekla je ona.

Sanšajn je takođe bila dio istraživačkog tima NASA-inog testa dvostrukog preusmeravanja asteroida. Poznata kao DART, misija iz septembra 2022. namjerno je poslala letjelicu koja je udarila u asteroid nazvan Dimorfos, koja kruži oko većeg asteroida blizu Zemlje po imenu Didimos kako bi promijenila kretanje ovog nebeskog objekta u svemiru.

„Lično sam veoma uzbuđena što mogu da uporedim Didimosov binarni sistem sa (Dinkineš), ​​posebno jer izgleda da dijele mnoge sličnosti kao što su veličina, opšti oblik i eventualno sastav uprkos tome što su u potpuno različitim djelovima Sunčevog sistema“, rekla je ona.

„Imaju veoma različite karakteristike, ali mislimo da su možda prošli slične procese da bi postali ono što danas znamo o njima“, dodala je Sanšajn.

Misija NASA Galileo uočila je prvi asteroid za koji se zna da ima satelit, snimivši fotografiju asteroida 243 Ida i njegovog mjeseca 28. avgusta 1993. godine.

Od tada, naučnici su otkrili više asteroida sa mjesecima, koji se nazivaju binarni.

„Oko 15 odsto asteroida u blizini Zemlje ima binarne ‘drugare’“, rekla je Sanšajn.