[ B92 ]

ČUVENI NAUČNIK

Nikola Tesla: 71 godina od smrti

Danas, 7. januara, navršava se 71 godina od smrti Nikole Tesle (1856-1943), jednog od najvećih umova 20. vijeka

Jedan od najvećih svjetskih naučnika, koji je najveći broj pronalazaka ostvario u SAD čiji je građanin bio gotovo 60 godina, umro je u jeku Drugog svjetskog rata u Njujorku, 7. januara 1943. 

Vijest je obišla svijet tek dva dana kasnije, kada je u hotelskoj sobi gdje je živio kao samac, pronađeno njegovo beživotno tijelo. 

Teslin jubilej u Americi će ove godine biti posvećen 130. godini od njegovog doseljenja u tu državu, 1884. godine. Tim povodom će biti otkrivena dva spomenika u Filadelfiji i Vašingtonu. 

Teslina naučna fondacija iz Filadelfije održaće 11. januara veliku memorijalnu konferenciju na kojoj će učestvovati američki naučnici, profesori i obožavaoci srpskog genija, a glavna tema biće "Uvođenje Nikole Tesle u nastavni plan i program SAD i drugih država svijeta". 

Urna s Teslinim pepelom pohranjena je najprije na groblju u Njujorku, a prenijeta je u Beograd 1951. godine i otad se čuva u Muzeju Nikole Tesle u Krunskoj ulici. 

Međunarodni aerodrom u Beogradu nosi ime Nikola Tesla, a njegovim imenom nazvani su Elektrotehnički institut u Beogradu koji je osnovan 1936, srednja tehnička škola, biblioteka Univerziteta u Nišu, dvije termoelektrane u Srbiji... 

U Beogradu su spomenici Tesli postavljeni ispred zgrade tehničkih fakulteta na Buleveru kralja Aleksandra u Beogradu, na aerodromu Nikola Tesla u Beogradu. 

Tesla ima spomenik u Užicu, kod jedne od najstarijih hidroelektrana na svetu Ðetinje, kao i u krugu bivše tvornice sijalica Pančevu... 

U SAD su dosad podignuta četiri spomenika Nikoli Tesli. Prvi spomenik podignut mu je na Nijagarinim vodopadima 1976. godine kao replika djela Frana Kršinića, spomenika u Beogradu, postavljenog ispred tehničkih fakulteta na Bulevaru kralja Aleksandra. 

U Njujorku, na Menhetnu, u porti srpske crkve Svetog Save je podignuta bista Nikole Tesle. 

Krajam oktobra prošle godine predjsednik Srbije Tomislav Nikolić otkrio je spomenik Tesli ispred laboratorije u Šorhemu u Njujorku, djelo Nikole Koke Jankovića, člana Srpske akademije nauka i umjetnosti. 

Četvrti Teslin spomenik u SAD otkriven je pred sam kraj godine u Silikonskoj dolini u samom centru grada Palo Alto. Statua u bronzi sa srebrnim prelivom prikazuje Teslu u prirodnoj veličini, a autor je kalifornijski umjetnik Teri Gajer. 

Nikola Tesla je rođen 10. jula 1856. u Smiljanu, u Lici, tada Vojna granica (Vojna krajina) u sklopu Austrije, danas Republika Hrvatska. 

Rođen je u porodici Milutina Tesle, sveštenika Srpske crkve (tada Karlovačka mitropolija) i Georgine, Ðuke, rođene Mandić, takođe u srpskoj svešteničkoj porodici. 

Tesla je započeo školovanje u rodnom Smiljanu, nastavio u Gospiću, Rakovcu kod Karlovca, studirao je u Gracu i Pragu, ali studije nikada nije priveo kraju. 

Prije SAD, radio je u Mariboru, Pešti, Strazburu i Parizu. 

Evropu je napustio 1884. godine u nadi da će mu u Njujorku, tada čuveni pronalažac i industrijalac Tomas Alva Edison, za čiju firmu je radio još u Parizu, pomoći da realizuje svoje tehničke inovacije. 

Godine 1885. u Njujorku je osnovao kompaniju "Tesla" kada je i započeo izradu prvih modela predviđenih za korišćenje naizmjenične struje - inovacije koja je preobrazila svijet. Edison je inače bio veliki protivnik Teslinog izuma, zbog činjenice da uložio veliki kapital u jednosmjernu struju. 

Pronašao je obrtno magnetno polje, indukcioni motor, generator i transformator, fenomen elektromagnetne rezonance i patentirao više izuma na kojima se zasniva savremena elektrotehnika. 

U Evropu iz SAD-a Tesla je odlazio samo u dva navrata, 1889. i 1892. godine i oba puta boravio u rodnoj Lici. 

Aprila 1892. stigao je u Gospić, gdje je tada živjela njegova teško oboljela majka, koja je u njegovom prisustvu i umrla, 16. aprila. Mjesec i po dana potom, na poziv delegacije opštine grada Beograda i Inženjerskog udruženja, doputovao je u kratku posjetu Beogradu, bila je to jedina njegova posjeta Kraljevini Srbiji. 

Povodom stogodišnjice njegovog rođenja, 1956. jedinica za mjerenje visokog napona dobila je Teslino ime, kojim je nazvana i jedinica jačine magnetnog polja. 

Arhivska građa iz Tesline zaostavštine je 2003. upisana u registar UNESKO-a "Pamćenje svijeta".