dr Nikola Banićević

Nebeska granica

Svitalo je nad Crvenim morem. Mir nad vodenom površinom prekidali je rad brodskih motora američkog vojnog broda USS Bunker Hill. U svitanje 20. marta 2003. godine, oko 05:15 časova, kapetan Dennis L. Farrell uspostavio je vezu sa Pentagonom. S druge strane linije nalazio se general Tommy Franks, ko-mandant Centralne komande, koji je prenio naredbu o napadu na Irak. Dobro organizovana posada broda, za kratko vrijeme, pripremila je sistem za ispaljivanje raketa Tomahawk. Za to vrijeme stanovni-ci Bagdada nisu slutili da se napad sprema. Njihovo parče neba nad gradom, umjesto sunca, obasijali su bljeskovi udara raketa. Njihov zvuk parao je nebo, pomiješan sa zvukom sirena za vazdušni napad. Počeo je rat u Iraku, čiji građani više neće živjeti iste živote. Strah od diktature zamijenili su drugim, strahom za opstanak.

Пише: dr Nikola Banićević Види све колумне

Radilo se o napadu sa distance koji je imao ciljane udare. Namjera je bila, u prvim naletima, oslabiti i neutralisati iračkog predsjednika Sadama Huseina i najviše vojne i civilne zvaničnike. Meta su bili objekti u kojima se, prema podacima američkog obavještajnog sektora, nalazio predsjednik Husein sa saradnicima. Pored vojno-taktičkog cilja, napad je imao politički i psi-hološki efekat. Udar je imao simboliku: pokazao je da počinje napad i da SAD i saveznici imaju kapacitet da gađaju „srce režima“, u samom trenutku kada ističe ultimatum. Napad je pratio i direktni TV prenos, pa je efekat u svjetskoj javnosti bio ogroman. U vojno-taktičkom smislu odabrana je krstareća raketa tipa Tomahawk, jer može precizno da pogodi unaprijed definisane mete, bez rizika za pilote. SAD i saveznici ispalili su više od 800 raketa ovog tipa tokom rata sa brodova i podmornica.

Najveći talas bio je u prvim danima kada je Bagdad zasipan preciznim udarima da bi se uništili komandno-kontrolni centri, sistem PVO odbrane i simboli vlasti. Nakon osvajanja Bagdada u aprilu 2003. godine, napadi Tomahawkom su postali rjeđi, jer više nije bilo potrebe za masov-nim strateškim udarima. Napadi su bili djelimično uspješni. Njima je uspostavljena vojna nad-moć i minimalizovan rizik po vojni sistem SAD i saveznika. Međutim, njima se nije uspjelo eliminisati iračko rukovodstvo, a iračka vojska bila je samo djelimično paralisana. Ovakav tip napada ima značajan uticaj na međunarodne odnose i bezbjednost. Dovode do promjene geo-političke ravnoteže. Mogu navesti aktera koji je napadnut da posegne za vrstom oružja za masovno uništenje. Njima se postiže razaranje lanaca popune redova na linijama fronta i uništa-va kritična infrastruktura, uz minimalne gubitke za stranu koja rakete koristi za napad.

Izrael je prije tri dana napao raketama Dohu, glavni grad Katara, saopštivši da su ciljevi bili viso-ki rukovodioci Hamasa koji su se nalazili u ovom gradu. SAD nisu podržale ovaj napad, kao ni druge zapadne države. Na dan napada, katarski premijer sastao se sa porodicama talaca u cilju nastavka medijacije koja bi trebala dovesti do oslobađanja talaca. Jedina nada koju su imale porodice bila je upravo ova. Napad je tu nadu raspršio.

Izrael je napao teritoriju suverene države suprotno članu 2. stav 4. Povelje UN, koji zabranjuje „upotrebu sile protiv teritorijalnog integri-teta ili političke nezavisnosti bilo koje države, ili na bilo koji drugi način nespojiv sa ciljevima Ujedinjenih nacija“. Pravdanje napada borbom protiv terorista, svakako je upitno sa stanovišta pravnih normi. Treba uzeti u obzir i činjenicu da je Katar do sada dao značajan doprinos u posredovanju za mirno rješavanje rata u Gazi i oslobađanje talaca. Sve strane u sukobu priznale su njegovu posredničku ulogu.

Granice države se moraju poštovati shodno odredbama međunarodnog prava. Danas smo svjedoci nepoštovanja ovog pravila širom svijeta. Pored kršenja normi koje se odnose na države, napadi ovog tipa predstavljaju prijetnju po ljudski život i bezbjednost.