dr Nikola Banićević

Kad zemlja zadrhti

Stanovnike čileanskog grada Maule u 03.34 časa po lokalnom vremenu probudilo je snažno podrhtavanje tla. Dolazilo je sa tačke od 35 m dubine u zemljinoj kori. Snažan zemljotres ubrzo je izbio na površinu zemlje i snagom od 8.4 stepena Rihtera počeo da uništva sve pred sobom. Tri minuta trajala je katastrofa, koja će odnjeti 500 života i pričiniti materijalnu štetu od oko 30 milijardi dolara. More je, prije samog zemljotresa, bilo mirno da bi kao odgovor na ovu katastrofu nastala još jedna, u vidu cunamija. Dvadeset sedmi februarski dan 2010. godine posebno će upamtiti Čileanka Maria Angela.

Пише: dr Nikola Banićević Види све колумне

Sa svojom šestomjesečnom bebom bježala je ka izlaznim vratima, kada se na njih srušio krov kuće. Uslijedila su 4 sata borbe za život djeteta. Maria je zadobile teške tijelesne povrede, ali je bebin život bio spašen. Ljudski život, stoji u strahu pred bezbjednosnim rizicima izazvanih prirodnim nepogodama.

Zemljotres se može definisati kao naglo i neočekivano oslobađanje seizmičke energije koje uzrokuje vibracije tla i može dovesti do značajnih ljudskih, infrastrukturnih i ekoloških gubitaka, zahtijevajući hitan odgovor i koordinaciju kriznog menadžmenta. Zemljotresi mogu biti izazvani prirodnim ili vještačkim faktorima. Njihovo djelovanje prouzrokuje brzogoreću krizu, koja se u kratkom vremenskom roku pretvara u katastrofu. Vidljivi su direktni i indirektni negativni uticaji zemljotresa na ljudsku bezbjednost. Direktno njegovim djelovanjem nastaju fizičke povrede, koje mogu dovesti do smrtnih ishoda.

Urušava se kritična infrastruktura u vidu puteva, mostova, aerodroma i bolnica. Nastaje prekid u snabdijevanju električnom enrgijom, vodom i telekomunikacijama. Trajne posledice ostavlja po čovjekovu psihu kroz djelovanje posttraumatskog poremećaja. Indirektni negativni uticaji pokazuju se kroz izraženu pojavu društvene nestabilnosti i povećanje stepena kriminala u pogođenim područjima. Uništavanje privrede dovodi do porasta stepena siromaštva i ugroženosti ljudske egzistencije. Ključno pitanje je kako upravljati krizama izazvnim zemljotresom? Posebno otežavajuća okolnost je što se zemljotres kao prirodna pojava ne može predvidjeti. Mogu se preduzeti preventivne i rekativne mjere.

Preventivne se odnose na izradu seizmičkih mapa, nabavku opreme i obuku zaposlenih u sistemu zaštite i spašavanja i civilne odbrane, te poštovanje strogih propisa prilikom izgradnje objekata. Preventivne mjere podrazumijevaju efikasnu i pravovremenu reakciju nadležnih organa i službi na poslovima zaštite, spašavanja i evakuacije. Faza oporavka i sanacije je ujedno i faza učenja. Ona treba da odgovori na koji način stvoriti otpornu zajednicu na buduće zemljotrese i dati iskustva i lekcije za buduće modele kriznog uprvaljanja.

Februar ponovo kao te 2010. godine, prijeti da postane mjesec velikog zemljotresa. Već danima se na grčkom ostrvu Santorini bilježe stotine zemljotresa jačine preko 3 stepena Rihtera. Juče su ovo područje pogodila 3 zemljotresa u periodu od 7 minuta i u rasponu od 4.2 do 5 stepena Rihtera. Santorini se nalazi u vulkanskoj aktivnoj zovni Egejskog vulkanskog luka. Ukoliko se zemljotresi nastave, a neki od njih bude iznad 6 stepeni Rihtera na manjoj dubini i u blizini vulkanskog rasijeda, mogao bi biti aktiviran vulkan. Santorini se nalazi na 5 vulkana od kojih su danas aktivni Nea Kameni i Kolumbo. Grčke službe zaštite i spašavanja sprovode evakuaciju ostrva iz preventivnih razloga, pa je na taj način evakuisano blizu 11 000 ljudi, mahom domicilnog stanovništva.

Priroda pokazuje da može biti nesaglediv izvor opasnosti po ljudsku bezbjednost. Čovjek svojim djelovanjem dovodi često do njene reakcije, čije posledice po ljudske živote mogu biti nesagledive. Država i društvo treba da reaguju preventivno i na vrijeme. U suprotnom, svako kašnjenje imaće nenadoknadivu štetu.