dr Nikola Banićević

osvrt

Arapska zima – revolucija u pokretu

U martu 2011. godine, u gradu Daraa na jugu Sirije, grupa dječaka uzrasta između 10 i 15 godina odlučila je da izrazi svoj revolt prema režimu Bashara al-Assada. Inspirisani revolucijama u Tunisu i Egiptu, na školskim zidovima ispisali su grafit: „Vaše je sledeće, doktore", aludirajući na Assadovo zanimanje ljekara, prije nego što je postao predsjednik.

Пише: dr Nikola Banićević Види све колумне

Njihov čin bio je simboličan i režim ga je shvatio kao ozbiljnu prijetnju. Bezbjednosne službe su reagovale brutalno. Dječaci su uhapšeni, mučeni i javno poniženi. Ovaj događaj pokrenuo čitav talas protesta.

Revolucija je zakucala na Assadova vrata. U stilu velikog diktatora, primjenu sile prema revolucionarima u svom intervijuu Russia Today iz 2012. pravdao je riječima: „Kada se suočite s teroristima, morate koristiti silu. Ovo je kao kad hirurg mora da amputira nogu da bi spasao život pacijenta." Eho ove izjave i danas čuju građani Sirije. Pitanje je samo da li će njena zaglušujuća buka ostaviti bez glasa revolucionare?

Revolucija „Arapsko proljeće” u Siriji, započela je u martu 2011. godine i bila je ključni trenutak u savremenoj istoriji države i regiona, sa dubokim političkim, društvenim i humanitarnim posledicama. Sirija je pod autoritarnom vladavinom porodice al-Assad od 1970. godine, a Bashar al-Assad je preuzeo vlast 2000. godine. U proljeće 2011. godine, masovni protesti i revolucije u Tunisu, Egiptu, Libiji i drugim arapskim zemljama, inspirisali su građane Sirije da izađu na ulice, zahtjevajući političke i ekonomske reforme, kraj korupcije i represije i smjenu Assada. Revolucija je u drugoj polovini 2011. godine, prerasla u građanski rat između snaga lojalnih režimu i različitih opozicionih grupa, uključujući i naoružane pobunjenike.

Opozicija je počela da se organizuje kroz razne frakcije, kao što su Slobodne sirijske vojne jedinice (FSA) i Islamski front, dok je režim bio podržan od strane Rusije, Irana i Hezbolaha. Revolucija nije dala rezultate. Ujedinjene nacije su u svojim izveštajima navodile da je do 2023. godine broj poginulih bio veći od 450.000 ljudi.

Pored dominantnog sukoba na Bliskom istoku kojem svijedočimo, važno je pogledati političko i bezbjednosno okruženje u drugim državama. U Siriji građanski rat još nije završen i prijeti ponovna eksalacija sukoba. Savezničke pobunjeničke grupe u pokrajni Alep zauzele su 56 sela, a na korak su od osvajanja važnog grada Alepa. Snažan odgovor uslijedio je od strane sirijske vojske uz podršku avijacije vojske Ruske Federacije. Primjetno je jačanje terorističkih organizacija u tom bezvlašću. Posebno se ističe džihadistička grupa Hayat Tahrir al-Sham (HTS). Irak je pred novom revolucijom. Demonstracije su u svim gradovima, posebno u Bagdadu. Građani traže ostavku vlade i reforme na svim nivoima. Američka vojska se povlači, a svoj mandat okončaće 2025. godine. Jača ponovo ISIL, podstaknut političkim nemirima i uspiješno izvedenom operacijom turske vojske u Siriji „Izvor mira”, zbog koje su oslobođeni pripadnici ISIL, koje su u zatvorima čuvale kurdske snage.

Eventualna revolucija u Iraku pokrenula bi aktivnosti i u Iračkom Kurdistanu, što bi dodatno destabilizovalo region. Egipatsko društvo je izrazito polarizovano. Visoka je stopa inflacije, a međunarodne organizacije za zaštitu ljudskih prava ukazuju na njihova brojna kršenja. Vidljivi su rastući odnosi sa Ruskom Federacijom, kao i nedovoljno jasno snalaženje u konkretnom sukobu na Bliskom istoku. Iran čeka svoju priliku da preko proksi elemenata koristeći destabilizaciju država regiona, ostvari svoje regionalne ciljeve.

Koliki su izgledi za aktiviranje revolicije u Iraku? Da li se u Egiptu generiše građanska snaga za revoluciju? Da li je Sirija pred aktiviranjem zamrznutih sukoba i građanskog rata? Jačaju li terorističke organizacije na Bliskom istoku u mjeri nove globalne prijetnje? Odgovor na ova pitanja ujedno je i odgovor na jedno ključno, čeka li vreli Bliski istok hladna revolucionarna zima?