Vlatko Simunović

530 godina Oktoiha

Njega jednog imamo!

Na mojoj listi utopijskih maštanja posebno mjesto ima san skulptora Milivoja Babovića da negdje u Crnoj Gori, u čast civilizacijskog biljega Obodske štamparije, postavi tematski park čiriličkog pisma. San da svaki grad u ovoj zemlji dobije svoju skulpturu - slovo po slici koju ima u Oktoihu cetinjskom. Slovo u prostoru. Slovo u kamenu. Tridesest godina Milivoje Babović sanja preplete, ligature, slova kojima je štampan Oktoih prvoglasnik.

Пише: Vlatko Simunović Види све колумне

Trideset godina cijela Crna Gora ignoriše njegov san o savršenstvu jedne od najstarijih knjiga štampanih na slovenskom, ćirilometodijevskom jeziku kojim ni jedan narod nije govorio ali su ga svi razumjeli.

SRŽ CRNE GORE

Razgovaram s Milivojem Babovićem onomad u Danilovgradu. On ne može razumjeti zašto niko ne razumije suštinu njegove ideje i zašto marginalizujemo spomeničku kulturu Okoiha koju nastoji materijalizovati. Zašto se Crna Gora odriče nasljeđa štamparije Crnojevića koja egistencijalno zadire u srž Crne Gore i najvrjedniji je element emancipacije Crnogoraca u prošlom milenijumu?

Nemam problem s činjenicom da mladić zaglavljen između građevinarstva, kamata i fitnes klubova ne razumije značaj Oktoiha. On teško shvata što brani i zašto nešto brani. Shvatam i da politika i politikanstvo ne mogu razumjeti fakat da su ćirilica Oktoiha prvoglasnika i knjige Božidara Vukovića Podgoričanina rodno mjesto crnogorske pismenosti utemeljene na mediteranskoj kulturi. Retorika Petra Prvog Petrovića i pjesništvo Petra Drugog Petrovića Njegoša podignute su na tom temelju. I Mihailo Lalić i Radovan Zogović i Božo Koprivica...Sve je to niklo iz iste “incidentne” klice Crnojevića. Otelo se i niklo...Služim se telegrafskim rječnikom. Da. Otelo! Slovima i brojem pet stotina trideset ( 530) godina ideja knjige i pisma u Crnoj Gori otima se tami. Milivoje Babović to pokušava pokazati, predstaviti, dokazati našim gradovima. Uzalud. Poraz njegove ideje govori o odnosu našeg pokoljenja prema istoriji svog prostora.

GOVORITI STVARNO

Treba govoriti stvarno. Ignorantski odnos prema ideji da ligature iz štamparije Crnojevića postavimo u našim gradovima rezultat je “nacionalnih” borbi koju u gradovima vode kriptoučenjaci kojima su ideje knjige i pismenosti daleke, tuđe, strane. U ligaturama štamparije Crnojevića nema ničeg što je imaginarno pa tu nešto treba tumarati da bi čovjek znao što da se radi! Odnos prema Oktoihu je odnos prema civilizaciji i istorijskim faktima. Ne odnos Crne Gore. Odnos ljudi koji imaju konkretna imena i prezimena. Bahatih. Neznavenih. Sumnjičavih prema svakoj formi autentičnosti a štampana knjiga u Crnoj Gori 1494. godine je autentičnost prvoga reda. Ako neko mašta da bi trebali prestilizirati pojam pismenost kod Crnogoraca, ako neko u Crnoj Gori čirilicu tretira kao posrbljavanje, taj bezumno ignoriše posebnost Oktoiha. Taj bezumno briše Crnu Goru i Crnogorce iz alfabetara evropske civilizacije. Duboka odanost ćirilici nije kontradiktorna trajnoobavezujućoj normi o ravnopravnosti čirilićnog i latiničnog pisma u Crnoj Gori. Ona je afirmiše, kao prirodnu posljedicu multikulturalizma državnog prostora. Treba je duboko poštovati. Kotor je u Crnoj Gori i rodno je mjesto slavnog Andrije Paltašića koji je štampao djela rimskih i grčkih klasika. Istočnjačko-zapadnjačko jedinstvo današnje Crne Gore je neslućeno bogatstvo i potencijal. Ko god s njenog tijela amputira jedan od ta dva elementa dovodi u pitanje njeno postojanje.

SLOVO U KAMENU

Po svojim idealnim posljedicama ćirilica kojom je štampan Oktoih prvoglasnik je monument stoljećima duge i tragične borbe s inostranim zavojevačima duhovnog prostora na kom zrači nasljeđe Crnojevića. Trebala bi nam biti lično važna. Zato je odnos zvaničnika prema ligaturama koje vajar Milivoje Babović vidi u središtima crnogorskih gradova indikator psihotičnosti politika koju ne može prekriti nikakva retorika lažnih civilizatora.

Ako neko ćirilicu smatra prijetnjom nacionalnoj supstanci Crnogoraca taj se njegov zazor ne zasniva na činjenicama nego na programatskoj politici koja je u naučnom nesrazmjeru s cjelokupnim našim nasljeđem i pismenošću - od Ivana Crnojevića do Blaža Jovanovića. Nije problem kad to čine siledžije koje se na smrt dosađuju. Problem je kad institucije nauke i kulture činjenicu da Crna Gora ima prvu štampanu knjigu kod Južnih Slovena i Grka decenijama nastoje posvojiti za tuđi račun i zatomiti sve njene reflekse u savremenosti. Dokon svijet traži način da tradicija rane pismenosti počne da generiše nove linije razdvajanja u fragilnoj državi na čijem je rubu stoljećima figurirala granica između pravoslavlja, katolicizma i islama. Nauka do danas nije nikad uspjela da anulira politikanstvo. Neće ni od danas. Neće nikada i nigdje. Ali, važno je da se zna. Taj Oktoih. Njega jednog imamo. Slovima Obodske štamparije brendirati Crnu Goru ne znači metanisati pred tuđinskim duhom. Te su ligature odraz karaktera Crnojevića koji Oktoih štampa da bi živio i svoj narod otrgao iz svih unaprijed određenih značenja. Ko to ne razumuje nikad neće razumjeti dugovječnost ove zemlje!