dr Nikola Banićević

STAV

Kad telefon zazvoni

U Bletchley Parku na 75 kilometru od Londona u septembru 1939. godine uveliko je bila jesen. Jedan čovjek u nešto starijem kaputu i još starijim cipelama brzo je vozio bicikl, kao da su u njegovom životu sekunde bile važne. Vrijeme je bilo ključan faktor za Aleksandra Turiniga, po čijoj će se brzini dešifrovanja njemačkih poruka određivati sudbina toka Drugog svjetskog rata.

Пише: dr Nikola Banićević Види све колумне

Park je bio mjesto u kojem su on i kolege radile na mašini za dešifrovanje „Enigma” u okviru operacije „Ultra”, brižljivo pripremane i praćen od tri britanske obavještajne službe: tadašnje Government Code and Cypher School i MI6 i MI5. Kao izuzetan poznavalac i ljubitelj čaja, koristio je svoje čajanke kao mjesto razmjenu znanja i informacija. Šolju čaja koju je skuvao njemačkoj vojnoj komandi, oduzela joj je snagu u pomorskim bitikama u Atlantiku. Era modernog rada obavještajnih službi započela je svoj život.

Dva oficira britanskih obavještajnih službi MI6 i MI5 Ewen Montagu i Charles Cholmondeley pokrenuli su jednu od obvaještajnih operacija koja će ući u anale obavještajnog rada. U tajnosti, su sporveli akciju kodnog imena „Mincemeat”, kao vid sabotaže. U aprilu 1943. godine osmislili su plan da koriste tijelo preminulog neidentifikovanog vojnika, za koje su tvrdili da je nosio važne informacije. Ono je bačeno u more kod obale Španije, zajedno sa falsifikovanim dokumentima, koji su sugerisali da će savezničke snage napasti Sardiniju umesto Sicilije. Njemačka vojna komanda prihvatila je sabotažu kao istinu, pa je iskrcavanje savezničkih snaga urađeno efikasno i sa malim brojem žrtava.

Obavještajni rad predstavlja skup aktivnosti koje se sprovode u cilju prikupljanja, analiziranja, dstiribucije i razmjene informacije, koje su od značaja za nacionalu i međunarodnu bezbjednost. Mogu se odnositi na civilne ili vojne operacije i strateškog su karaktera. Koriste se kao preventivni bezbjednosni element, u svrhe donošenja adekvatnih strateških odluka, na bazi tako prikupljenih informacija. Opšta podjela obavještajnog rada je na obavještaje i kontraobavještajne aktivnosti. Osnovni elemeti obavještajnog rada su: prikupljanje, analiza, distribucija i arhiviranje podataka. Podaci se prikupljaju iz različtih izvora, koji mogu biti javni i tajni. Analizom se vrši njihova obrada kojom se utvrđuje vjerodostojnost, korišćenjem tehnika i metoda. Putem posebnih obavješjanih kanala, vrši se njihova distribucija, a uz posebne protokole i arhiviranje.

Hezbolah je razotkriven u svom obavještajnom radu u kojem se vratio na starije metode korišćenjem pejdžera. Pokušaj da se osujete kontraobavještajne aktivnosti drugih službi, posebno izraelske MOSAD, završio se neuspješno većim brojem ekspolozija tih uređaja. Obavještajni rad otkriće odgovore na neka od pitanja. Kako se u posebno pravljene uređaje od strane mađarske firme nalazio eksploziv? Sa kog mjesta i kojom metodom je aktiviran? Kojim IT sredstvima su poslate lažne poruke na pejdžerima? Konačno, pitanje je da li ćemo ostati uskraćeni za odgovore, čije su djelo ove realizovane obavještajne aktivnosti?

Moćno oružje u današnjim sukobima je kombinacija obavještajnog rada i hibridnog rata, uz sve češće korišćenje vještačke inteligencije. Preteča aktuelnih događaja u bezbjednosno-obavještajno zajednici je upravo Turingov rad, koji će još tada kroz "Turingov test”, postaviti temelj za razvoj vještačke inteligencije. Poziv koji će primiti Turing nakon izlaska iz parka, nažalost njegov život će učiniti nepodnošljivim.  Njegov tragičan kraj, kao i kraj Drugog svijetskog rata, označiće početak novog svjetskog poretka, u kojem će informacija biti najvažniji resurs. Pitanje je samo kome i kada će telefon zazvoniti?