Lidija Glišić

OSVRT

Sve prestupne godine

Prestupne godine su oduvijek bile metafora za mistične fenomene, preokrete u istorijskom i privatnom vremenu, kao da taj jedan dan više u kalendaru poremeti ustaljeni životni ritam i nametne novi. To je još jedan pokušaj čovjeka da pripitomi vrijeme, prilagodi solarnu godinu svom izumu kalendara, dodajući mu po jedan dan svake četvrte godine.

Пише: Lidija Glišić Види све колумне

Jedan mali kuriozitet u istorijskom vremenu Radio Televizije Crne Gore privukao mi je pažnju: svoje jubileje u ovoj, takođe prestupnoj 2024. RTCG vezuje isključivo za prestupne godine.

Taj kontinuitet prestupnog diskontinuiteta uveo je nacionalni javni servis u zrelih osam decenija, tokom kojih je neprekidno pratio sva istorijska, politička, društvena i kulturna zbivanja i previranja u Crnoj Gori.

1904.

Te prestupne 1904. godine, kada je u Beogradu počeo da izlazi dnevni list „Politika“, a na naslovnoj strani londonskog lista "Dejli Ilustrejtid Miror" objavljena prva novinska fotografija u boji, dok je Žorž Melijes snimao film “Putovanje kroz nemoguće”, sa brda Volujica iznada Bara prema Italiji svoje putovanje kroz moguće započinju prvi radio-telegrafski signali u Crnoj Gori, ali i u ovom dijelu Evrope.

Priča se da je svečanom puštanju u rad radio-telegrafske stanice prisustvovalo više hiljada gostiju i zvanica, među kojima su bili i knez Nikola i Guljelmo Markoni, jedan od pronalazača bežične telegrafije.

Čestitke knezu Nikoli stizale su iz Beograda, Petrograda, Rima i Beča, a doba bežične komunikacije u Crnoj Gori moglo je da počne. Neće proći dugo, svega decenija, a već na početku Prvog svetskog rata stanicu će sruštiti austrougarska topovnjača. Ipak, iste godine nastaviće svoj rad uz korito Ribnice u Podgorici, povezana sa Ajfelovom kulom u Parizu i Sevastopoljem na Krimu.

Kao što je Melijes otvorio vrata čudu zvanom igrani film, tako je još jedan medij, radio, polako zauzimao životni prostor čovjeka 20. veka.

1944.
U još jednoj prestupnoj godini, 1912, mladi radio-telegrafista kompanije “Markoni”, koji je radio u njujorškoj robnoj kući, širi poruku koju je upravo dobio tog 15. aprila: Parobrod Titanik je udario u ledeni brijeg. Tone brzo. Tako je mladi Dejvid Sarnof obavijestio štampu i javnost o ovom događaju, i istorija radija mogla je da počne.

Od tada, proći će ratovi: Balkanski, Veliki i skoro Drugi, jedna revolucija – Oktobarska, kao i vrijeme Velike depresije, biće formirana jedna nova kraljevina na našim prostorima, svijet će gledati u oči novom ratu dok se fašizam širi Italijom i Njemačkom.

I onda se, krajem najvećeg i najkrvavijeg rata u istoriji, 27. novembra prestupne 1944, izvještajima sa ratišta koja su još uvek buktala, oglasio radio u tek oslobođenom Cetinju.

Šta su radio-talasi značili narodu koji je upravo zajahao talas slobode posle godina ratnih strahota, samo dvije sedmice od oslobođenja prestonice, da li su informacije emitovane sat vremena svakoga dana u predvečerje te kasne jeseni od 18:30-19:30 sa sobom nosile nesanicu ili olakšanje među slušaocima, kakve su poglede i riječi razmenjivali dok su se tiskali uz malobrojne komšijske radio aparate, možemo samo da naslutimo.

Neku godinu kasnije, Radio se seli u Titograd i tamo nastavlja svoj život. Slušaoci ostaju tamo gdje su uvijek i bili – pored svojih radio aparata.

Prateći istorijska, politička i društvena prelamanja, pokušavajući da očita sva ta zbivanja svojim slušaocima, Radio Titograd će poslednju deceniju 20. vijeka dočekati kao Radio Crne Gore uplovljavajući u zajednicu sa televizijom.

1964.

Te prestupne 1964, fudbalski klub “Budućnost” je postigao istorijski uspjeh nastupivši u finalu Kupa Jugoslavije, na prvom karate događaju u Crnoj Gori svoje vještine demonstirao je čuveni japanski majstor Tetsuija Murakami, a u centralnom dnevniku Televizije Beograd emituje se prva reportaža pripremljena u titogradskoj redakciji, što se smatra i početkom televizijskog života u Crnoj Gori.

U narednim decenijama, Televizija Titograd postaće Televizija Crne Gore i dio državnog radiodifuznog servisa, zajedno sa radijom i kasnije internet portalom.

Od Bara, preko Cetnja, do Titograda i današnje Podgorice, svi ovi medijski servisi počinjali su da šire svoje talase upravo onih godina koje su nam u februaru poklanjale dan više.

Svoje jubilarne plovidbe, 120 godina radio-telegrafa, 80 godina radija i 60 godina televizije, talasi ovih medija dočekaju u još jednoj prestupnoj godini koja nagovještava nove globalne trendove masovne i lične komunikacije.

Samo se nadam da ćemo u tom medijskom simulakrumu u središtu ipak zateći čovjeka, a da će i pored svih digitalnih čuda vintage novinarska priča ponovo biti u modi.