ATLETSKI MUNDIJAL

N. Šofranac: Vrelina pustinje, zrak 22. vijeka

Kucnuo je čas za 17. atletski mundijal, srećni događaj svjetskog sporta, jer uvijek su svi tu, uvijek se pomjeraju ljudske granice, ali ovaj put ulazimo u oktobar i neće se pobjeći od ekstremnih temperatura.

Пише: Види све колумне

A istorija prepuna, iako ne tako duga kao u ostalim vodećim sportovima. Prvo svjetsko prvenstvo kraljice sportova održano je tek 1983.godine u Helsinkiju, tako da mogu reći već sam ga uveliko pratio, kao naravno i svako naredno sve do Londona 2017, na stadionu odakle smo prenosili velike olimpijske emocije 2012. Iz Helsinkija se pamte 4 zlata Karla Luisa kao najava zlatne žetve u Los Anđelesu, ali i nestvarna Kratohvilova sa još važećih 1:53.98 na 800 metara, početak ere Sergeja Bubke koja će trajati sve do 6.zlata u Atini 1997, maratonac Alberto Salazar, sada trener mega asova Faraha, Rapa i Kipčogea, pa Greg Foster koji na 110 prepone pobjeđuje tada slavljenije Kingdoma I Nijemaju, i počinje svoj tris.. To su bili prvi šampioni svijeta, ali pamtimo i naše uzdanice Dragana Zdravkovića i Nenada Stekića u finalima na 1500 i u skoku u dalj.

Prošle su 4 godine dok nije zasijao Rim 1987, krcati Olimpiko, i već prve subote srebro Franćeska Panete na 10000, iza neuhvatljivog Kenijca Hipkeča koji je potom umro od side. Italijani u transu iako nije nastupio niko iz trostrukog trijumfa na EP 1986 (Mej, Kova, Antibo). Već sjutradan su slavili zlato Da Milana u brzom hodaju, ali dan za Bogove bila je ta vrela nedjelja 30.avgust. Prvo je Štefka Kostadinova postavila rekord u visu 2.09 i eto nakon 32 godine još je važeći! Bugari su slavili duplo i na 100 prepone, Zagorčeva ispred Donkove, a onda i duel koji je planeta čekala Džonson-Luis na 100 metara. Ta tenzija se danas ne može razumjeti, to je za filmove, a dopingovani Ben je pobedio kralja atletike sa tada ludačkih 9.83 (rekord 9.93 Kelvina Smita).

Koliko se samo svijet promjenilo do novog samita u Tokiju 1991,pali su zidovi, granice, države, a i Ben Džonson je bio već tri godine suspendovan i onemoćao. Ali najveća istorija je ispisana- Karl Luis je konačno oborio svetski rekord koji je cijelog života jurio u svim disciplinama. U mitskom finalu na 100 metara pobijedio je i pored daleko najgoreg starta sve asove na čelu s rekorderom Lirojem Barelom, fanta rezultat 9.86, dok je i Barel išao ispod bivšeg rekorda sa 9.88. Onda Mičel, Kristi, Stjuart i nova zvijezda iz novopriznate Namibije Frenki Frederiks, svi probili zvučni zid od 10 sekundi što je unikatno, još Surin i Robson da Silva, bila je to najveća trka svih vremena. Pet dana kasnije Luis je htio da sruši i taj fantomski rekord Boba Bimona u dalju, star tada već 23 godine i koji je Bimon pomjerio sa 8.35 na 8.90 na visini Meksika šokiravši svijet. Luis je devet godina bio neporažen u dalju, najveći ubjedljivo u istoriji, svakog ljeta je išao 8.75 ili više, ali rekord je izmicao. U Tokiju se osjećalo nešto u vazduhu tog 30.avgusta 1991, Luis je pet puta bio blizu, u petom skoku je išao čak 8.87 protiv vjetra (?!!), ali u toj seriji Majk Pauel koji je cijelog života gubio od njega buknuo je sa 8.95!! Novi šok ala Bimon, ponio je i zlato i rekord koji i dan danas važi, o tome su filmovi napravljeni. Tokio je obilježilo i prvo zlato velikog Majkla Džonsona na 200 ispred Ferederiksa, pa prvo Morselija na 1500, kao i velika pobjeda Kenijaca Mozesa Tanuija i Ričarda Ćelima na 10000 ispred velikog rivala Halida Ska iz Maroka, koji će se u Barseloni'92 osvetiti jednom prljavom igrom sa Butajebom. Ovakav planetarni uspeh Tokija'91 odjeknuo je nuklearno u sportu, i baš tada je odlučeno da se ne čeka 4 nego samo dvije godine, od Štutgarta 1993.

E sad, i to prvenstvo u sred sankcija i inflacije kod nas bilo je izuzetno, Kristi je postao vladar na 100, Frederiks na 200, pojavio se čudesni dugoprugaš Gebresijelasi, na 5000 srebro jer je zakasnio s ubitačnim finišom da stigne Kiruija, rođenog brata Ćelima koji je sproveo veliku osvetu "crne Afrike" za prevaru Skaha na Olimpijadi. Ali zato je mali Etiopljanin slavio na epskih 10000 kad je branilac trona Tanui bacio patiku i probao bos da ga odsprinta ali bio savladan. Hajle će vladati potpuno na dugim prugama sve dok ga ne šokira kenijski policajac Čarls Kamati u Edmontonu 2001,a onda će 2003 u Parizu osvojiti bronzu u trci u kojoj počinje vladavina njegovog učenika Kenenise Bekelea, jednako duga i slavna. Od 1993 Majkl Džonson vlada na 400, ne samo na 200, a vječna srebrna heroina Merlin Oti konačno je uzela jedno zlato, na 200,ne na 100,gdje su je sprečavale Torens, Krabe, Divers.. Kakva vremena.

Svako prvenstvo nosilo je epske duele, priče, heroje, te 90-e ćemo pamtiti po ultra asovima srednjih pruga koji su se poigravali sa rekordima, uglavnom i dan danas važećim, na 800 Kipketer, na 1500 Morseli pa El Geruž, na 3000 stipl Mozes Kip Tanui, na 5000 i 10000 Gebresijelasi pa Bekele, ali koliko je još šampiona Afrika dala poput Lima, Erenga, Abdi Bilea, Auite, Sihinea, Ondijekija, Komena, u stiplu još Karijukija, Šahena, Bojt Kipketera, Koeča i još more fenomena koji su žarili i palili.. Na vrelini Atine 1997 pojavila se i famozna sekta sprintera Grin, Montgomeri i Ato Boldon, kojima se pridružio od ranije poznati Dramond, i zavladali su sve do pojave Getlina i Asafe Pauela tamo 2004, kasnije naravno Bolta. Jedan svjetski rekord koji sam imao priliku uživo da prenosim desio se u jednako vreloj Sevilji 1999, na pragu novog milenijuma Majkl Džonson je srušio limit Harija Bač Rejnoldsa na 400 metara, 43.18 i krunisana mega karijera, nikad nije kasno!

Tih godina krenula je i bajka multi šampionke Merion Džons koja je kasnije završila zbog dopinga čak i u zatvoru, ali priče bi bile beskrajne, koliko još disciplina ima. Vratimo se u sadašnjost i favorite za Katar 2019. Prije svega ovaj termin prvi put da bi se izbjegle ljetnje temperature od 55 stepeni, ali i sad je vrlo vruće i ogromna vlažnost. Ipak, na stadionu rade futuristički klima uređaji i drže temperaturu na 23 stepena, kao i u salama, pomoćnim terenima, sve digitalno, prebogati Katar je uveliko u 22.vijeku,čudesno. Međutim, kad je u pitanju maraton i brzo hodanje tu spasa nema, mora se ići 42 kilometra po gradu i biće ekstremno teško, pa se startuje vjerovali ili ne u ponoć po lokalnom vremenu! I tada je vrelo ali manje nego po suncu, već sjutra prve medalje se dijele u ženskom maratonu, a start je u 23.59 po lokalnom vremenu, 22.59 po našem, prva ponoćna magija u istoriji!! Biće veselo to vidjeti, muški maraton iduće subote u isto vrijeme, ko preživi pričaće. Inače, ukinute su i jutarnje kvalifikacije, sve se dešava popodne, npr od 17 do 22.30 po lokalnom vremenu, sat manje kod nas.

Tako će već sjutra na scenu skakači u dalj, u 15.30 po našem, Marija Vuković u visu od 17.40,a odmah sjutra i sprinteri na 100 metara, da bi u subotu bilo polufinale u 17.45 a veliko finale u 21.15, prvo u eri post Bolt.. Evo ko su veliki favoriti prvenstva.

Pažnja odmah na 100 muškarci. Noa Lajls je pobjedom u Cirihu sa 9.97 pokazao da osim na 200 gdje leti sa 19.50 u Lozani, želi da postane apsolutni kralj. Amerikanci su imali pravo na 4 predstavnika, jer znate šta se desilo u Londonu, pad mita Bolta bronzanog na oproštaju, zlato za vječnog Getlina, srebro za mladog Kolmena. Ove godine je izgledalo da će Kolmenov rival biti Rodžers, ali onda je 37-godišnji Getlin sredinom sezone počeo da pobjeđuje u Dijamantskoj ligi, da bi od avgusta popustio, u Cirihu samo 10.08. Sve je moguće, tu je i šampion 2011 Joan Blejk i mnogi drugi.

Kod žena na 100 opet vlada Šeli En Frejzer Prajs, nema sumnje da je favorit, ali i druga Jamajčanka Ilejn Thompson je tu i želi da ponovi Rio, tu su i Amerikanke i Afrikanke. Ako na 200 muškarci znamo sve o Lajlsu, kod žena je ogroman žal što neće moći da nastupi Šoni Miler zbog poklapanja sa 400. Sjajna šampionka sa Bahama favorizuje 400 metara, tu je olimpijska šampionka a želi da iskupi nesreću sa SP 2017 kad je nekoliko metara od sigurnog zlata izdala mliječna kisjelina i famozni grč. Ove sezone blista na 400 i udariće na Amerikanke, ali na 200 je u Cirihu razbila sve sa 21.74 što svijet nije vidio od 2015! Njen finiš je razoran, bila bi i tu prvi favorit, u Londonu je tu uzela bronzu, tada je mogla obije discipline. Šoni je i zvijezda ekstravagancije kao nekad velika Flo-Džo, vidjećemo koju boju kose će sad lansirati, a udata je za estonskog desetobojca Viba.

Ogromna pažnja na 400 prepone, buknula je ta disciplina. Početkom ljeta je upravo Katarac Abdurahman Samba išao 46.98, drugi čovek u istoriji ispod 47 sekundi što ni bastion Edvin Mozes nije mogao! Plesao je, pomračio u zemlji domaćina i slavu velikog skakača u vis Baršima, ali onda su došli rivali. Sjajni Amerikanac Rej Bendžamin, pa zvanični šampion Norvežanin Vorholm koji je rušio stari evropski rekord Šenlebea, do 47.12. Ali to nije sve, u Cirihu je bio njihov prvi duel, i Vorholm je zapanjio svijet sa 46.92, samo 14 stotinki od ludog rekorda Kevina Janga iz Barselone '92 koji je gledao sa tribina Lecigrunda. Bendžamin ga je jurio ali je poražen sa sjajnih 46.98 čime je poravnao rezultat Sambe. Tri čoveka istog ljeta ispod 47 sekundi! Pa to je ludost, 46.78 se ljulja jer će u Dohi gurati jedan drugog do kraja, eksplozija totalna u pustinjskoj oluji, kao kad je Getlin rušio rekord na ovom stadionu 2006! I ženskih 400 prepone haos, na američkom prvenstvu Dilajla Muhamed je oborila svjetski rekord ali pritiska je već 19-godišnja zemljakinja Sidni Mek Laflin koja ide takođe ispod 52.50!

Strašno i na 800 muškarci, a sve se vrti oko Najdžela Ejmosa iz Bocvane. Ove sezone išao sjajno do 1:41.89, tako brzo nije trčao od mitskog finala u Londonu 2012 kad je sa samo 18 godina osvojio srebro, sa 1:41.73 što je bio dugo rekord velikog Koua. U toj trci bez zečeva desio se aktuelni svjetski rekord Dejvida Rudiše 1:40.91, prenositi to odatle je bio trans, bronzu je uzeo Kenijac Kimutvo, 17 godina, još mlađi od Ejmosa, a šesti je bio Etiopljanin Aman, crna beštija velikog Rudiše. Sada je Ejmos ponovo moćan sa 25 godina, ali u Cirihu je želio da ruši rekord Rudiše, ili makar rekord mitinga Kipketera, i do 700 metara je imao sve uz pomoć zečeva, a onda se ugasilo svijetlo i iznijeli su ga na nosilima. Moraće da izabere dobro taktiku, varljiva je ovo disciplina, mnogi šampioni su pobjeđivali ali iz trećeg plana kao Ereng, Boržakovski, Ngeni, dok su Buher, Kipketer i Rudiša diktirali tempo od starta, vidjećemo, pažnja na Amerikanca Brejzera, srušio rekord Džonija Greja.

Ne može stati o svima, ali duge distance u post Farahovoj eri su prava lutrija, Uganđani harali u Cirihu, na 3000 stipl Kenijci imaju rivale, ali kako ide voda na usta kad se pomene klasik 1500! Veliki favorit Čiriot išao je ovog ljeta dva puta 3:28 i zaista je čudo, a još nema zemljaka Manangoja koji ga je pobedio prije dvije godine u Londonu. Ali sad su tu braća Ingebritsen iz Norveške, čak trojica! U Londonu je šokirao bronzom Filip Ingebritsen, i sad je jak, ali pojavio se najmlađi 19-godišnji Džejkob Ingebritsen koji je išao 3:30 ove sezone i u Monaku čak ugrozio Čiriota. On je sigurna buduća zvijezda i sanja zlato, a biće tu takođe mladi brat šampiona Manangoja koji je s Džejkobom vodio bitke u juniorskoj konkurenciji. Biće tu i Amerikanac Centrovič koji je u Riju uzeo zlato nakon 108 godina za USA, pa opasni poljak Marčin Levandovski koji je pravi mozak, puno scenarija je moguće u takvoj trci, pa i da rješava grupni finiš.
Kod žena na 1500 hara ne više Genzebe Dibaba iz te čuvene loze, već naturalizovana Holanđanka Šifan Hasan sa strašnih 3:57, djevojka koja od 800 metara sa 1:56 pa sve do polumaratona ima sjajne lične rekorde, fenomen. Ali bolje joj je da bježi od paklene afričke gužve na 5000 i napada 1500,znaće to da joj objasni prekaljena junakinja iz Seula Liz Mek Kolgan koja je trenira.

U bacačkim disciplinama čekaju nas nacrtani dueli, u ženskoj kugli gorostasna Liu Džong iz Kine sa 20.31 u Cirihu, u visu muškaraca drama i povratak Italijana Tamberija, kod žena Lasitskene pod zastavom IAAF sa 2.06 ove sezone, nova Blanka Vlašić. Tu je i vječna Ibargen u troskoku, a u muškom dalju nakon puno godina neko ide tragovima Luisa i Pauela. To je Kubanac Huan Ečeverija, on će naravno reći da ide stopama Ivana Pedrosa, vladara post Luisove ere, zlatnog iz Sidneja. Ečeverija je prošle sezone činio čuda, imao čak i zapanjujućih 8.83 sa blagim vjetrom 2.1 m/s, knap da ne bude priznato, a u martu ove godine čak 8.92 u Havani s malo jačim vetrom. U Dijamantskoj ligi samo 8.34 u Rabatu, ali nedavno u Cirihu sjajno 8.65,pa blagi prestup i sigurno preko 8.75, ići će on daleko daleko. Što tek reći o Duplantisu i ovom novom talasu u skoku motkom nakon La Vilenija koji je u dvorani čak srušio mitski rekord Bubke.

Atletika je skroz očišćena od dopinga i ovo su zaista prave ljudske granice što sada gledamo. A primjeri poput 400 prepone pokazuju da se i drevni rekordi sad opet mogu rušiti pred našim očima, u ovim vrelim noćima. Ko zna što će donijeti i ta futuristička klima koja obara temperaturu vazduha za 25 stepeni na otvorenom, misterija koja će od sjutra početi da se rješava. Za planetu ovo je najveći događaj 2019, samo 10 mjeseci uoči Tokija, spremni za uzlijetanje u budućnost!