M.V./P.R.

Kokainske veze - biznis vrijedan stotine miliona eura

Grupe organizovanog kriminala sa Zapadnog Balkana su tokom posljednjih 20 godina uspostavile izuzetno snažno uporište u Južnoj Americi u potrazi za kokainom koji isporučuju i distribuiraju u Evropi i šire, pokazuje izvještaj Globalne inicijative za borbu protiv transnacionalnog organizovanog kriminala (GI-TOC).

Oni su evoluirali od malih evropskih igrača u istaknute međunarodne kriminalne igrače u ovoj ilegalnoj globalnoj trgovini, izgrađujući trajne odnose na oba kraja veoma unosnog lanca snabdijevanja, navedeno je u dokumentu. 

Njihov uspon je djelimično podstaknut i srećom. Dva ključna faktora su im pogodovala: neviđeni porast proizvodnje kokaina u Južnoj Americi i nezasita potražnja za drogom u Evropi, piše u izvještaju. 

Evropski monitor trendova narkotika Globalne inicijative protiv transnacionalnog organizovanog kriminala (GI-TOC) sugeriše da nakon dostizanja rekordno visokih nivoa u 2023. godini i uprkos padu zapljena početkom 2024. godine, dostupnost kokaina ostaje stabilna, ako ne i u porastu, u Evropi. Zaista, rekordne zapljene se dokumentuju u ključnim lukama EU, a agencija EU za praćenje droga objavila je u martu 2023. još jedno godišnje povećanje nivoa kokaina otkrivenih u otpadnim vodama, nastavljajući uzlazni trend koji je počeo 2016. godine, upozorava se.

"Ali lukavstvo je igralo podjednako važnu ulogu u uspjehu ovih grupa, koje su iskoristile ekspertizu za krijumčarenje i paravojnu obuku uspostavljenu tokom etničkih sukoba na Balkanu i građanskih nemira 1990-ih. Igrajući dugu igru, naučili su i zadobili poštovanje italijanske mafije, između ostalih, dok su zadržali agilnost koja im je omogućila da iskoriste prilike na tržištu. Ovo je u velikoj mjeri postignuto, barem do sada, bez izazivanja oslabljujućih udaraca rivalskih igrača", navodi se u izvještaju Globalne inicijative za borbu protiv transnacionalnog organizovanog kriminala (GI-TOC). 

Jedan od važnih indikatora koji naglašava otisak balkanskih grupa jesu ponovljene zapljene pošiljki kokaina koje su one nabavljale u lukama jugoistočne Evrope (uključujući Zapadni Balkan), zapadne Evrope i šire. Tokom posljednje decenije do 2022. godine, vlasti su zaplijenile više od 3,7 tona kokaina u zemljama Zapadnog Balkana.

"Najviše je zaplijenjeno u Albaniji i Crnoj Gori, odnosno u Draču i Baru, najvećim lukama u regionu", piše u dokumentu. 

Zapljena kokaina dostigla je vrhunac u regionu 2021. godine, kada je zaplijenjeno oko 2,4 tone u Crnoj Gori, Kosovu i Albaniji. Od ovog ukupnog broja, vlasti su presrele 1,2 tone u Baru, 414 kilograma na Kosovu i 725 kilograma u Draču. Pored luka zapadnog Balkana, ove grupe se oslanjaju i na razne luke u jugoistočnoj Evropi, upozorava GI-TOC. 

Vodeće švercerske grupe

Kao značajne grupe sa zapadnog Balkana koje djeluju u Južnoj Americi navode se Grupa Amerika, osnovana 1970-ih u SAD od srpskih državljana i brzo je postala istaknuta saradnjom sa irsko-američkim kriminalnim grupama i italijanskim mafijaškim porodicama kao što su Gambino.

"Kada se Jugoslavija raspadala početkom 1990-ih, ključni članovi ove grupe vratili su se u Srbiju i, navodno uz pomoć političkih i obavještajnih službi, stvorili jake kriminalne veze u Južnoj Americi u godinama koje su uslijedile. Ljudi koji su u ovom trenutku pokrenuli organizaciju su Mileta Miljanić i Zoran Jakšić. Prvi se suočava sa federalnim krivičnim prijavama u SAD, dok drugi služi 25-godišnju zatvorsku kaznu u Peruu zbog međunarodne droge krivična djela trgovine ljudima", naglašeno je u izvještaju.

Tu je i grupa Darka Šarića,  koja je dobila ime po svom lideru, crnogorsko-srpskom državljaninu i svojevremeno ključnom kralju kokaina na Balkanu. Počevši od veoma skromnog kriminalnog porijekla, brzo je postao istaknut u kriminalnom miljeu i od oko 2005. bio je u mogućnosti da isporučuje tone kokaina iz Južne Amerike u Evropu.

"Kotorski klan, kriminalna organizacija osnovana u Kotoru na crnogorskom primorju 2010. godine, brzo se uključila u međunarodnu trgovinu kokainom. Fokusiro se na transport kokaina iz Južne Amerike do luka na Balkanu i ključnih lokacija u zapadnoj Evropi, dok je prvenstveno poslovao u Crnoj Gori i Srbiji. Kotorski klan se 2014. godine, pod vođstvom Jovana Vukotića, podijelio na dva odvojena ogranka poznata kao Škaljari i Kavač, zbog neuspjeha posla sa kokainom u Španiji. Krvavo rivalstvo između dvije grane koje je rezultiralo ubilo je više od 60 ljudi širom više evropskih zemalja od 2015.godine", istaknuto je. 

"Vjeruje se da je brat Jovana Vukotića, Igor, aktuelni lider Škaljara. On je na slobodi nakon bjekstva iz zatvora u Brazilu. Radoje Zvicer, navodni vođa kavačkog klana, je u bjekstvu, a za njim je raspisana međunarodna poternica", navodi GI-TOC.

Nedosljedni podaci o uhapšenima u Latinskoj Americi

Podaci latinoameričkih agencija za sprovođenje zakona o kriminalcima sa Zapadnog Balkana su ograničeni i prepuni nedosljednosti.

Kolumbijski podaci o broju državljana Zapadnog Balkana pritvorenih zbog trgovine drogom skloni su greškama. Prema zvaničnim podacima, samo devet državljana Zapadnog Balkana, svi albanski državljani, uhapšeno je u Kolumbiji zbog trgovine drogom, zanemarujući druga hapšenja ljudi iz regiona, uključujući Crnogorca Ivana Armuša, koji je uhapšen 2021. godine, navodi GI-TOC. 

Praćenje podataka o hapšenjima zbog trgovine drogom u Ekvadoru je još teže. Takva hapšenja su u nacionalnoj bazi podataka Ekvadora kategorisana ne po zemljama, već isključivo kao evropska hapšenja, što ugrožava obim za detaljne istrage od samog početka.

Pojedinci sa Zapada Balkana koji su ubijeni ili zatvoreni u Meksiku se takođe kategorišu isključivo kao "Evropljani".

Peru saopštava da je u posljednjih deset godina osuđeno 11 osoba iz Srbije, dvije iz Sjeverne Makedonije, dvije iz Bosne i Hercegovine i dvije iz Crne Gore.

"Međutim, ovo isključuje ljude koji su trenutno u pritvoru do okončanja pravnih procesa, u kontekstu u kojem bi sudski proces mogao trajati od dvije do pet godina. Nedostatak čvrstih baza podataka o licima sa Zapadnog Balkana koji su uhapšeni i zatvoreni zbog trgovine drogom u južnoameričkim zemljama ometa jasnije razumijevanje prijetnji koje dolaze iz ovog regiona", piše u izvještaju.

Kokain kupuju za 1.500, a prodaju za 55.000 eura

Trgovina kokainom je jedna od najvrijednijih ilegalnih trgovina u kriminalnom svijetu i najunosnija za organizacije Zapadnog Balkana.

"Oni kupuju kokain od proizvođača u Kolumbiji, Peruu i Boliviji za 1.500 do 4.000 dolara po kilogramu. Troškovi transporta i skladištenja skoro udvostručuju početne troškove. Međutim, kao veletrgovci na evropskom tržištu kokaina, oni mogu da prodaju kilogram kokaina za između 27.000 i 55.000 eura. Štaviše, u zemljama poput Australije, gdje su grupe na Zapadnom Balkanu nedavno počele da rade, kilogram može da dobije više od 100.000 eura, što se pretvara u astronomske marže profita kada se izbjegnu zapljene", dodaje se u izvještaju.

Sposobnost ovih grupa da svake godine isporučuju desetine tona kokaina iz Južne Amerike donosi godišnji profit koji udobno iznosi stotine miliona dolara, naglašavaju u GI-TOC.

Pad sigurnih aplikacija za komunikaciju

Skoro deceniju, organizovane kriminalne grupe na Zapadnom Balkanu oslanjale su se aplikacije za koje se vjerovalo da su sigurne za razmjenu poruka da bi koordinisale svoje kriminalne aktivnosti, posebno za međunarodnu trgovinu kokainom.

"Ove grupe naširoko koriste aplikacije kao što su "Sky ECC" i "EncroChat". Ali kada su se organi za sprovođenje zakona infiltrirali u ove platforme tokom perioda 2019. odine - 2021. godine stekli su izuzetno vrijedne uvide u aktivnosti ovih grupa za trgovinu ljudima i njihove veze sa moćnim ljudima unutar legitimnih institucija, dodaje se. 

"Odvojeno, američki Federalni istražni biro (FBI) osnovao je ANOM, sopstvenu kompaniju za šifrovane uređaje, koja je potom potajno prodavala pretplate nesvjesnim organizovanim kriminalcima širom svijeta. To je rezultiralo dodatnom riznicom obavještajnih podataka koji se mogu primijeniti", ukazano je u izvještaju.