Lidija Glišić

OSVRT

Crna Gora u Belom Venčacu

Kada su prije skoro 60 godina od kamenih kocki venčačkog mramora počela da niču najsjajnija vajarska djela najvećih umjetničkih imena iz cijelog svijeta, te 1966. godine počeo je da se nazire čudesan grad Simpozijuma „Beli Venčac“. Kako su ovaj bijeli kamen vidjeli i oblikovali neki od najvećih crnogorskih vajara, šta su njime iz sebe okamenili, a šta kroz njega govore i danas?

Пише: Lidija Glišić Види све колумне

Matija Vuković – “Njegoš”

Prvi kameni stanovnik među 78 drugih koji nastanjuju jedinstveni aranđelovački park-muzej na otvorenom, prvi koji u svojoj nepokolebljivoj bjelini kamena dočekuje i ispraća godišnja doba, šetače i turiste, u centralnom dijelu kojim park počinje da se grana, pojavio se vladika Njegoš.

Kada je vajar Matija Vuković te 1966. godine od planine Venčac odlomio parče kamena, rekao je: „On se stalno sam sa sobom borio. On je dramatična ličnost, a ne samo ljepota. Šta je njega to kopkalo velika je tajna… Ovo što vidite sad to nije monument, to su moje sasvim slobodne, nekonvencionalne skulptorske meditacije o pjesniku ‘Gorskog vijenca’.“

Tačno deset godina prije šumadijskog Njegoša, Podgorica je dobila svog vladiku u bronzi u parku ispred Crnogorskog narodnog pozorišta, rad vajara Sretena Stojanovića, istog onog umjetnika čiji je Karađorđe prvo kročio u Titograd 1968, pa tek onda na beogradski Vračar 1979. Tada “titogradskog” Crnog Đorđa u Crnoj Gori pozdravili su glumci upravo odlomcima iz Njegoševe “Posvete prahu oca Srbije”.

Drago Đurović – “Torzo”

Kada se sa podgoričkog Bulevara Svetog Petra Cetinjskog ponovo vratimo na šumadijske obronke planine Venčac, tamo zatičemo još jednog umjetnika čije djelo krasi i monumentalni spomen kompleks na brdu Gorica nad Podgoricom, skulpture karijatide dva borca na ulazu u kriptu - vajara Draga Đurovića.

On je blagim šumadijskim padinama ostavio manje grandioznu, intimno zatalasanu žensku figuru u bijelom mramoru. Skulptura “Torzo” ima svoju bliznakinju u bronzi, “Djevojku sa šeširom” koja se nalazi u Narodnom muzeju na Cetinju.

Zanimljivo je da je i mramorna skulptura imala identičnu žensku glavu sa polucilindrom, ali je prilikom nevremena osamdesetih godina, koji je pogodio i park, Đurovićeva venčačka djevojka “izgubila” glavu, otkinuta je od tijela. Umjetnik je ipak želio da upravo tako i ostane, jer se baš takva savršeno uklopila u ambijent koji nastanjuje još od 1977. godine.

Luka Tomanović – “Goveče”

Još jedno vajarsko djelo ima dva zavičaja, Boku i Šumadiju.

Luku Tomanovića Boka dobro zna po spomeniku “Bezmetković” na Savini u Herceg Novom, kao i brojnim spomeničkim djelima, a posjetioci aranđelovačkog parka po jednoj od omiljenih skulptura.

Tomanovićevo “Goveče” u bijelom mramoru uglačanom do visokog sjaja, koji je odlika njegovog umjetničkog izraza, od 1976. godine privlači svojom ljepotom, oblim svedenim linijama, sjenkama i nesvakidašnjim pokretom.

Identična skulptura, ali u orahovom drvetu, izrađena iste godine, čuva se u njenom i umjetnikovom zavičaju, Herceg Novom.

Ratko Vulanović

Graditelj kamenih gradova, neimar koliko i vajar, Ratko Vulanović, u vrijeme dok je još radio minijature, ali i kasnije, u više navrata borio se sa venčačkim kamenom.

Iako tvorac nikšićkog i beogradskog kamenog grada nije mogao da nasluti da će neku deceniju kasnije obronci planine koju je prvi put pohodio daleke 1973. otvoriti svoje novootkrivene kamene gradove iz kasnorimskog i ranohrišćanskog perioda, kao i kamene dvore posljednjeg srpskog despota iz srednjeg vijeka, sasvim je bio u pravu kada je rekao: “Svi smo mi kameni gradovi, samo je pitanje kada ćemo biti sazidani, a kada srušeni”.

Tako je i ovo kratko podsjećanje na umjetnike iz postojbine kamena koji su svoje svjetove oblikovali i u vječno mladom kamenu sa Venčaca, pokušaj ponovnog otkrivanja njihovih umjetničkih naseobina pritisnutih obroncima vremena i zaborava.