K. J.

ISTRAŽIVANjE

Više se umire nego što se rađa

Posljednje tri godine, Crna Gora bilježi negativan prirodni priraštaj što znači da broj umrlih prevazilazi broj rođenih, saopštili su iz Centra za demokratsku tranziciju (CDT).

Kako navode, u sedam od 24 opštine u 2022. godini zabilježen je pozitivan prirodni priraštaj:i to u Podgorici (+797), Budvi (+142), Rožajama (+119), Tivtu (+69), Tuzima (+40), Plavu (+18) i Ulcinju (+5).

Ovi podaci Centra za demokratsku tranziciju (CDT) i Društva statističara i demografa (DSD),a predstavili su ih u analizi „Zašto Crnoj Gori nije stalo do sopstvenog stanovništva?“.

Iz CDT-a ističu da je smanjenje stope nataliteta u Crnoj Gori uslovljeno nizom različitih faktora, prije svega biološkim i ekonomskim faktorima.

"Prosječna starost naše populacije od 40 godina, predstavlja biološko ograničenje, što znači da ne možemo očekivati dinamični rast nataliteta kao što se dešava u državama sa prosječnom starošću populacije 25 godina i niže. Iako ekonomski faktori imaju ograničeno dejstvo na kretanje nataliteta, jer i najrazvijenine države bilježe pad nataliteta, ipak u Crnoj Gori to nije slučaj", piše u saopštenju.

Posljednje povećanje nataliteta u Crnoj Gori desilo se, dodaju, upravo u periodu snažnog ekonomskog rasta u godinama nakon obnove državne nezavisnosti, kada je stopa nataliteta zabilježila svoj maksimum od 14 rođenih na 1.000 stanovnika.

"Međutim, već od 2009. godine, kada nastupa svjetska ekonomska kriza i pad BDP-a u Crnoj Gori od -5,6 odsto, bilježimo smanjenje nataliteta za 14,2 odsto. Stopa nataliteta u Crnoj Gori nikada nije vraćena na period prije krize, iako je bio zabilježen period opšteg ekonomskog oporavka", pojašnjavaju u izvještaju.

Kako kažu, nivo nataliteta u Crnoj Gori nije dovoljan da bi obezbijedio rast ukupnog stanovništva.

"Za rast ukupne populacije, bilo bi potrebno imati više od dvoje djece po ženi, što u Crnoj Gori nije slučaj. Prosječan broj djece po ženi u Crnoj Gori iznosi 1,8. Ipak, ako pogledamo stanje u državama regiona i EU, može se zaključiti da je stopa nataliteta u Crnoj Gori još uvijek na visokom nivou", piše u dokumentu.

Prema posljednjim podacima, u 2021. godini je stopa nataliteta u EU u prosjeku iznosila 9,1 odsto, što znači da je na 1.000 stanovnika rođeno 9,1 osoba, dok je Crnoj Gori u istom periodu rođeno 11,4 osoba na 1.000 stanovnika.

"Kada je riječ o zemljama EU, veću stopu nataliteta od Crne Gore bilježi Irska (12 odsto) a u odnosu na zemlje regiona Kosovo ima veću stopu nataliteta (15 odsto)" dodaju iz CDT-a.

Crna Gora, kako kažu, nema dobro osmišljenu i planiranu populacionu politiku koja bi dala pravovremene odgovore na navedene i druge negativne demografske tokove naše zemlje.

"Kao i u mnogim drugim oblastima, tako i u populacionoj politici, vodi se politika „spektakla“ i kratkoročnog dodvoravanja biračima/cama kroz krakoročne mjere – poput plaćanja za novorođenu djecu. Ipak, kratkoročne novčane nadoknade, iako potrebne, nijesu dovoljne i ne mogu nadomjestiti mnoge funkcije i potrebe koje je država dužna obezbijediti kako bi ohrabrila novi život i ostanak u Crnoj Gori. Politike koje se zasnivaju isključivo na direktnim finansijskim nadoknadama, obično vode isključivanju žena sa tržišta rada i svođenju uloge žene samo na reproduktivnu", istču iz CDT-a.

Prije svega, smatraju da je država dužna obezbijediti opšte uslove koji su van realnih mogućnosti roditelja: vladavinu prava, dovoljan broj predškolskih ustanova, osnovnih škola, obavezan produženi boravak u osnovnim školama, škole bez vršnjačkog nasilja, adekvatnu saobraćajnu infrastrukturu, rodnu politiku koja jača položaj žene u društvu, bezbjednost društva i mnoge druge koje smanjuju cijenu podizanja djeteta.

"Ovo podrazumijeva da populaciona politika ne treba bude izolovana kroz set finansijskih podsticaja, već ona mora biti duboko integrisana kroz politiku obrazovanja, mladih i sporta, politiku socijalnog staranja i zdravstvenu politiku, spoljnu politiku, fiskalnu politiku, politiku kulture i medija, prostornu politiku i drugim koje svojim djelovanjem neposredno vrše uticaj na razvoj pojedinca odnosno našeg društva" zaključuju iz CDT-a.