Jutarnji.hr/B92 [ Objavio: O.Z. ]

SCENA IZ "PSIHA"

Film o 52 najvažnije sekunde filmske istorije

Scena ubistva u kupatilu iz filma “Psiho” Alfreda Hičkoka, snimana je punih nedjelju dana.

Režiser Kent Smit snimio je 2015. godine dokumentarac “Hitchcock/Truffaut”, koji bi obeshrabrio svakoga ko bi poželio da otkrije još neotkriveno o “majstoru napetosti”.

Kada je objavljeno da će na ovogodišnjem festivalu američkog nezavisnog filma u Sandensu premijeru imati dokumentarac “78/52”, posvećen isključivo glasovnoj sceni ubistva pod tušem u “Psihu”, mnogi su zato samo slegnuli ramenima: zar ta tema nije već potpuno apsolvirana?

Ispalo je da nije. Film je odlično primljen; nakon toga je prikazan na prestižnom kanadskom festivalu dokumentaraca HotDocs, odlično se prodavao i na sajmu u Kanu, juče je prikazan na festivalu u Karlovim Varima, a u četvrtak će biti prikazan na Fantastic Zagreb Film Festivalu.

Režirao ga je Aleksandar O. Filip, poznat po dokumentarcu “Narod protiv Džordža Lukasa” iz 2010, u kojem kritikuje tendenciju tvorca “Ratova zvezda” da digitalno doteruje i mijenja svoje klasike. Još jedno poznato njegovo djelo je i “Dokumentarac o mrtvima” iz 2014, u kojem se bavi američkom kulturom filmova, serija i stripova o zombijima, i načinom na koji ih publika prima, ali je “78/52” neosporno njegovo najzanimljivije ostvarenje.

Neobičan naslov zapravo označava broj kadrova i sekundi koliko ima čuvena Hičkokova scena.

Režiser je pred snimanje scene nacrtao vrlo precizan “storyboard” i čak zatražio pomoć od majstora filmskih špica Saula Basa, a scena je bila revolucionarna iz nekoliko razloga.

Nikada do tada u holivudskom filmu nije snimljeno ubistvo u kupatilu, zapravo u tuš-kadi, a još radikalnije je što se u njoj obnažila Dženet Li, jedna od najvećih zvijezda tog perioda.

“Nezgodne” djelove njenog tijela dublirala je Marli Renfro, u to doba pin-ap model, koja se lično pojavljuje u dokumentarcu. Riječ je o jedinoj živoj glumici koja je učestvovala u “Psihu”.

Renfro se sjeća da ju je Hičkok na audiciji natjerao da se skine, a zatim djelimično razgolitio i Dženet Li, kako bi se uvjerio da njihova tijela nijesu suviše različita.

Snimanje “Psiha” počelo je u novembru 1959, u periodu koji je bilo preloman za Hičkoka, ali i Holivud.

On je upravo snimio “Sjever sjeverozapad”, raskošan špijunsko-avanturistički film, u kojem se drznuo da nakon poljupca Kerija Granta i Eve Marije Sejnt prikaže ulazak voza u tunel, neskrivenu metaforu za seksualni čin.

Film je doživio ogroman uspjeh, mada je u to vrijeme bilo mnogo većih provokacija. Komedija “Neki to vole vruće” Bilija Wajldera bila je krcata transrodnim aluzijama, “Iznenada prošlog ljeta” Džozefa L. Mankijevica s Elizabet Tejlor završavao se opisom kanibalizovanja homoseksualca, a u “Anatomiji jednog ubistva” Otoa Premingera vodio se proces zbog silovanja, pri čemu su glavni dokaz na sudu bile pokidane ženske gaćice. Upravo te 1959. godine, u Kanzasu je ubijena četvoročlana porodica Klater, a događaj je Truman Kapote kasnije opisao u bestseleru “Hladnokrvno ubistvo”.

Hičkok je morao da ode korak dalje, pa se oprostio s glamurom i tehnikolorom, i podsaknut uspjehom svoje serije “Alfred Hičkok vam predstavlja”, odlučio da snimi niskobudžetni crno-bijeli horor u kojem se jezivosti odigravaju u svakodnevnom ambijentu.

Pedesetih godina bilo je mnogo filmske naučne fantastike, podsaknute glasinama o atomskoj opasnosti,u kojoj čudovišta mutanti ugrožavaju ljude, ali je bilo očigledno da ništa od toga nije stvarno. Režiser “Psiha” je želio da scene strave i užasa pozicionira u ambijente koji ni po čemu ne djeluju prijeteći i u kojima se osjećamo sigurno.

Osim scene u kupatilu, veliki broj drugih stvari rezultovao je cenzurom, pa su uslijedile komplikovane pregovaračke strategije, opisane u spomenutom filmu “Hičkok”.

“Psiho” je imao premijeru 8. septembra 1960. u Njujorku, a novinarska projekcija održana je u 10 časova ujutro. Niko prije toga nije smio da vidi film, a ni kasnije otkrije rasplet u svojim recenzijama. Piter Bogdanovič, jedan od sagovornika u filmu koji je bio na toj projekciji, sjeća se da se, kada je nakon filma izašao na ulicu, imao osjećaj kao da ga je neko silovao.

Prikazivači su za redovne projekcije dobili posebna uputstva. Ako bi zakasnio, nijedan gledalac ne bi bio pušten u bioskop. “Šta bi se dogodilo da je došao dvadeset minuta kasnije? Prvo što bi pitao jeste gdje je Dženet Li, koje u filmu više nije bilo”, ironično je objasnio režiser.

Kada je riječ o efektima, zasijecanje noža u tijelo tonski je dočarano pomoću komadanja lubenica, a glumac Entoni Perkins se u toj se sceni uopšte nije pojavio; lik Normana Bejtsa obučenog u ženu ionako je bio u tami, srećom, jer je glumac tog dana morao da prisustvuje pozorišnoj probi u Njujorku.

“Psiho” je takođe prvi u holivudskom filmu prikazao WC šolju i način na koji ona funkcioniše. Kad se Marion Krejn predomislila i odlučila da vrati ukradeni novac svom poslodavcu, na komadiću papira izračunala je koliko je do tada potrošila i koliki iznos treba da vrati. Zatim cijepa papir i baca ga u WC šolju, puštajući vodu kako bi inkriminišući dokument nestao.

U “78/52” pojavljuju se i Džejmi Li Kertis, ćerka Dženet Li, kao i Ozgud Perkins, sin Entonija Perkinsa, ali i mnogo mlađih režisera na koje je “Psiho” izvršio presudan uticaj: ima li boljeg dokaza da je taj film i danas podjednako aktualan kao i u vrijeme njegove premijere.