[ The Guardian/M.V. ]

TURSKI LIDER U DŽEDI

Kašogi se ne pominje, Erdogan bi da ojača veze sa Saudijskom Arabijom

Uz neugodne zagrljaje i namještene osmjehe, Redžep Tajip Erdogan i Mohamed bin Salman zauzeli su pozu pomirenja. U protekle tri godine prisustvo turskog predsjednika i saudijskog prestolonasljednika u istoj prostoriji bilo bi nezamislivo, ali u salonu palate u Džedi u petak, obojica su pokušali da signaliziraju novi početak.

Nije bilo ni traga ogorčenosti koja je razdvojila regionalne rivale i – definitivno – ni pomena razloga za razdor - ubistvo novinara Džamala Kašogija, u saudijskoj organizacij, piše "Gardijan". 

Umjesto toga, Erdogan, koji je bio spreman da bilateralne odnose između regionalnih moćnika odvede preko ivice, izgledao je zadovoljan što se nalazi u palati svog rivala. Saudijski prestolonasljednik je u međuvremenu imao izgled čoveka koji je osvojio neku nagradu.

Put do ove tačke bio je težak. Veze između Saudijske Arabije i Turske uglavnom su bile prekinute od oktobra 2018. godine, kada je tim ubica, od kojih su većina bili bezbjednosni pomoćnici princa Mohameda, odletio u Istanbul da bi u zasjedi raskomadali saudijskog disidenta nakon što je ušao u konzulat kraljevine u gradu na Bosforu.

Ali ubistvo su snimili turski agenti, a istraga koja je uslijedila dovela je do samog srca dvora princa Mohameda, što je opet  dovelo do toga da je Erdogan bojkotovao defakto lidera u Rijadu i odbio milijarde dolara odštete koju su ponudili saudijski izaslanici.

To je takođe pojačalo raskol između koalicije Saudijske Arabije, UAE i Egipta s jedne strane, i s druge strane Katara, Turske i ostataka egipatskog Muslimanskog bratstva.

Više od tri godine, dvije strane su se ukopavale u rovove, a Erdogan je rijetko propustio trenutak da kritikuje saudijskog nasljednika, ili da potvrdi Ankaru kao regionalnu protivtežu Rijadu. Ali, pogođen problematičnom ekonomijom kod kuće, suočen sa izborima i naizgled zamoren od izolacije, Erdoganov tvrdolinijski stav postepeno je ustupio mjesto realpolitici.

Došao je do UAE i Izraela i čak je napravio uvertiru za Egipat, gdje su veze ostale pokidane još od puča koji je zbacio režim Mohameda Morsija i uveo na vlast moćnika Abdela Fataha al-Sisija.

Saudijska Arabija je, međutim, bila najteži most za prelazak. Da bi Erdogan dobio resetovanje odnosa, morao je da napravi ustupke. 

Prošle godine u Turskoj je počeo da se formira stav da je ona imala malo koristi od sukoba sa Rijadom. S obzirom da je Donald Tramp bio tada u Bijeloj kući, možda je bilo više mogućnosti za uticaj. Ali američki izbori 2020. godine su to promijenili, Džozef Bajden se distancirao od oba lidera, a nijednom nije posebno naklonjen.

Međutim, da bi došlo do relaksacije odnosa, trebalo je riješiti jedan problem; suđenje u odsustvu u Istanbulu protiv Kašogijevih ubica. Ranije ovog mjeseca, princu Mohamedu se ispunila želja kada je turski tužilac odlučio da zaustavi suđenje. Pozornica je bila postavljena.

Godišnja inflacija u Turskoj je u ponedeljak dostigla 61,14 odsto, popevši se na novi 20-godišnji maksimum i produbljujući krizu troškova života za mnoga domaćinstva. Najveći godišnji rast cijena zabilježen je u sektoru saobraćaja od 99,12 odsto, dok je rast cijena hrane bio 70,33 odsto, pokazuju podaci.

Dakle, uz fokus na trgovinske veze, i koristeći hodočašće u Meku kao pokriće, Erdogan je u petak stao ispred princa Mohameda. Njegove ambicije da konsoliduje rivalsku bazu moći u Rijadu su bile potčinjene unutrašnjom politikom i očajničkom potrebom za ekonomskim rastom, kome bi trgovinske veze sa Saudijskom Arabijom mogle da pomognu. 

Erdogan je takođe odao počast saudijskom monarhu, kralju Salmanu, sa kojim je pokušao direktno da se obračuna u nedeljama nakon Kašogijeve smrti u pokušaju da po strani stavi princa Mohameda.

Kod kuće, njegova posjeta je praćena u sumornim tonovima, a bilo kakvim pominjanje Kašogija svedeno je na minimum.

"Moja posjeta je manifestacija naše zajedničke volje da započnemo novu eru saradnje kao dvije bratske zemlje“, rekao je Erdogan prije nego što je napustio Istanbul.

U Džedi su ga dočekali kao da ništa nikada nije podijelilo dvije zemlje. Privatno, međutim, saudijski zvaničnici su bili oduševljeni.

Erdoganovo putovanje ograničilo je ambicije Turske da igra veću regionalnu ulogu, rekao je jedan zvaničnik za "Gardijan".

"Njemu smo mi potrebniji nego nama on, i on je taj koji putuje do nas. Ovaj njegov stav koštao ga je milijarde izgubljenih prihoda. Svaka trgovina će biti pod našim uslovima", rekao je taj zvaničnik.