LOKALNI IZBORI

Demokratsko ruglo: Glasanje u jednom danu ili svaki dan

Nema tog demokratskog pravila koje se u Crnoj Gori ne može izvrnuti u sopstvenu suprotnost. To ovih dana potvrđuje dilema – da li sve lokalne izbore treba održavati istoga dana ili izborne dane treba da živimo bez prestanka? Ne treba ni jedno ni drugo. Niko nema pravo da građane, a ni političke partije, tjera da četiri godine ćute i trpe, jednako kao što niko nema pravo da raspisivanjem izbora iz sedmice u sedmicu bez prestanka gaji povišenu političku temperaturu u zemlji.

Пише: Види све колумне

Skupština Crne Gore u februaru ove godine usvojila je dopune zakona o lokalnoj samoupravi kojima je predviđeno održavanje izbora u jednom danu. Taj zakon nije potpisao predsjednik Crne Gore Milo Đukanović i on nije stupio na snagu. Stupio bi da se Skupština sastala i ponovo ga izglasala, ali se Skupština, svi znamo, ne sastaje.

Iako na prvi pogled održavanje izbora u jednom danu izgleda racionalno, takvom rješenju nije teško naći manu. Jednostavno, takav zakon bi zakovao četvorogodišnji mandat vlastima u lokalnim samoupravama i teorijski im dao pravo šerifovanja, a ne upravljanja gradom, odnosno opštinom.

Recimo: u opštini Toj i toj građani izaberu odbornike, predstavnici određenih partija koje imaju većinu se dogovore, izaberu vlast i sve što treba. Onda ta vlast, za godinu, na primjer, odluči da svaku rijeku i svaki potok ugura u cijevi i pravi struju. Mogao bi neko biti, ne daj bože, korumpiran.

Građani počnu da gunđaju, ponegdje i da se bune. Političke partije shvate da će izgubiti glasače. Neka od partija odluči da uskrati povjerenje izvršnoj vlasti koja je donijela odluku o pravljenju struje. Jedino demokratsko rješenje u tom slučaju je raspisivanje izbora. Ako je zakonom zabranjeno da se oni dese – šta da se radi? Da se čekaju tri godine, izgradnja postrojenja, ubijanje riba i drveća? Zašto bi biračima bilo uskraćeno pravo da spriječe štetu? Dakle, morali bi biti održani vanredni lokalni izbori i čitava državna priča o izborima u jednom danu, samo zbog jednog mjesta, mora da propadne. Alternativa je da lokalne samouprave ‘trpe' do sljedećih izbora.

Naravno, svi znamo da će se se u našim opštinama političari prije posvađati oko toga ko kontroliše pare od parkinga, nego oko nekog ekološkog ili drugog životnog pitanja, ali nije u tome stvar. Stvar je u demokratiji, a njen sastavni dio mora biti skraćivanje mandata onima koji su iznevjerili građane koji su im mandat dali.

Drugi način na koji se izigrava demokratija gledamo od kraja prošle godine i, kako stvari trenutno stoje, gledaćemo najmanje do polovine ljeta.

U decembru 2021. su održani lokalni izbori na Cetinju, u Mojkovcu i Petnjici. Potom su, 27. marta loklanu vlast birali građani Berana i Ulcinja. Zatim su raspisani vanredni izbori u Budvi i Tivtu za 5. jun. Najnovije: juče su raspisani i izbori za odbornike u skupštinama opština Bijelo Polje i Šavnik, koji će biti održani 12. juna 2022. godine.

Lokalne izbore raspisuje predsjednik Crne Gore Milo Đukanović. Istovremeno predsjednik Demokratske partije socijalista. Iz njegove partije su objasnili kako će svi izbori biti raspisani po redu i zakonu: "Predsjednik Crne Gore, u skladu sa svojim nadležnostima, valjano slijedeći pozitivne propise i cijeneći striktno definisane rokove, donijeće Odluku o raspisivanju redovnih izbora za odbornike u Skupštini Glavnog grada i skupštinama opština kojima ističe mandat u junu, odnosno julu mjesecu ove godine”. I, evo donosi, uz poštovanje pozitivnih proisa. Samo - nema logike.

Na raznorazne načine je, prevashodno iz DPS-a, tumačeno od kad i do kad traju mandati u lokalnim skupštinama. Govorilo se da se računa od verifikacije mandata u skipštinama opština, pa od dana izbora predsjednika skupštine, pa svašta. Upozorenja da Zakon o izborima odbornika i poslanika propisuje da se izbori održavaju "najkasnije 15 dana prije isteka mandata" odbornicima i podsjećanja da su do sada izbori u opštinama bar donekle grupisani upravo na osnovu toga što se zanemarivala poneka sedmica i nije se čekao rok kad se izbori održavaju "najkasnije", ovoga puta nije imao ko da čuje.

Moglo bi se učiniti da se datumi lokalnih izbora izvlače iz šešira, ali moglo bi biti i da je ovo jedno od onih čuvenih ludila u kojima ima savršenog sistema. Sigurno je da izbori svake sedmice nijesu dobri za državu. Jer znamo da ovdje povišene tonove izazivaju i izbori u mjesnim zajednicama i da, makar se glasalo u najmanjem gradu, čitava zemlja ulazi u još jednu 'istorijsku bitku'. Nesumnjivo je da predsjednik države te činjenice zna, drugo je pitanje šta o tome misli predsjednik DPS-a.

Zanimljiv je muk koji se na ovu temu čuje iz nevladnih organizacija. Svi oni koji redovno upozoravaju da bi ovo ili ono pitanje moglo "podići tenzije u zemlji", odjednom su postali vrlo, vrlo, tihi.

Opšte je poznato da na izborima određenu prednosti imaju oni koji su na vlasti. O tome, ako ne vjerujemo sopstvenim očima, svjedoči svaki izvještaj OEBS-a objavljen nakon posmatranja naših izbora.

Na lokalnim izborima 2018. opozicija je doživjela jedan od najvećih poraza od kraja socijalizma. Od 11 opština u kojima su održani izbori, DPS je osvojio apsolutnu većinu u Podgorici, Danilovgradu, Bijelom Polju, Pljevljima, Šavniku i Žabljaku. Uz pomoć vječitih koalicionih partnera mogao je da napravi vlast u Baru, Kolašinu i Golubovcima. U Rožajama je najveći broj glasova osvojila Bošnjačka stranka, a u Plavu su najveći broj glasova osvojile Socijaldemokrate Ivana Brajovića. Tadašnja opozicija zadržala je vlast u Plužinama.

Činjenica da naši ljudi vole da su uz vlast važi bilo kada da budu izbori. Međutim, znajući nas, nije nevažno to što je odlukom Ustavnog suda 2020. ukinuta odredba Zakona o izboru odbornika i poslanika kojom je bio propisan rezidencijalni uslov od najmanje šest mjeseci prebivališta u opštini prije dana izbora, kako bi birač mogao da glasa. Time je dopušteno da se, sve u skladu sa zakonom, neko deset dana pred izbore preseli iz jedne opštine u drugu i uredno glasa. Znajući da jedan odbornički mandat u manjim opštinama ponekad 'košta' tek 200 ili 300 glasova, turističko-političko razgledanje Šavnika, na primjer, nikako nije opcija koja se može zanemariti.

Lijepo je zamisliti da se svi izbori 'prebrinu' u jednom danu, ali nije u redu na četiri godine građanima suspendovati pravo glasa.

Izbori mogu biti raspisani po zakonu, ali sa unaprijed bačenom sjenkom. I jedno i drugo pokazuje da je demokratija suptilna stvar za čije učenje u Crnoj Gori malo ko ima vremena, a još manje volje.

Nataša Novović