JAVORCIK

Ekonomije regiona EBRD na raskrsnici

Ekonomije regiona Evropske banke za obnovu i razvoj (EBRD) nalaze se na raskrsnici, a odluke o politikama koje su sada preduzete potencijalno određuju njihove pravce kretanja u decenijama koje slijede, saopštila je glavna ekonomistkinja te organizacije, Beata Javorcik.

"Trenutni period krize i preokreta, koje je pokrenula globalna pandemija, predstavlja dragocjenu priliku da se postave temelji za bogatiju, pravedniju i zeleniju budućnost", kazala je Javorcik u predgovoru novog izvještaja o tranziciji EBRD-a pod nazivom Država uzvraća udarac.

Javorcik je navela da sposobnost ekonomija u razvoju da donose uspješne politike, u kontekstu sve većeg državnog uticaja, presudno zavisi od kvaliteta institucija i javnog upravljanja.

Kako je saopšteno iz EBRD-a, slabe institucije omogućile bi "gramzivoj" državnoj ruci da resurse namijenjene ljudima u nevolji izvuče, zaposli prijatelje i porodicu i dozvoli da se državne banke iskoriste u političke svrhe.

“Firme koje nijesu mogle profitabilno da posluju u ekonomiji zasnovanoj na niskim emisijama štetnih gasova mogu se održati u životu kao 'zombi kompanije', a firme koje su nacionalizovane tokom pandemije moguće je da nikada neće biti privatizovane”, dodaje se u saopštenju.

S druge strane, kako su kazali, dobro upravljanje bi omogućilo „brižnoj“ ruci države da vodi ekonomije kroz tranziciju ka zelenoj ekonomiji, transparentno pružajući suštinsku podršku i usvajajući politike koje su okrenute budućnosti.

“Dok pandemija koronavirusa zahtijeva veću državnu intervenciju, ekonomije u razvoju suočene su sa teškim izborima da utvrde da li će povećana uloga vlade imati pozitivne ili negativne dugoročne posljedice”, rekli su iz EBRD.

U izvještaju se navodi da 45 odsto ljudi u postkomunističkim ekonomijama EBRD-a sada favorizuje viši nivo državnog vlasništva.

“Građani takođe sve više očekuju da će država moći da smanji zdravstvene i ekonomske rizike sa kojima se suočavaju. Pokazalo se da su prošle epidemije ostavile veliku štetu u smislu povjerenja ljudi u ekonomske i političke institucije, koje podupiru demokratiju i tržišnu ekonomiju”, rekli su iz EBRD-a.

Novi izvještaj pokazuje da pojedinci koji dostignu punoljetstvo tokom velike recesije imaju pozitivnije stavove o javnom vlasništvu i preraspodjeli dohotka.

U novom izvještaju se napominje da državna preduzeća i dalje igraju važnu ulogu u regionima EBRD-a, pružajući gotovo polovinu cjelokupnog zaposlenja u javnom sektoru.

Ta preduzeća, kako su kazali, mogu biti stabilizujuća sila za ekonomije, pružajući zaposlenje tokom pada i u regionima koji su u nepovoljnom položaju.

“Međutim, vlade nijesu naročito efikasne u upravljanju državnim preduzećima, koja će vjerovatno biti manje inovativna od preduzeća iz privatnog sektora”, navodi se u izvještaju.

Državne banke su dobile na značaju u regionima EBRD-a od sredine 2000-tih i one postaju glavni konkurenti privatnom sektoru, jer mnoge od njih imaju manje stroge standarde kreditiranja, niže neto marže kamatnih stopa i veću toleranciju na nekvalitetne kredite.

“Spremnost državnih banaka da preuzmu rizike može pomoći da se ublaži uticaj ekonomskih šokova. S druge strane, firme koje se zadužuju u državnom finansijskom sektoru imaju tendenciju da budu manje inovativne i pokazuju slabiji rast produktivnosti”, dodaje se u izvještaju.

U izještaju se navodi i da, kratkoročno, regioni EBRD-a moraju u planove oporavka ugraditi tranziciju ka zelenoj ekonomiji nakon Covid-19.

Srednjoročno gledano, država mora da se pozabavi neuspjehom na tržištu i politikama koje ometaju tranziciju ka zelenoj ekonomiji, sa naglaskom na efikasne strategije cijena uglja.