KOPRIVICA PORUČIO

Ne smije se oklijevati sa izbornim reformama

Novi saziv Skupštine Crne Gore mora što prije ostvariti kvalitetan politički dijalog svih poslaničkih klubova i sprovesti reformu izbornog zakonodavstva kako bi se obezbijedili uslovi za slobodne i fer izbore, zaključak je analize integriteta izbornog procesa koju uradio Centar za demokratsku tranziciju (CDT).

CDT je uz podršku Ministarstva vanjskih poslova Holandije uradio analizu na osnovu aktivnosti monitoringa svih važnih segmenata izbornog procesa.

“Naši nalazi ukazuju da su se parlamentarni izbori odvijali u nedostatnom zakonodavnom i neefikasnom institucionalnom okviru, pa se ovaj ambijent u hitnom roku mora mijenjati”, saopštio je izvršni direktor CDT-a Dragan Koprivica.

Ishod parlamentarnih izbora, koji su priznali svi njegovi učesnici, je omogućio započinjanje procesa predaje vlasti i drugačijeg vođenja politike, ali, kako se navodi, izborni proces ovog kvaliteta nije dovoljan za izgradnju institucija sa potpunim demokratskim legitimitetom.

“Zbog toga je neophodno da se bez odlaganja krene u usvajanje novog izbornog zakonodavstva i napuštanje dosadašnje prakse promjena pred same izbore, kao dio predizborne reklame, jer je takav pristup neiskren i antireformski”, kaže Koprivica.

Zakonodavni okvir je, kako smatra, i dalje u brojnim oblastima ostao nedorečen, što je omogućilo povremeno zaobilaženje sprovođenja propisa.

“Održavanje izbora u novim, specifičnim okolnostima, odnosno tokom pandemije COVID-19 i definisanje epidemioloških mjera ukazalo je i na neke ranije neprimjetne nedostatke zakonodavnog okvira, najviše na ozbiljan prostor za ograničavanje prava glasa”, pokazala je analiza.

Ključne institucije zadužene za sprovođenje izbora, takođe, su bile iste, ali je kredibilitet nekih od njih bio, kako smatra Koprivica, dodatno narušen, što zbog “prethodnog (ne)činjenja, što zbog v.d. statusa i spornih mandata”.

“ I ove izbore je sprovela visokopolitizovana izborna administracija.  Činjenica da u finišu nije došlo do političkih preglasavanja i opstrukcija nije proizvod spontane depolitizacije Državne izborne komisije, već rezultat odluke političkih partija da se izbori ne osporavaju”, navodi se u saopštenju.  

Cilj izborne reforme, kako je saopšteno, treba da bude postizanje najšire moguće saglasnosti oko krupnih pitanja koja opterećuju izborni proces – depolitizacija izborne administracije, personalizacija izbornog procesa, uređivanja registra prebivališta i posljedično biračkog spiska, uspostavljanje efikasne kontrole nad finansiranjem kampanja, unapređenje regulacije medijskog izvještavanja o izborima i borba protiv stranih negativnih uticaja na izbore.

Stara rješenja izazvala ponavljanje problema

Problem sa povjerenjem u birački spisak i dalje leži na istom mjestu – u neažurnom registru prebivališta crnogorskih državljana.

“Finansiranje izborne kampanje i dalje je jedan od najizraženijih problema crnogorskih izbora. Ako izuzmemo visoka sredstva iz budžetskih dotacija, građani ni nakon ovih izbora ne mogu biti sigurni da su sredstva za kampanju prikupljana i trošena u skladu sa zakonom i demokratskim pravilima”, kaže Koprivica.

Sadašnji zakonodavni okvir i uspostavljene političke prakse omogućavaju nedozvoljenu institucionalnu prednost onima koji su na vlasti za korišćenje državnih resursa i javnih funkcija u svrhu predizborne kampanje.  

“Sumnje u finansiranje iz nedozvoljenih inostranih izvora, skrivenih fondova i sredstava koja potiču od sumnjivog kapitala ostale su na nivou glasina i spekulacija. ASK nije uspjela da razvije metodologiju i kapacitete da odgovori na ove, najvažnije, izazove, već je ogromne resurse utrošila ispunjavajući administrativno-tehničke, nekad i neracionalne, zakonske obaveze”, navodi se u saopštenju.

Takođe, činjenica da se najvažnije institucije pravosudnog sistema nalaze u prelaznim ili osporavanim mandatima, kako smatraju, nije doprinijela povjerenju u izbornu pravdu.

“Partijska zapošljavanja, nuđenje usluga i stavljanje u izgled koristi u zamjenu za glasove, zloupotrebe socijalnih i drugih davanja i subvencija, te navodi o pritiscima na birače i dalje ostaju bez zadovoljavajuće reakcije istražnih i pravosudnih organa”, smatra irektor CDT-a.

Polarizacija koja traje došla u prvi plan

Izbori su, pokazala je analiza, održani u atmosferi ekstremne političke polarizacije koja traje godinama, a kulminirala je nakon usvajanja Zakona o slobodi vjeroispovijesti.

“Specifičnost ove kampanje se ogleda i u direktnom uključivanju Srpske pravoslavne crkve (SPC) u izborni proces”, naveo je Koprivica.

Polarizacija društva se mogla jasno vidjeti i u izvještavanju medija

“Rezultati monitoringa CDT-a pokazuju da su rijetki mediji obezbijedili balans u učestalosti pominjanja izbornih lista u informativnim programima, ali ni jedan medij nije uspio da ostvari balans između pozitivnog i negativnog izvještavanja o učesnicima izbora. RTCG je u formalnom smislu zadovoljila zahtjeve balansiranog izvještavanja u posebnim izbornim blokovima, ali je u informativnom programu očigledno omogućavala “funkcionersku kampanju” predstavnika vlasti, dovodeći ih na taj način u povoljniji položaj”, kazao je Koprivica.

Analiza je pokazala I to da je kampanju kroz medije pratilo i, do sada, najintenzivnije plasiranje dezinformacija o učesnicima izbora.

“Većina medijskih manipulacija, plasiranih sa ciljem podizanja međunacionalnih i političkih tenzija, dolazila je iz država okruženja”, zaključio je Koprivica.