[ Mina business ]

CEDIS

Smanjeni gubici električne energije

Gubici električne energije u Crnoj Gori su, projektom ugradnje elektronskih brojila i rekonstrukcijom niskonaponske mreže, sniženi na 12,93 odsto, što je ušteda od oko 56 miliona eura, saopšteno je iz Crnogorskog elektrodistributivnog sistema (CEDIS).

Šef Centra za održavanje 10 kV mreže CEDIS-a, Ivan Brajović, ocijenio je da su realizacijom tog, preko 100 miliona eura vrijednog projekta i rekonstrukcijom niskonaponske mreže, kojim je do sada obuhvaćeno preko 80 odsto korisnika u Crnoj Gori, postignuti izvanredni rezultati.

“Gubici električne energije, koji su 2012. godine iznosili 20,13 odsto, na kraju prošle su sniženi na 12,93 odsto, što predstavlja uštedu od oko 56 miliona EUR”, rekao je Brajović agenciji Mina-business.

On je dodao da elektrodistributivni sistem u Crnoj Gori godinama unazad prolazi kroz pozitivnu transformaciju, a da se modernizacija i razvoj realizuju fazno i postepeno obuhvataju sve segmente distributivnog sistema.

“Prva faza podrazumijevala je paralelno razvijanje projekata koji su imali za cilj modernizaciju mjerenja u sistemu kroz ugradnju elektronskih brojila, kao i projekte izgradnje i razvoja primarne mreže”, naveo je Brajović.

On je saopštio da je za nešto više od decenije izgrađeno devet velikih objekata - trafostanice 35/10 kV Novi Ulcinj, Popovići u Baru, Herceg Novi, Klinci i Baošići u Herceg Novom, Petrovac, Rozino i Bečići u Budvi i Rudeš u Beranama. Na mjestu starih TS 35/10 kV izgrađeno je šest novih: Humci na Cetinju, Pržno u Tivtu, Škaljari u Kotoru, Bistrica i Trebjesa u Nikšiću i Breza u Kolašinu, čime su ispraćene potrebe crnogorskog konzuma, naročito ekspanzija gradnje na primorju.

Na području Podgorice su, kako je kazao Brajović, izgrađene trafostanice 35/10kV Gorica nova i Gornja Zeta i rekonstruisane trafostanice 110/10 kV Podgorica 3, 4 i 5, čime se ispratilo ubrzano širenje konzuma glavnog grada.

“Istovremeno su se stvarali finansijski preduslovi za investiranje u seosku mrežu, pa smo krajem 2019. pokrenuli važan investicioni ciklus Energija u srcu sela, koji obuhvata projekte revitalizacije srednjenaponske i niskonaponske mreže sa koje se napajaju ruralna područja”, rekao je Brajović.

On je saopštio da vrijednost ugovorenih radova na projektima revitalizacije iznosi oko 26 miliona eura, dok je ukupan trošak za realizaciju projekata fokusiranih na revitalizaciju mreže, uključujući i već utrošena sredstva, projektovan na 50 miliona eura.

“Uspješno smo zaključili prvu godinu projekta, dok su aktivnosti na realizaciji planova za drugu godinu u toku i teku adekvatnom dinamikom. U okviru prve godine rekonstruisano je 12 10kV dalekovoda, odnosno oko 420 kilometara mreže na ruralnom području, sa terenskom konfiguracijom izuzezno zahtjevnom za ekipe”, naveo je Brajović.

Zamijenjeno je preko četiri hiljade stubova i rekonstruisano preko 210 stubnih trafostanica: Grahovo u Nikšiću, Bijela u Šavniku, Gubavač i Tomaševo u Bijelom Polju, Dolac u Beranama, Slap Zete u Danilovgradu, Krute u Ulcinju, Vrela na Cetinju, Mavrijan u Ulcinju, Krivošije u Kotoru, Hoti u Tuzima i Podgorica iz Dg u Danilovgradu.

Brajović je naveo da je u toku realizacija plana druge godine koji predviđa revitalizaciju jedanaest 10kV dalekovoda, odnosno oko 370 kilometara mreže na kojoj će biti zamijenjeno oko 4,2 hiljade stubova. On je dodao da radove izvodi konzorcijum kojeg čine tri crnogorske komapanije, dok se završetak radova očekuje u drugoj polovini godine.

“Naše ekipe imaju neprocjenjivo iskustvo, poznaju teren, izuzetno su efikasne i postižu odlične rezultate. Uspjele su do kraja prošle godine da, pored redovnih poslova tekućeg i havarijskog održavanja, kao i rješavanja prigovora korisnika, revitalizuju u cjelosti 18 dalekovoda ukupne dužine preko 200 kilometara, na kojima je zamijenjeno preko hiljadu stubova, čime je kvalitet napajanja poboljšan za oko šest hiljada korisnika”, rekao je Brajović.

U toku su završni radovi na još 12 dalekovoda, čija je dužina oko 230 kilometara, a na kojima je planirana zamjena preko 1,3 hiljade stubova.

On je kazao da nakon završetka radova na tim dalekvodima bolje napajanje može očekivati oko osam hiljada korisnika.

“Osim toga, planom održavanja za ovu godinu kandidovano je još 13 dalekovoda za revitalizaciju. Radovi obuhvataju i revitalizaciju stubnih trafostanica i niskonaponskih mreža”, objasnio je Brajović.

On je saopštio da broj i trajanje neplaniranih prekida na mreži na nekim od revitalizovanih dalekovoda, pokazuje tendenciju pada. Na određenim dalekovodima, kao što su Grahovo, Slap Zete, Bijela, Mavrijan, Lipova Ravan i Šas, vrijednosti parametara - broj neplaniranih prekida, kao i njihovo trajanje, višestruko su niži u odnosu na period prije revitalizacije.

“Međutim, još je rano iznositi podatke o stepenu poboljšanja kvaliteta i sigurnosti napajanja na područjima koja se napajaju sa revitalizovanih dalekovoda, jer su radovi na većini dalekovoda tek nedavno završeni ili su u toku, a ozbiljna analiza zahtijeva vremensku distancu”, rekao je Brajović.

On je dodao da revitalizovani dalekovodi odgovaraju propisanim standardima, ali su pod određenim uslovima podložni oštećenjma, u manjoj mjeri u odnosu na prethodno stanje.

“Kada se daje sud o stanju mreže treba imati u vidu geomorfološke karakteristike i klimu, naročito na sjeveru Crne Gore. Vremenski uslovi koji su bili aktuelni poslednjih dana decembra i u januaru, olujni vjetar i vlažan snijeg, izuzetno su nepovoljni po mrežu, dovode do formiranja leda na provodnicima čija težina prevazilazi projektovane limite, i uz jak vjetar dovodi do kidanja mreže i rušenja stubova”, objasnio je Brajović.

On smatra da u opisanim uslovima teško da se mogu izbjeći kvarovi na nadzemnim vodovima, bez obzira na prethodnu pripremljenost mreže.

Brajović je kazao da je distributivni sistem za kratko vrijeme u značajnoj mjeri modernizovan, pouzdanost u napajanju podignuta na zavidan nivo, infrastrukturno je ispraćeno povećanje konzuma, oboreni su gubici, dok je projekat ugradnje elektronskih brojila Crnu Goru svrstao u evropki vrh prema procentu pokrivenosti.

“Od 2019. godine kada su se stekli i finansijski preduslovi za temeljnu obnovu seoske mreže pokrenuli smo projekte revitalizacije i nadamo se da ćemo biti u prilici da nastavimo istim tempom, kako bi za nekoliko godina započeti proces revitalizacije elektroenergetske infrastrukture na ruralnom području priveli kraju”, rekao je Brajović.