Biljana Babović

ŠĆEKIĆ ZA PORTAL RTCG

Istoričari od zanata treba da zastupaju stavove struke

U razgovoru za Portal RTCG dr Radenko Šćekić, koji je imenovan nedavno za direktora Istorijskog instituta Crne Gore, ističe kako mu je cilj da tokom svog mandata do 2026. godine radi na ozdravljenju najstarije naučne institucije u državi. Kaže da bi bavljenje istorijom trebalo da prestane da bude politički, ideološki angažovano. Istoričari od zanata bi trebalo prije svega da zastupaju stavove struke, da se vode samo nespornim istorijskim činjenicama i dokumentima, a ne da manipulišu i izvrću istorijske činjenice, zloupotrebljavajući ih u dnevnopolitičke svrhe. Ističe i da poražava činjenica da su brojni oni iz struke, koji pojedinačno ili grupno daju podršku i podlogu ovakvim antinaučnim anomalijama.

Šćekić objašnjava da se na konkurs za direktora Istorijskog instituta kandidovao iz iskrene želje i odgovornosti da radi na ozdravljenju ove institucije i to smatra ličnom žrtvom.

"Istorijski institut funkcioniše već preko sedam decenija. Tokom tog perioda, predstavljao je elitnu instituciju za kadrove iz oblasti društveno-humanističkih nauka, u prvom redu istoričara, ali i ostalih. Moji prioriteti na čelu Istorijskog instituta će biti obezbjeđivanje stabilnog izvora finansiranja za naučna istraživanja, stvaranje određenog sistemskog modela, organizovanje naučnih skupova o određenim temama i datumima, jačanje kadrovskog potencijala", naglašava Šćekić.

Institut da bude proativan kao bi se stvarala veća kohezije u podijeljeno crnogorsko društvo

Institut je riznica znanja o crnogorskoj prošlosti, a kako ističe Šćekić, istorija jeste učiteljica života. Zanimljivo je, kaže, da ta učiteljica različito tumači prošlost, zavisno od države do države, naroda, odnosno političkog režima na vlasti.

"Pamćenje, čini čovjeka čovjekom, a lišen pamćenja, čovjek se pretvara u bezobličnu masu iz koje oni koji kontrolišu prošlost mogu da oblikuju šta im je po volji. Istorijski institut Univerziteta Crne Gore u narednom periodu treba da bude više proaktivan u nacionalnom i međunarodnom naučnoistraživačkom prostoru i time pojača svoju vidljivost u naučnoj zajednici i medijima. Rad na istraživanju istorije prostora Crne Gore i njenog okruženja trebalo bi da bude prioritet. Naročito bi bilo značajno dati naučne odgovore, potkrijepljenje neospornim istorijskim činjenicama o brojnim pitanjima, događajima, ličnostima i datumima koji se iz sfere politike, putem medija indukuju u javnost. A sve u cilju stvaranja veće kohezije u podijeljeno crnogorstvo društvo", navodi Šćekić.

Dodaje da treba imati hrabrosti i mudrosti da se prevaziđu pokušaji anti-istorijskih medijskih spinova, zloupotrebe istorije i zapaljivog medijskog diskursa. Da istorija i istoriografija ne budu alat i sredstvo u rukama političkih elita, već, prije svega, a priori nauka.

Direktor Instituta napominje i da nauka i naučne institucije moraju komunicirati sa širom javnošću, jer ako toga nema postavlja se pitanje njenog i njihovog postojanja i svrhe.

"Istoriju, ili bilo koju drugu nauku, istoriografska djela (monografije, članci) ne treba da pišu istoričari prvenstveno za istoričare. Ako nauka ne komunicira sa širom javnošću, putem medija, tematskih tribina, konferencija ili tekstova koji će animirati širu zajednicu, postavlja se pitanje punoće svrhe njenog postojanja. Najveći dio naučnih rezultata iz oblasti društveno-humanističkih nauka treba da bude koristan, primjenjiv i svrsishodan širem društvenom kontekstu i institucijama države. Osim toga, potrebno je ohrabriti naučnike da kroz različite formate i iz različitih uglova istražuju i diskutuju o značajnim događajima, pojavama, savremenim tendencijama", navodi Šćekić.

Bavljenje istorijom bi trebalo da prestane da bude politički i ideološki angažovano

Kako ističe, bavljenje istorijom bi trebalo da prestane da bude politički, ideološki angažovano. Istoričari od zanata bi trebalo prije svega da zastupaju stavove struke, da se vode samo neospornim istorijskim činjenicama i dokumentima, a ne da manipulišu i izvrću istorijske činjenice, datume, događaje i ličnosti, gdje se istoriografska pitanja, istorijski događaji i ličnosti – zloupotrebljavaju u dnevnopolitičke svrhe.

"Poražava činjenica da su brojni oni iz struke, koji pojedinačno ili grupno daju podršku i podlogu ovakvim antinaučnim anomalijama. Upravo oni, koji bi trebali da su sa naučnog gledišta protiv antistorijskog percipiranja događaja i ličnosti od prije više decenija. Ovakav antinaučni pristup, negira ili relativizuje istorijske činjenice. Izvlači ih iz istorijskog konteksta i metodom zamjene teza ih upotrebljava u dnevno-političke svrhe i truje medijski diskurs. Umjesto da male ili minimalne razlike spajaju – namjerno se nastoje produbiti i vještački uvećati među narodom. Riječ je o tipičnoj politikanskoj manipulaciji koja podrazumijeva ingorisanje ukupnog istorijskog konteksta, proizvoljno tumačenje selektivno odabranih istorijskih izvora i ignorisanje izvora koji se ne uklapaju u ponuđenu tezu. Odnosno - nenaučne i proizvoljne istorijske interpretacije u okviru aktuelne medijske manipulacije. Atmosfera se namjerno dovodi do usijanja zloupotrebom istorijskih narativa, vađenjem iz konteksta i zamjenom teza. I anti-naučnom prilagođavanju događaja iz prošlosti – sadašnjim aktuelnim političkim potrebama i ciljevima. Događaji i ličnosti iz prošlosti su proizvod toga doba. Svako njihovo stavljanje u savremeni kontekst je antinaučno i politikansko. Manipulacijom ličnostima i događajima od prije jednog vijeka – služi prizemnoj političkoj mobilizaciji", naglašava Šćekić.

Saradnja za sličnim institucijama u regionu bitna i poželjna   

Institut ima sklopljene sporazume o saradnji sa istim ili sličnim institucijama u regioni i ta saradnja je kaže Šćekić bitna, jer otvara različite perspektive za saradnju, projektne aktivnosti, organizovanje zajedničkih naučnih skupova. Nastojaće da prošire saradnju sa srodnim i sličnim institucijama. Raduje činjenica, kaže, što je od strane CANU iskazana preliminarna želja za zajedničkom saradnjom na nastavku pisanja kapitalnog djela Istorije Crne Gore. U tom kontekstu, Istorijski institut će doprinijeti svojim kadrovskim potencijalima u uključivanje u ovaj projekat od nacionalnog značaja.

On objašnjava da države u okruženju imaju više instituta društveno-humanističkog usmjerenja, poput Balkanološkog, za Savremenu istoriju, za Noviju istoriju i slično, ali Istorijski institut UCG, svojim kadrovskim potencijalima i publikovanim knjigama i radovima u velikoj mjeri pokriva veliki dijapazon tema kojima se bave navedene ustanove.

"Jedna od prednosti Instituta je i njegov trenutni naučni sastav, koji pored istoričara čine politikolozi, orijentalisti, lingvisti i istoričari umjetnosti. Sve to stvara okvir i zdravu i kvalitetnu bazu za njegovo potencijalno transformisanje u neki vid instituta za društveno-humanistička istraživanja. Sve bi to u krajnjem doprinijelo većem značaju ustanove, njenom boljem pozicioniranju, diseminaciji rezultata i kadrovskom i finansijskom osnaživanju. Kao i većem državnom značaju, jer bi, kao institucija, bio uvažen i prepoznat kao nezaobilazan faktor u davanju mišljenja, analiza i sinteza, metodoloških istraživanja na polju istorije, politikologije, analize javnog mnenja o određenim pitanjima i stavovima, demografskih i migratornih kretanja, kulturne baštine, etnologije i antropologije. Brojni naučni radnici iz Istorijskog instituta su prepoznati, kako u Crnoj Gori i šire kao ozbiljni istraživači. Mnogi od zaposlenih su uključeni u brojne projekte, nacionalnog i međunarodnog tipa. Što sve doprinosi afirmaciji kako Instituta, tako i Univerziteta Crne Gore", naglašava Šćekić.

Optužbe Lakovića nedobronamjerne, paušalne i bez utemeljenja

Komentarišući kritike koje su prethodile njegovom izboru na čelo Instituta, od jedne NVO i njegovog kolege dr Ivana Lakovića, koji su isticali da je kršio niz etičkih i naučnih normi, plagirao radove, bio neaktivan u radu na naučnom polju, Šćekić objašnjava da su u pitanju lične impresije njegovog kolege opterećene višegodišnjim ličnim animozitetom prema njemu.

"Vrijednosni stavovi iskazani u optužbi kolege dr Ivana Lakovića koji je preko NVO inicirao medijsku pompu, upravo pred sjednicu UO UCG, predstavljaju njegovu ličnu impresiju i opterećeni su višegodišnjim ličnim animozitetom prema meni, te su stoga iskazani u izrazito negativnom kontekstu. Pri tome, na izborima za direktora Istorijskog instituta održanim 22.11. sam dobio podršku 6 od 11 glasova, članova Vijeća, Instituta, a protivkandidat dr Laković samo 3. Kolega Laković nije imao nikakvih primjedbi na izborni proces što je i ukazao u dopisu UO UCG. Kolega dr Laković, kao jedan od rukovodilaca projekta Clio Map, ako je već imao sumnju u pogledu moga članka dostavljenog za Zbornik koji je publikovan 2022. – nije trebao dopustiti objavljivanje istog. Pri čemu je moj članak dostavljen sa urednim naučnim aparatom i navedenom literaturom. To što se tekst iz korišćene literature i internet stranica poklapa, pa se time želi prikazati moj članak u negativnom kontekstu kao plagijat, smatram da nije u redu. U prvoj polovini godine, biran sam u najviše naučno zvanje- Naučni savjetnik. Moj referat se nalazio mjesec dana na javnom uvidu. Postavlja se logično pitanje: zašto kolega Laković nije i tada reagovao ako je imao nekakve sumnje u moj naučni kredibilitet? Smatram takvo njegovo ponašanje, ispunjeno frustracijama, zaista nekorektnim", ističe Šćekić.

Kako dodaje, žalba kolege Lakovića sadrži utiske i subjektivni doživljaj njegovog dosadašnjeg rada, a ne konkretne, mjerljive parametre koje mogu da problematizuju postupak njegovog dosadašnjeg biranja u naučna zvanja ili dostupnih izvještaja o radu prethodnih godina u kojima je uredno ostvarivao obaveznu godišnju normu prema članovima 24. i 25. Kolektivnog ugovora.

"Zdravorazumski se trebamo zapitati, čemu ovolika medijska haranga, medijski spin, grčevito slanje dopisa od strane dr Lakovića na više desetina adresa medijima u Crnoj Gori, manipulisanje sa NVO. A sve u cilju vršenja neprimjernog pritiska na članove Upravnog odbora Univerziteta Crne Gore, koji su prije svega osobe sa stavom i dignitetom. Da li možda razlog leži u činjenici, da bi mojim dolaskom na čelo Istorijskog instituta bio ugrožen višegodišnji konformizam, nerad i neispunjavanje obavezne godišnje radne norme pojedinih zaposlenih? Prvi kolega Ivan Laković prema izvještaju o radu nema ostvarenu obaveznu godišnju normu od 10 poena za 2023., koja se ostvaruje publikovanjem naučnih radova, knjiga", ističe Šćekić.

O njegovom naučnom radu i kredibilitetu, kaže, puno više mogu reći i rekli su brojni recenzenti, akademici iz Crne Gore i inostranstva. Učestvovao je na preko 40 naučnih konferencija, imo brojne radove u WOS, SSCI, Scopus, učesnik više naučnih projekata. Tako da optužbe kolege Lakovića su prije svega nedobronamjerne, paušalne i bez utemeljenja.

"U konačnom, članovi UO UCG su jednoglasno podržali moj izbor na čelo Istorijskog instituta", zaključuje Šćekić.