[ I. P. ]

MARKO BEGOVIĆ

"Na putu ka održivom sistemu sporta"

Nakon dugogodišnje i, rekao bih, neprijatne ćutnje, sportski akteri u Crnoj Gori počeli su slobodnije da se izražavaju, napisao je u autorskom tekstu vršilac dužnosti direktora Uprave za sport i mlade Marko Begović.

Nakon dugogodišnje i, rekao bih, neprijatne ćutnje, sportski akteri u Crnoj Gori počeli su slobodnije da se izražavaju. Sa jedne strane, sportisti koji su dugo bili predmet i sredstvo donosilaca odluka, počeli su da preispituju vertikalno ustrojene odnose u sistemu sporta, što je posebno važno na putu demokratizacije crnogorskog sporta.

Sa druge strane, pojedinci koji su na pozicijama odlučivanja bez ograničenja, počeli su da se pozivaju na autonomiju sportskog pokreta. U svjetlu navedenog, čini se važnim približiti koncept autonomije sportskog pokreta.

U startu se mora podvući da ono što ovaj koncept zasigurno ne predstavlja jeste stav naših pojedinih šampiona u broju mandata bez ograničenja, da se radi o nezavisnosti ili slobodi bez ograničenja. Među istraživačima postoji konsenzus o četiri dimenzije autonomije sportskog pokreta – političkoj, pravnoj, finansijskoj i organizacionoj. Podsjećanja radi, nedavnim izmjenama i dopunama Zakona o sportu, sportskom pokretu u Crnoj Gori po prvi put je obezbijeđena politička autonomija.

Ovim izmjenama političari su ohrabreni da svoju nesumnjivu ljubav prema sportu i, vjerujem, vanrednu stručnost iskoriste da kroz odgovarajuće, političke forume unaprijede ukupan društveno-politički ambijent za razvoj sporta. Nije zgoreg upoznati javnost sa činjenicom da su upravo pojedini čelnici sportskih organizacija bili žestoki protivnici ovog procesa koji je neminovan, ali, razumije se, za njih neprijatan.

Pravna autonomija  odnosi se na prostor djelovanja sporta u trouglu domaćeg zakonodavstva, međunarodno obavezujućih propisa kojima pristupaju i kasnije ih potvrđuju države (UNESCO konvencija o dopingu  u sportu) i međunarodnih sportskih propisa i pravila. U ovom dijelu treba posebno istaći određena ograničenja u odnosu na pravni okvir koji je nametnut od strane javnih vlasti. Takođe, valja pomenuti djelovanje institucija Evropske unije (EU), posebno postupke pred Evropskim sudom pravde. Naime, presudama iz 1974. i 1995, jasno se ukazuje na ekonomsku dimenziju sporta, tj. Neophodnost da se na sport primjenjuju i drugi propisi, poput onih o zaštiti konkurencije i zaštiti od diskriminacije.

Dakle, EU je umnogome djelovala u pravcu ograničavanja pravne autonomije sportskog pokreta, pa se sada više govori o nadziranoj autonomiji. Finansijska autonomija podrazumijeva sposobnost nacionalnog sportskog saveza da realizuje svoje aktivnosti uz minimum podrške iz javnih izvora.  Standard sistema sporta zemalja EU podrazumijeva da nacionalni sportski savezi obezbjeđuju između 65% i 94.4.% sredstava iz sopstvenih izvora, pa je time i stepen finansijske autonomije srazmjeran. Pored činjenice da sportski pokret u Crnoj Gori funkcioniše bitno drugačije u odnosu na izloženo, on ima i najniži stepen privlačenja međunarodnih fondova.

Organizaciona autonomija podrazumijeva pravo sportskog pokreta da donosi specifična sportska pravila u skladu sa pravilima međunarodnog krovnog autoriteta, kao i da uspostavlja strukturu u odnosu na specifičnost grane sporta za koju je nadležna, dok se sprovođenje istih  mora obezbijediti u skladu sa propisima države u kojoj je organizacija osnovana. Da se ne radi o eksteritorijalnim ili organizacijama sa imunitetom, tj. Da sportske organizacije nijesu nezavisne, potvrđuje nedavna odluka Evropske komisije i sa njom povezana presuda Evropskog suda pravde u slučaju Međunarodne klizačke unije (ISU).

Naime, navedenim postupcima osporena je monopolska pozicija sportskih organizacija, obavezujući ISU da mora poštovati zakonodavstvo zemalja u kojima djeluje. Štaviše, država je dužna da obezbijedi zaštitu pravnog poretka, posebno u slučajevima korupcije, nanamjenskog trošenja finansijskih sredstava i  namještanja sportskih rezultata.

Primjer Velike Britanije ilustrativno pokazuje poželjan odnos sportskog pokreta i javnih vlasti. Naime, da bi programi sportskih saveza uopšte bili razmatrani i finansirani, moraju ispunjavati jedan broj obavezujućih kriterijuma predviđenih Kodeksom dobre uprave, koji predviđaju ograničenje broja mandata na pozicijama odlučivanja, dvostepenost u finansijskom poslovanju, javnost u radu,  jasne uslove i kriterijume za članstvo u UO, nadzornom odboru, donošenje protokola za suzbijanje korupcije, unutrašnju reviziju, uključivanje sportista i sportskih radnika u procese donošenja odluka. Ovaj proces nije tekao lako, ali danas su preko 87% saveza u Velikoj Britaniji zadovoljni, jer su kroz ove kriterijume unaprijedili planiranje, programiranje i upravljanje procesima u sportu.

U odnosu na izloženo, a imajući u vidu da je sistem sporta u Crnoj Gori zapušten,  reformskim zahvatima pristupa se bez odlaganja. Uporedo sa zaokruživanjem sistema, koji bi štitio javni interes u oblasti sporta, nužno je demokratizovati sportski pokret. Sport ima svoju izraženu vaspitnu-obrazovnu, zdravstvenu  i širu društvenu vrijednost, a sportisti i sportski radnici moraju biti centar takmičarskog sporta. Rad Uprave za sport i mlade fokusiran je na potrebe sportista i sportskih radnika, uporedo praveći diskontinuitet sa nedemokratskim politikama. Reforme su bolne, ali ljekovite.