[ Izvor: Pobjeda, Objavio: I. P. ]

JOVANOVIĆ

Amfilohije pozvao Vartolomeja da arbitrira u CG

Tri dana od kada je Mitropolija crnogorsko-primorska SPC javno objavila Vartolomejevo pismo još uvijek nema službene potvrde od Vaseljenske patrijaršije da je napisano iili upućeno adresatu, a od kabineta Predsednika Crne Gore nema potvrde da je pismo stiglo, piše analitičar i jedan od najboljih poznavalaca istorije crkve u Crnoj Gori, Vladimir Jovanović.

Vartolomejevo pismo je datirano na 21. jun. Izvodi iz pisma objavljeni su i na crkvenim grčkim portalima. U Vaseljenskoj patrijaršiji to nije neprimijećeno. Da eventualno nešto demantuju nijesu se s Fanara oglašavali.

Amfilohije je, navodno, 26. juna, dan uoči objavljivanja Vartolomejeva pisma, bio u Beogradu. Za taj dan je zakazan Sinod SPC.

SJEDNICA SINODA SPC

Svi srpski mediji su još 17. juna tvrdili da će „situacija u Crnoj Gori posle najnovijih događaja u vezi sa predlogom zakona o verskim zajednicama biti tema sednice Sinoda SPC“ i da se „očekuje da episkopi iz Crne Gore izveste Sinod o najnovijem toku događaja, kako bi patrijarh i Sinod, koji su za to po ustavu SPC ovlašćeni, mogli da preduzmu korake za zaštitu crkve i naroda na unutrašnjem i međucrkvenom međunarodnom planu”.

Međutim, nema zvaničnih potvrda da je 26. juna Sinod SPC uopšte zasijedao. Srpski mediji nijesu ni zabilježili (ne)održavanje Sinoda što je, samo po sebi, udarna vijest.

Ali, umjesto informacije ili komentara o epilogu zakazivanja Sinoda, pojavilo se u javnosti Vartolomejevo pismo.

„Patrijarh i Sinod, koji su za to po ustavu SPC ovlašćeni“ ne navode eventualnu komunikaciju s Vartolomejem, u smislu da su kod njega povodom Crne Gore „preduzeli korake za zaštitu crkve i naroda”. Vartolomej je neodređeno napisao da su u Vaseljenskoj patrijaršiji, povodom situacije u Crnoj Gori, „bili informisani“ („we were informed”). Od koga konkretno: od „Patrijarha i Sinoda, koji su za to po ustavu SPC ovlašćeni“ ili od, može biti, Amfilohija, koji sada nije ni član Sinoda?

U saopštenju Mitropolije crnogorsko-primorske SPC uz Vartolomejevo pismo se naglašava da su se „u priču, sasvim neočekivano, uključili i pojedinci IZ SRBIJE i drugdje, MEĐU KOJIMA ČAK I NEKI SVEŠTENICI, koji su, s druge strane, izmišljali ili neznaveno ponavljali nečije izmišljotine o navodnom tajnom dogovoru Crkve u Crnoj Gori i crnogorskog režima, koji je, govorili su oni, aminovao i sam vaseljenski patrijarh Vartolomej”.

Sumnja da Amfilohije, navodno, šuruje sa „crnogorskim režimom“ i svojim školskim drugom Vartolomejem, proširila se i unutar SPC. Je li sada Amfilohije, objavljujući pismo Vaseljenskoga Patrijarha, trijumfalno opovrgao bilo koga? Neuobičajena suzdržanost, čak na ivici ignorisanja, karakteriše prigušeni „odjek“ toga pisma u srpskim medijima, koji u ovakvim slučajevima obično prethodno konsultuju Patrijaršiju SPC i tek onda pojedinim vijestima o crkvenim pitanjima daju odgovarajući publicitet.

Pismo je u Srbiji izazvalo efekat suprotan Amfilohijevim očekivanjima, a sumnje u dijelu srpske jerarhije su produbljene. Upućeniji su Vartolomejevo pismo shvatili suprotno od onoga kakvim ga je Mitropolija crnogorsko-primorska SPC predstavila javnosti Crne Gore. O čemu je riječ?

Na srpskim bogoslovskim forumima tvrdi se da „ovim pismom Carigrad nepozvan preuzima inicijativu u odnosu na crkveno pitanje u Crnoj Gori, kao da je SPC već proterana odatle i nije u stanju da samostalno odbrani svoju mitropoliju, njenu imovinu i verni narod“, tj. da se „pismom rasprava i odlučivanje o crnogorskom crkvenom pitanju iznosi iz okvira SPC, i od njenog unutarnjeg problema prerasta u apelacioni slučaj kojim će se ubuduće baviti ‘istočni papa’”.

Na tome fonu je i Vartolomejeva tvrdnja da „Crkva crnogorska nikad nije bila autokefalna“. Barem je tako plasirala u prijevodu Mitropolija crnogorsko-primorska SPC. Međutim, to Vartolomej nije napisao. U njegovome pismu doslovno stoji: „The Church of Montenegro has never been autocephalous“. U prijevodu: „Crkva Crne Gore nikad nije bila autokefalna”.

I tačno piše Njegova Svesvetost u sveštenome diptihu nomokanona (zakonopravila) Vaseljenske patrijaršije („Sintagmi”, iz 1855. godine) vjerska ustanova s tim nazivom se i ne pominje!

Pominje se kao deveta po časti pomjesna autokefalna crkva AUTOKEFALNA MITROPOLIJA CRNOGORSKA, doslovno, na grčkome jeziku:

AYTOK’EOAAOZ MHTP’OnOAIZ MAYPOBOYNIOY.

A nije li čak i Amfilohije hipotetički govorio o „OBNOVI autokefalnosti Mitropolije“.

AMFILOHIJEV STAV

Međutim, Vartolomejeva tvrdnja da „Crkva Crne Gore nikad nije bila autokefalna” se u dijelu srpske jerarhije sada vidi i kao nastojanje Vaseljenskoga Patrijarha da profiliše novu teoriju po kojoj, ako od 1766, po samoukinuću Pećke patrijaršije, „Crkva Crne Gore“ nije autokefalna onda to znači da je, od 1766. do 1922, tj. do izdavanja tomosa za SPC i tada formiranu i priznatu sadašnju Patrijaršiju u Beogradu, „Crkva Crne Gore“ bila potčinjena Fanaru.

I da po „ukrajinskome scenariju” Vaseljenski Patrijarh, a ne Patrijaršija u Beogradu, slično Patrijaršiji u Moskvi za Ukrajinu, ima nadležnost za crkveno pitanje u Crnoj Gori koje se, nota bene, mora kad-tad riješiti na temelju 17. kanona IV Vaseljenskoga sabora prema kojem „razrjeđenje crkvenih oblasti neka slijedi razrjeđenju državnome i građanskome”.

Osim toga, teško je ne uočiti Vartolomejeve i druge kontradiktorne formulacije u pismu, koje Patrijaršiji SPC bodu oči. On ne piše o Srpskoj pravoslavnoj crkvi, tj. o „Pravoslavnoj Crkvi Srpskoj” kako su to „pogrešno” preveli u Mitropoliji crnogorsko-primorskoj već: „Orthodox Church of Serbia”. Nije napisao da je Amfilohije „jerarh Najsvetije Crkve Srpske”, već jerarh „of the Most Holy Church of Serbia”. Dakle, na oba mjesta, navodi CRKVU SRBIJE, a ne Srpsku crkvu.

U pismu, liše Mitropolije crnogorsko-primorske SPC koju, indikativno, i ne pominje po Ustavu SPC službenim nazivom, nego „Mitropolija crnogorska” Vartolomej govori i o „trima eparhijama Pravoslavne crkve Srbije” u Crnoj Gori, ali za njih i njihove arhijereje ne tvrdi izričito, kao za Amfilohija i njegovu eparhiju, „da Vaseljenska patrijaršija, zajedno sa svim drugim pravoslavnim crkvama, kao JEDINU KANONSKU PRAVOSLAVNU JURISDIKCIJU U CRNOJ GORI priznaje onu pod nadležnošću Visokopreosvećenoga mitropolita crnogorskoga Amfilohija, jerarha Najsvetije Crkve Srbije”. Što je s ostale tri eparhije SPC, jesu li i one u Crnoj Gori „kanonske jurisdikcije”?

Vartolomejevo pismo dalo je u Srbiji zamajac upravo suprotnim tumačenjima koje im se iz Amfilohijeve eparhije zasad pridalo u javnosti Crne Gore. Ukratko: Mitropolija crnogorsko-primorska SPC mogla bi, po „ukrajinskome scenariju”, postati isto što i Kijevska mitropolija!

Ako „Crkva Crne Gore”, koju sada navodno predstavlja Amfilohijeva mitropolija kao „jedina kanonska pravoslavna jurisdikcija u Crnoj Gori”, do 1918. nije autokefalna i budući, navodno, pod Vaseljenskim Patrijarhom i majkom-Crkvom s Fanara onda je to „kanonska” podloga za isti rasplet kao nedavno sa Kijevskom mitropolijom, koja je do 1686. jurisdikcija Vaseljenskoga Patrijarha, pa joj je, na temelju toga, majka-Crkva Vaseljenska zimus i dodijelila tomos o autokefaliji…

Na srpskim bogoslovskim forumima tvrdi se da „ovim pismom Carigrad nepozvan preuzima inicijativu u odnosu na crkveno pitanje u Crnoj Gori, kao da je SPC već proterana odatle i nije u stanju da samostalno odbrani svoju mitropoliju, njenu imovinu i verni narod”, tj. da se „pismom rasprava i odlučivanje o crnogorskom crkvenom pitanju iznosi iz okvira SPC, i od njenog unutarnjeg problema prerasta u apelacioni slučaj kojim će se ubuduće baviti ‘istočni papa’“

Međutim, Vartolomejeva tvrdnja da „Crkva Crne Gore nikad nije bila autokefalna“ se u dijelu srpske jerarhije sada vidi i kao nastojanje Vaseljenskoga Patrijarha da profiliše novu teoriju.

Vladimir Jovanović