[ Objavila: M.M.Lj. ]

ISTRAŽIVANJE CGO

Većina građana ne zna šta su alternativne sankcije

Sistem alternativnih sankcija i mjera još predstavlja novinu za većinu naših građana, pa tako skoro dvije trećine navodi da ne zna šta su alternativne sankcije i mjere, pokazuju podaci istraživanja koje je sproveo Centar za građansko obrazovanje (CGO). Istraživanje je takođe pokazalo da građani najviše vjeruju u obrazovni i zdravstveni sistem, kao i vojsci i policiji.

„Građani koji navode da znaju šta su alternativne sankcije i mjere, a radi se o otprilike četvrtini ispitanika, među spontanim odgovorima najčešće navode novčane kazne, uslovne osude i kućni zatvor.Kada se građanima ponude konkretne opcije postojećih alternativnih kazni i mjera, registrujemo i značajno veće prepoznavanje, odnosno raste udio onih koje navode da su za njih čuli, pa su im tako poznate alternativne sankcije i mjere - novčana kazna, kućni pritvor, uslovna osuda, sudska opomena, nanogica i rad u javnom interesu“, pojasnila je Tamara Milaš, saradnica na programima u CGO-u prezentujući detaljnije nalaze istraživanja.

Kada je riječ o mišljenju građana o djelotvornosti ovih mjera,  oni koji su čuli za njih, najčešće kao djelotvornu vide nanogicu, a zatim novčanu kaznu i rad u javnom interesu.

“Interesantno je da četvrtina ispitanika ne prepoznaje nikakvu djelotvornost sudske opomene. Inače, sudska opomena Krivičnim zakonikom indirektno upućuje na obaveznost „procjene rizika“. Međutim,  ona se ostavlja u nadležnost suda bez mogućnosti stručne pomoći koju bi trebala pružiti probaciona služba, što znači da je neophodno uvođenje probacijske službe i u ovu fažu odlučivanja, kako bi njena djelotvornost bila veća, a samim tim i percepcija građana unaprijeđena“, pojasnila je Milaš.

Četvrtina građana navodi da poznaje nekog ko je bio osuđivan, a od njih polovina zna da je toj osobi bila izrečena neka alternativna sankcija ili mjera, pri čemu se najčešće radilo o novčanoj kazni.

“Kada je u pitanju doprinos alternativnih sankcija i mjera, oni građani koji su upoznati sa ovim dijelom kaznenog sistema, navode daalternativne sankcije i mjere najviše doprinose smanjenju zatvorske populacije, a samim tim i troškova koji se iz budžeta izdvajaju za ove svrhe, ali i preveniranju negativnih efekata zatvaranja (odvajanje od porodice, prekid školovanja, gubitak posla, negativan uticaj od strane drugih zatvorenika) i stigmatizaciji osuđenika”, saopštili sui z CGO. .

Na žalost, kako su kazali, još značajan broj ispitanika navodi da ne postoji doprinos alternativnih sankcija i mjera u prevenciji kriminaliteta.

„Takođe, treba napomenuti da najveću ulogu u rehabilitaciji i resocijalizaciji počinilaca krivičnih djela ima krivična sankcija koja mu je izrečena i prateći programi rehabilitacije, tokom izvršavanja i nakon kazne. Međutim, to se još ne prepoznaje u našoj zajednici“, prokomentarisala je Milaš.

Prema ocjenama građana, visini izrečene kazne najviše doprinose sudije i tužioci.

„U dijelu upoznatosti sa sistemom za izvršenje alternativnih sankcija i mjera,većina građana (69%) navodi da ne zna koji državni organ je zadužen za izvršenje alternativnih sankcija i mjera. Među onima koji, ipak, navode da znaju, više od 70% misli da je to sud, što ukazuje na njihovo nepoznavanje ovog sistema. Sud samo izriče sankcije, a Generalni direktorat za izvršenje krivičnih sankcija Ministarstva pravde, u čijoj nadležnosti je Direkcija za uslovnu slobodu i izvršenje kazne zatvora u prostorijama u kojima osuđeni stanuje, su zapravo nadležni i oni sprovode Zakon o izvršenju krivičnih sankcija kojim se reguliše oblast izvršenja krivičnih sankcija (kazni, mjera bezbjednosti, vaspitnih mjera i mjera upozorenja), među koje spadaju i alternativne sankcije“, pojasnila je Milaš.

Gotovo 7 od 10 građana Crne Gore smatra da na izvršioce krivičnog djela veći uticaj ima kazna zatvora nego neka alternativna sankcija ili mjera, dok samo petina građana smatra suprotno. Slično tome, većina građana Crne Gore smatra da su alternativne sankcije i mjere blaže u odnosu na kratkotrajnu kaznu zatvora do šest mjeseci, a dvije trećine da rad u javnom interesu jeste dovoljna i opravdana kazna za izvršioce lakših krivičnih mjera, dok četvrtina građana ima suprotno mišljenje.

„Što se tiče povratnika u izvršenju krivičnih djela, 60% ispitanika smatra da je njima potrebno izricati isključivo zatvorske kazne, dok je nešto manje od četvrtine građana za isključivo izricanje alternativnih sankcija ili mjera.Pored toga, većina građana (60%) misli da kazna zatvora sprječava povratništvo, nasuprot petini (19%) koja smatra da ova mjera doprinosi povratništvu“, kazala je Milaš.

Kada je u pitanju krivično djelo nasilja u porodici, trećina ispitanika misli da za ovo krivično djelo treba izricati alternativne sankcije.

„Vidimo da i dalje postoji ne mali procent građana koji ne razumiju ozbiljnost nasilja u porodici. Inače,  Krivičnim zakonikom jasno je propisano da se osuđenom za krivično djelo protiv braka i porodice koji živi sa oštećenim u istom porodičnom domaćinstvu ili porodičnoj zajednici ne može odrediti izvršenje kazne zatvora u prostorijama za stanovanje. Time naš zakonodavni okvir ide ispred onog što je postojeća svijest o razmjerama jednog problema i potrebe njegovog previniranja kroz najoštrije sankcije“, dodala je Milaš.

Tri četvrtine ispitanika smatra da kućni zatvor nema jednak uticaj na osuđeno lice, kao i kazna zatvora koja se izvršava u institucionalnim uslovima. Takođe, skoro dvije trećine građana smatra da donekle treba prihvatiti učinioce krivičnih djela, četvrtina da ih treba prihvatiti nezavisno od vrste krivičnog djela, a 13%  da ih ni u kojem slučaju ne treba prihvatiti.

Građani dominantno smatraju da bi predavanja i radionice u školama na ovu temu mogli imati efekat u spriječavanju krivičnih djela. Dodatno, četiri petine građana smatra da bi društveno koristan rad za maloljetnike bio efikasna mjera i da može doprinijeti generalnoj prevenciji izvršenja krivičnih djela od strane maloljetnika.

„U dijelu aktera prevencije krivičnih djela, skoro 30% građana kao prvo pomomenuti odgovor tu izdvaja porodicu. Kada se uzmu u obzir svi  odgovori, percipirani doprinos policije u prevenciji krivičnih djela raste, te nju izdvaja gotovo polovina građana“, kazala je Milaš.

Milaš je navela da podaci upućuju „na potrebu proaktivnijeg rada na stvaranju adekvatnih normativnih i drugih uslova za primjenu alternativnih sankcija i mjera. Ove mjere treba što više primjenjivati, naravno na osnovu sprovedene procjene rizika. Neophodne su i kampanje podizanja svijesti javnosti, kao i kontinuirana edukacija svih subjekata uključenih u proces probacije, a kako bi se doprinijelo punoj funkcionalnosti ovog sistema“.

CGO je mjerio i povjerenje u institucije sistema i podaci ukazuju da je ono u okvirima uspostavljenog trenda. Maja Marinović, asistentkinja na projektima, kazala je da građani i građanke Crne Gore najviše vjeruju u obrazovni i zdravstveni sistem, kao i vojsci i policiji.

 „Interesantno je, posebno sa aspekta nepovoljnog okruženja u kojem i dalje djeluju nevladine organizacije, da je povjerenje u njih ogromno – čak 56%. Mi cijenimo da se ovdje radi o povjerenju upravo u one NVO koje su kritički orijentisane, jer su takve i najprepoznatljivije u javnosti, otvaraju suštinske probleme koje interesuju građane, iako su zbog toga i često pod udarom vlasti i njihovih pomagača u različitim sferama. Zato je dragocjeno što to građani sve jasnije razumiju“, zaključila je Marinović.

Ona je navela i to da „na drugoj strani, imamo trend krize reprezentativne demokratije, pa na liniji i ranijih istraživanja bilježimo da skoro tri petine građana nema povjerenjau političke stranke, a od ključnih institucija najmanje povjerenja generiše Skupština Crne Gore. Takođe, građani Crne Gore izražavaju malo veće povjerenje u Vladu nego u predsjednika države.“

Terensko istraživanje sprovedeno je od  06. juna do 16. juna 2019, na 1028 ispitanika u 17gradova u Crnoj Gori.Stručni dio istraživanja za potrebe projekta uradila je agencija Ipsos Strategic Marketing.

Istraživanje je dio projekta „Alternativne sankcije – od kazne do reintegracije“ CGO sprovodi u saradnji sa Institutom za pravne studije (IPLS), a uz podršku Ministarstva pravde Vlade Crne Gore. Cilj mu je da doprinose unaprjeđenju i zaštiti ljudskih i manjinskih prava u Crnoj Gori kroz aktivno učešće organizacija civilnog društva.