Objavila: M.M.Lj. [ Mina ]

ZA PRIKUPLJANJE NOVCA

Neophodno osnovati Eko fond

Crnu Goru očekuju enormna ulaganja u životnu sredinu, zbog čega je neophodno što prije osnovati Eko fond kao ključni mehanizam za prikupljanje novca, kazala je generalna direktorica Direktorata za životnu sredinu, Ivana Vojinović, dodajući da bi ta institucija mogla biti uspostavljena već naredne godine.

Vojinović je u intervjuu agenciji MINA rekla da je obezbjeđivanja sigurnih i stabilnih izvora finansiranja aktivnosti u poglavlju 27 najveći izazov za Crnu Goru, s obzirom na procjene da je za tu oblast neophodno obezbijediti 1,429 milijardi eura.

“Kako je procjena da je neophodan iznos od 1,429 milijardi eura, potrebno je da mudro gradimo finansijsku konstrukciju uključivanjem svih raspoloživih izvora finansija kao što su međunarodni krediti, donacije, IPA, državni i lokalni budžeti, a sve u zavisnosti od konkretne namjene“, smatra Vojinović.

Ona je kazala da se najveći finansijski teret u visini od 841 milion EUR tiče se oblasti kvaliteta voda, i to izgradnje postrojenja za prečišćavanje komunalnih i izgradnje infrastrukture u oblasti pijaće vode i zaštite od poplava.

„Da bi sistem upravljanja otpadom u Crnoj Gori funkcionisao kao i u državama članicama EU, i obuhvatao selektivno sakupljanje otpada na nivou svih opština, zadovoljene zahtijevane stope reciklaže pojedinih frakcija otpada, riješeno pitanje tretmana opasnog otpada i niz drugih zahtjjeva, potrebno je ulaganje od 368 miliona EUR“, precizzirala je Vojinović.

Prema njenim riječima, projektovano je i da bi industrija i država u cilju dostizanja standarda kvaliteta vazduha na teritoriji čitave Crne Gore, u skladu sa propisima EU koji su prenijeti u naš pravni okvir, trebalo da investiraju iznos od 130 miliona EUR.

Neizbježno je, kako je navela, i dalje i značajnije ulaganje u zaštitu prirode. „Samo po tom osnovu predviđa se ulaganjeod 33 miliona EUR koje se u najvećem dijelu vezuje za mudro promišljanje u dijelu uspostavljanja ekološke mreže Natura 2000, upravljanje zaštićenim područjima prirode i uopšte zaštita biljnih iživotinjskih vrsta, posebno rijetkih i ugroženih“.

„Prepoznajući finansijski izazov kao potencijalnu barijeru za ispunjavanje zahtjeva iz poglavlja 27, u novom Zakonu o životnoj sredini, koji se primjenjuje od avgusta, razradili smo odredbe vezane za osnivanje Ekofonda kao posebnog pravnog lica“, kazala je Vojinović.

Ona je dodala da se pokazalo da je institucija tog tipa bila potrebna Crnoj Gori i ranije, „a posebno će biti neophodna uvažavajući enormna finansijska ulaganja koja nas čekaju u dolazećem periodu“.

„Eko fond smo prepoznali kao ključni mehanizam za prikupljanje finansijskih sredstava koje bi namjenski trebalo plasirati u programe i projekte u oblasti zaštite životne sredine na državnom i lokalnom nivou. Iako je, shodno Zakonu, krajnji rok za početak operativnog funkcionisanja Fonda sredina 2018, naše je nastojanje da ovaj subjekat bude uspostavljen tokom naredne godine“, navela je Vojinović.

Ona je kazala da je u toku izrada pregovaračke pozicije za poglavlje 27, koja je uslijedila nakon završenog skrininga i ispunjavanja mjerila za otvaranje poglavlja za pregovore, odnosno usvajanja Nacionalne strategije za to poglavlje u julu.

“U pitanju je izrazito važan dokument, jer ćemo na bazi njega sjesti za zajednički pregovarački sto sa kolegama iz Evropske komisije (EK) i nastojati da ispregovaramo najpovoljnije uslove za Crnu Goru usmjerene ka podizanju standarda u životnoj sredini”, rekla je Vojinović.

Krajnji cilj je, kako je navela, novi procesi u toj oblasti unaprijede kvalitet života građana Crne Gore.

“U pregovaračkoj poziciji zapravo se izražava stav naše države u odnosu na prihvatanje ukupne pravne tekovine EU i definišu eventualne teškoće u njenom sprovođenju, na bazi čega se mogu zatražiti prelazni periodi ili trajna izuzeća”, pojasnila je Vojinović.

Ona je dodala da je, u principu, pregovaračka pozicija dokument koji “gleda naprijed” i daje odgovore na pitanja - šta, kako i uz pomoć kojih sredstava će se preduzimati u oblasti životne sredine do dana punopravnog članstva Crne Gore u EU.

“Na izradi pregovaračke pozicije radi Radna grupa za pregovore za poglavlje 27 koju je Vlada formirala. U ovoj fazi izrade, pregovaračka pozicija je, shodno pravilima ukupnog pregovaračkog, procesa dokument internog karaktera”, kazala je Vojinović.

Na pitanje kad će pregovaračka pozicija biti gotova i koja oblast je najzahtjevnija, ona je rekla da je proces itrade “u zreloj fazi”.

“To znači da je kvalitetan predlog pripremljen, međuinstitucionalno gotovo u potpunosti usaglašen i vjerujem da ćemo, čim se u EK budu stekli uslovi za to, sa njihovim nadležnim tijelima početi komunikaciju po ovom pitanju”, pojasnila je Vojinović.

Prema njenim riječima, oblast upravljanja otpadom i kvalitet voda su dvije teme koje su zahtijevale najviše rada tokom pripreme pregovaračke pozicije.

 Vojinović je kazala da se u oblasti otpada, pored pitanja njegovog tretmana shodno EU hijerarhiji, ispostavilo da je posebno važno pitanje sanacije neuređenih odlagališta, kao što su Vasove vode u Beranama, Vrtijeljka na Cetinju, Ćafe u Baru i Čarkovo polje na Žabljaku, kao i pitanje uspostavljanja dobro organizovanog sistema tretmana posebnih tokova otpada - elektronski i električni, ambalaža, baterije i akumulatori, otpadna vozila.

 Vode su, kako je pojasnila, posebno zahtjevne zbog potrebe tretmana komunalnih otpadnih voda, izgradnje nove kanalizacione mreže, sanacije postojećih kanalizacionih sistema i slično, ali i poboljšanja standarda kvaliteta voda za piće i kupanje.

 Vojinović je kazala da je na kanalizacionu mrežu u urbanim cjelinama u Crnoj gori trenutno priključeno 67 odsto stanovnika, i da je u funkciji šest postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda sa sekundarnim prečišćavanjem – u Budvia, Podgorici, Mojkovcu, Žabljaku, Nikšiću, i zajedničko za Kotor i Tivat.

 U toku je, kako je navela, izgradnja postrojenja za prečišćavanje komunalnih otpadnih voda u mnogim opštinama, kao i izgradnja, odnosno rekonstrukcija kanalizacionih sistema u skladu sa standardima EU.

„Plan je da se broj postrojenja za prečišćavanje komunalnih otpadnih voda do 2022. fazno poveća na 14, dok će povezanost na kanalizacionu mrežu u urbanim naseljima iznositi 75–80 odsto stanovništva. Do 2029. u svim naseljima u Crnoj Gori koja imaju preko dvije hiljade stanovnika biće izgrađena sva planirana postrojenja za prečišćavanje komunalnih otpadnih voda, punog kapaciteta“, kazala je Vojinović.

Na pitanje da li će Crna Gora tražiti tranzicione periode ili derogacije i za koje oblasti, ona je odgovorila da, zbog prirode dokumenta pregovaračke pozicije i činjenice da je ona u ovoj fazi izrade interni dokument, nije moguće detaljnije govoriti o eventualnim takvim zahtjevima Crne Gore.

„Upravo je ovo dokument, ali i faza u pregovaračkom procesu, kada bi eventualni zahtjevi za tranzicionim periodima Crne Gore trebalo da budu artikulisani u onim oblastima za koje ih je uopšte moguće tražiti“, rekla je Vojinović.

To su, kako je kazala, u principu oblasti koje su infrastrukturno i investiciono zahtjevne, što povlači potrebu obezbjeđivanja značajnijih finansijskih sredstava, ali i duže vrijeme, kako za realizaciju kapitalne investicije, tako i za takozvani operativni vijek investicije tokom kojeg treba da dođe do izražaja puna isplativost i rentabilnost nekog investicionog projekta.

„U svakom slučaju, naše nastojanje je da eventualni zahtjevi za tranzicionim periodima Crne Gore, ukoliko se za njima javi potreba, budu dobro argumentovani i vremenski oročeni, da bi u krajnjem i bili prihvatljivi za EK“, dodala je Vojinović.

Ona je naglasila da je svaka nova država članica EU u svom pretpristupnom procesu iskoristila mogućnost korišćenja tranzicionih perioda. „Iako Crna Gora samostalno piše svoju priču evropskih integracija, naučene lekcije ranijih država kandidata, i pozitivne i negativne, veoma su nam dragocjene“.

Vojinović je kazala da se otvaranje pregovora za poglavlje 27 očekuje uskoro, i da su u toku intersektorske konsultacije između nadležnih tijela EK vezano za ocjenu ispunjenosti početnog mjerila.

„Po okončanju administrativnih procedura u samoj Komisiji, vjerujemo da će se ipoglavlje 27, kao jedno od najtežih i najsloženijih, naći na Međuvladinoj konferenciji u Briselu, koja predstavlja događaj na kojem se poglavlja otvaraju, a u naprednijim fazama i privremeno zatvaraju, u pristupnom procesu“, rekla je Vojinović.

Ona je naglasila da je za otvaranje pregovora u Poglavlju 27 Crna Gora „već sada spremna, jer imamo jasno definisan plan na osnovu kojeg ćemo u naredne četiri godine sprovoditi pravnu tekovinu EU za životnu sredinu i klimatske promjene koju smo prenijeli u domaće propise“.

„Vjerujem da je najbitnija upravo naša interna spremnost da sa EK uđemo u aktivni dijalog i shodno prioritetima postepeno rješavamo probleme i otvorena pitanja u ovojoblasti. Smatram da su jačanje naših sveukupnih kapaciteta i marljiv i vrijedan rad prepoznati i u EK, a u prilog tome ide i nedavno objavljeni Izvještaj o napretku Crne Gore za 2016. koji je zapoglavlje 27 najpozitivniji do sada“, kazala je Vojinović .

Tekst je dio projekta "Jačanje kapaciteta za bolju životnu sredinu u Crnoj Gori" koji realizuje nevladina organizacija Green Home, a koji finansira Evropska unija kroz predpristupnu IPA podršku.