[ Objavila: M.M ]

GORAN SEKULOVIĆ

Refleksije o nacionalnom (crnogorstvu)

Počinjem ovaj kratak tekst sa konstatacijom francuskog filozofa Patrica Caniveza (Patric Canivez) da "problemi današnjeg doba svjedoče o važnosti opstojnosti nacije. U Europi stari i noviji članovi Europske unije nastupaju kao nacije, u funkciji nacionalnih interesa i s nacionalnih točki gledišta. Iz te činjenice proizlaze sukobi koji zahtijevaju proces političke unije ili zajedničke vanjske politike. Isto vrijedi i za međunarodne odnose..."

Ako dakle ne raspolažemo pojmom nacije, postaje nemoguće ispravno postaviti probleme današnjeg vremena.’’ (Patrice Canivez: ’’Što je nacija?’’, ’’Matica hrvatska’’, Zagreb, 2017.; podv. G. S.).

Postoji niz istorijskih i teorijskih, u svakom slučaju suštinskih dokaza da je svaki vid stvaralaštva, tj. da su kultura i duhovnost u svojoj biti narodno/nacionalno djelo i misao, tj. pogled na svijet. I da je svaki narod onakav kakva mu je filozofija. Naravno i crnogorski narod i moderna crnogorska nacija. ’’Osnovna karakteristika moderne nacije i svega što je sa njom povezano jeste savremenost.’’ (Erik Hobsbaum: ’’Nacije i nacionalizam od 1780’’, ’’Filip Višnjić’’, Beograd, 1996.g., str.21) Ovđe je riječ o svim bitnim aspektima crnogorstva: o crnogorskom jeziku, crnogorskoj kulturi, crnogorskoj narodnosti-naciji, crnogorskoj duhovnosti u cjelini i u biti, u suštastvu, u esenciji, u kvintesenciji onoga što zovemo i prepoznajemo kao duh crnogorski, duh crnogorstva, duh crnogorcizma. ’’Pripadništvo crnogorskoj kulturi je opredeljeno genetskim činiocima, proisteklim iz porekla Crnogoraca, ako su već i asimilisani u druge nacije. Poreklo opredeljuje prirodne činioce stvaralaštva – nadarenost, talenat, inteligencija – nasledne biogenetske faktore – koji se ne mogu negirati ni odreći da nisu crnogorski’’. (Svetislav Aleksin Pavićević: ’’Njegošologija’’, ’’Interpres’’, Beograd, 2013.g., str. 108)

U „Glasu Crnogorca” početkom 1884. g. publikuju se tekstovi o crnogorstvu pod nadzorom knjaza Nikole: „U Crnoj Gori je životno načelo – Crnogorstvo. Bez toga Crna Gora ne bi mogla živjeti, tj. ne bi mogla biti Crna Gora. A Crnogorstvo nije samo junaštvo, nego je i čojstvo (humanost). Samo kada su čojstvo i junaštvo u slozi sastavljaju ideal Crnogorstva… U Crnoj Gori upravlja se u opšte narodnom crnogorskom duhu, gdje vlada potpuna ravnopravnost, bez razlike vjere i narodnosti, bez pogleda na položaj i stanje svakoga ko se zove Crnogorac.” U ovom konceptu državnog stanja i razvoja nalazi se in nuce u potpunosti savremeni evropski duh, duh kosmopolitizma, duh Ujedinjene Evrope, duh Evropske Unije, duh moderne, laičko-sekularne, demokratske, socijalne, pravne, interkulturalne, (multi)nacionalne, građanske, crnogorske države.

O crnogorskom nacionalnom biću vođena je rasprava i u tadašnjoj, onovremenoj Crnogorskoj narodnoj skupštini u, dakako, suverenoj i međunarodno priznatoj Knjaževini/Kraljevini Crnoj Gori, pa se čulo i da „Crnogorstvo je duša naše države kao što je, na primjer, germanizam duša njemačka, a galicizam duša francuska”, „bit i suština egzistencije”. Da li se to čuje danas dovoljno u Crnogorskoj narodnoj skupštini? Dr Nikola Škerović, poslanik u Crnogorskoj narodnoj skupštini biranoj 1911. konstatuje: „Pitanje ljudskih sloboda, usko povezanih sa nacionalnim pitanjem, bilo je vrlo zaoštreno u Crnoj Gori posljednjih deset godina pred Prvi svjetski rat” (Crna Gora za vrijeme Prvog svjetskog rata – Odnosi sa Srbijom, Titograd, 1963, 73). Podśetimo se na ovom mjestu Iva Andrića: ''Samo neuki, nerazumni ljudi mogu da smatraju i da je prošlost mrtva i neprolaznim zidom zauvek odvojena od sadašnjice. Istina je, naprotiv, da je sve ono što je čovek mislio i osećao i radio neraskidivo utkao u ono što mi danas mislimo, osećamo i radimo. Unositi svetlost naučne istine u događaje prošlosti, znači služiti sadašnjosti.''

Bez crnogorskog nacionalnog identiteta ne može postojati ni crnogorski državni identitet ne samo za Crnogorce već i za pripadnike svih ostalih naroda i za sve građane crnogorske države, ali ni bez crnogorskog državnog identiteta Crnogorci ne bi mogli opstati, jer bi izgubili osnovnu maticu svog ontološkog postojanja i razvoja, smisla opstanka i cjelovitog pogleda na svijet. Treba svakako istaći da je – kako piše prof. dr Dušan Ičević – „obnova crnogorske državnosti u toku i nakon Drugog svjetskog rata uveliko doprinijela da Crnogorci ośećaju svoju izvornu nacionalnost i da se o tome slobodno izjašnjavaju.” („Pobjeda”, 30. X. 2000. g.) Spomenimo i konstataciju srpskog akademika prof. dr Živojina Perića o nužnosti kritičkog odnosa prema „veliko-srpskim imperijalistima i šovinistima” koji negiranje crnogorske državnosti prenose i na negiranje crnogorskih etničkih i nacionalnih osobina i prava. Perić piše: „Crnogorci imaju toliko svojih naročitih osobina, da se mogu bez pretjerivanja ubrojiti među najoriginalnije i najinteresantnije narode u Europi čija se originalnost i interesantnost u toliko više ističe, što su oni jedan malobrojan narod: etnička i etička veličina koncentrirana na zbijenom prostoru.” (Živojin Perić: ''Crna Gora u jugoslavenskoj federaciji'', u listu "Ekonomist" 1940.g., Zagreb; reprint izdanje, ''DOB'', Podgorica, 1999.g)

Dr Goran Sekulović